اقوام مختلف ایرانی چطور به شورش دامن می‌زنند؟

شاید مهم‌ترین وجه اعتراضات اخیر در ایران نقش عمده اقلیت های قومی ایرانی باشد. وجود اقوام، وجه تمایز مهم ایران با سایر کشور‌ها در سیاست‌ورزی است و منبع بالقوه آشوب های اخیر است که در مباحث خارج ایران آن طور که باید مورد توجه قرار نگرفته است. کارشناسان غربی مانند یک ایرانی به این کشور نگاه می‌کنند؛ آن‌ها همان دید را به روسیه نیز دارند. در نگاه آن‌ها جایی برای دیدگاه یک داغستانی یا تاتاری وجود ندارد. ما پتانسیل تضاد و فروپاشی داخلی را نادیده می‌گیریم. اقوام ایرانی نیمی از جمعیت ایران را تشکیل می‌دهند و بر مناطق اطراف تهران مسلط هستند. بیشتر آن‌ها در استان های مرزی سکونت دارند و با هم‌قومی های خود در کشورهای همسایه مانند عراق، آذربایجان و پاکستان روابط مشترک دارند.

بسیاری از ژورنالیست‌های غربی چنین گزارش می‌دهند؛ که معترضان فارس و غیرفارس خواهان پایان رژیم هستند؛ پایان حکومت مولاها هدف قومیت محور نیست. این وضعیت یادآور دوران شوروی است که اوکراینی ها، گرج ها، بالتی ها و دیگر اقوام تحت پرچم شوروی متحد شده بودند؛ اما با مشاهده نشانه های ضعف در مسکو بسیاری از این گروه های برنامه های ملی خود را دنبال کردند. در صورت واژگونی رژیم، تضمینی برای اینکه این گروه‌ها آینده خود را با تهران تعریف کند وجود ندارد.

تضاد میان اقوام و گروه های فارس زبان در سال های اخیر افزایش یافته. مثلا در اکتبر 2018 یک گروه بلوچ 12 پرسنل امنیتی را ربودند. نیروهای امنیتی و پلیس در استان‌های مرزی در معرض تهدید مستقیم قرار دارند. رسانه های اپوزیسیون خارج از مرز عکس و اطلاعات شخصی مقامات مختلف امنیتی محلی شرکت‌کننده در حمله علیه معترضان را منتشرکردند و افسران را به قصاص تهدید کردند. (شهید) هادی کنعانی عامل اصلی سرکوب اهواز در نوامبر 2019 و جولای 2020 بود.
اقوام ایرانی به صورت گسترده می‌توانند بر موفقیت فعالیت ضدرژیم تاثیر بگذارند. آن ها در بسیاری از مناطق استراتژیک ایران ساکن هستند. عمده تولید نفت و گاز ایران در منطقه خوزستان است که نیمی از جمعیت این استان عرب هستند. بندر استراتژیک چابهار در منطقه بلوچستان قرار گرفته است.

اگر رژیم فروبپاشد یا کنترل بر استان ها را از دست بدهد، اقوام می‌توانند برای خودمختاری تلاش کنند. اقداماتی از این دست پس از سقوط حکومت شاه نیز اتفاق‌افتاد. حکومت فعلی یا حکومت پس از فروپاشی با تغییر مرزهای ایران مخالفت خواهند کرد. اپوزیسیون های ایرانی حتی به اقلیت‌ها اجازه نخواهند داد به زبان مادری خودصحبت کنند چه برسد که حکومت خودمختار تشکیل دهند. همین مسئله راه را برای مبارزه خشونت‌آمیز پس از فروپاشی رژیم هموار می کند. (این اتفاق) بر کشورهای همسایه ایران تاثیر خواهد گذاشت و مهاجرت های گسترده به اروپا و دیگر نقاط آغاز خواهد شد. ایالات متحده، اروپا و همسایگان ایران باید روابط رژیم و اقلیت ها را با دقت دنبال کنند و برای پیامدهای بالقوه آماده شوند.

نویسنده: برندا شفر. عضو هیئت علمی دانشکده عالی نیروی دریایی ایالات متحده ونویسنده