در طول سال‌های اخیر به‌ویژه پس از جنگ اوکراین اخبار زیادی مبنی بر خودداری کشورها از بهره‌برداری از دلار آمریکا به عنوان ارز اصلی تجارت منتشر شده است. اکنون دولت مصر نیز اعلام کرده تلاش می‌کند از معامله با دلار آمریکا فاصله بگیرد.
روزهای گذشته رسانه‌های مصری خبری را منتشر کردند که در ماه‌های اخیر خبر پرتکراری در سراسر جهان محسوب می‌شود. این خبر مربوط به استراتژی دلارزدایی از اقتصاد مصر بود. به گزارش رسانه‌های مصری دولت مصر تلاش می‌کند از معامله با دلار فاصله گرفته و به کشورهایی بپیوندد که در راستای جدایی دلار از اقتصاد ملی خود تلاش می‌کنند. این اقدام مصر در حالی انجام شد که در ماه‌های اخیر عضویت مصر در بریکس تائید شده بود. این نهاد به عنوان یکی از اصلی‌ترین ارکان راهبرد دلارزدایی در سطح جهان شناخته می‌شود که اعضای آن برای کاهش وابستگی به دلار ایالات متحده تلاش می‌کنند.
جنگ در اوکراین موجب شد ایالات متحده برای چندمین بار از دلار به عنوان ابزار جریمه دولت روسیه استفاده کند. به گزارش الجزیره در سال ۲۰۲۲ تحریم‌های غرب که به دلیل حمله روسیه به اوکراین تدوین شده بود تقریبا نیمی از ذخایر ارز خارجی روسیه را مسدود و مسکو را از خدمات سوئیفت محروم کرد. همچنین ایالات متحده محدودیت‌هایی برای صادرات فناوری‌های چینی اعمال کرد. در نتیجه این مساله، دولت‌های زیادی را در سراسر جهان نسبت به دوری از دلار آمریکا حساس کرد.
دولت آمریکا از دلار به‌عنوان ابزار جنگی و سلاح جنگ اقتصادی استفاده می‌کند که هر آن ممکن است علیه هر یک از کشورهای دیگر نیز به کار گرفته شودبه عقیده کارشناسان، دولت آمریکا از دلار به‌عنوان ابزار جنگی و سلاح جنگ اقتصادی استفاده می‌کند که هر آن ممکن است علیه هر یک از کشورهای دیگر نیز به کار گرفته شود. در همین راستا وزارت امور خارجه مصر اعلام کرده این کشور تمایل دارد فشارهای مالی ناشی از استفاده دلار در تسویه حساب‌های تجاری را کاهش دهد. مصر همچنین استفاده از ارزهای ملی در مبادلات تجاری را مورد تاکید قرارداد.
به گزارش کریپتو پالیتان، اگر چه مصر مزایای اقتصادی زیادی دارد و با در اختیار داشتن کانال سوئز یکی از کشورهای مهم در عرصه تجارت جهانی است با این حال به دلیل مشکلاتی مانند جنگ‌های سیاسی و بیماری کرونا که اثر زیادی بر صنعت توریسم مصر گذاشت اقتصاد آن در آستانه فروپاشی قرار گرفته است؛ گزارش‌ها نشان می‌دهد «پوند» ارز مصر بیش از ۷۰ درصد ارزش خود را از ابتدای سال ۲۰۲۲ از دست داده است؛ در نتیجه ایجاد تحول در وضعیت اقتصادی برای مقام‌های مصری امری حیاتی محسوب می‌شود.
چرا دلار کنار گذاشته می‌شود؟
جدا از استفاده جنگی و خصمانه ایالات متحده از دلار که موجب تسریع فرایند دلارزدایی در جهان می‌شود عوامل دیگری نیز در این مساله اثرگذارند. از جمله این مسائل می‌توان به ایجاد مشکلات مالی و نابسامانی اقتصادی در ایالات متحده اشاره کرد. پس از پایان جنگ جهانی دوم ایالات متحده توانست ارز خود را به عنوان ارز رایج جهانی بر تجارت جهان مسلط کند اما ایالات متحده دیگر مانند سال‌های پیش به عنوان قدرت بدون رقیب در عرصه اقتصادی محسوب نمی‌شود و درگیر مشکلات زیادی است.
مصر اعلام کرده تمایل دارد فشارهای مالی ناشی از استفاده دلار در تسویه حساب‌های تجاری را کاهش دهد. همچنین استفاده از ارزهای ملی در مبادلات تجاری را مورد تاکید قرار داده استاین مشکلات دولت‌های دیگر را دچار این هراس کرده که تکانه‌های ناشی از بحران‌های مالی در آمریکا به جهان تسری یابد. مشابه این اتفاق در سال ۲۰۰۸ یعنی وقتی اقتصاد ایالات متحده بحران‌زده شد، اقتصاد بیشتر کشورهای جهان را دچار بحران کرد. طبیعتا وابستگی بیشتر به اقتصاد ایالات متحده می‌تواند اثر جدی‌تری بر کشورهای دیگر داشته باشد. در این راستا کارشناسان معتقدند مصر نیز با اقدامی پیشگیرانه، به دنبال کاهش بار اقتصادی ناشی از وابستگی به دلار آمریکا بوده است که می‌تواند مزایای زیادی برای این کشور داشته باشد.
مساله دیگر به تغییرات مهم در ساختار توزیع قدرت جهانی مربوط است. وابستگی به دلار آمریکا در جهان با رشد قدرت ایالات متحده در جهان همراه شده بود. در واقع تسلط دلار در جهان تا حد زیادی به هژمونی ایالات متحده در جهان مربوط می‌شد. در همین راستا کشورهای زیادی تلاش می‌کردند با نزدیکی و وابستگی بیشتر به ایالات متحده از منافع همکاری با این قدرت جهانی بهره‌مند شوند. حال آن‌که در سال‌های اخیر ایالات متحده علاوه بر نابسامانی‌های داخلی با بحرانی در عرصه بین‌المللی روبروست که کارشناسان از آن با عنوان دوران گذار در نظم بین‌المللی یاد می‌کنند.
این مساله موجب شده تا برخلاف دهه‌های گذشته، روند نزدیکی کشورها به ایالات متحده معکوس شود. کشورها در حال حاضر همزمان با افول قدرت ایالات متحده از این کشور فاصله گرفته و سیاست‌های استقلال‌طلبانه‌ای دنبال می‌کنند. این وضعیت حتی به فاصله گرفتن متحدان سرسخت سابق ایالات متحده مانند عربستان سعودی از آمریکا نیز منجر شده است.
به گزارش موسسه «جی‌پی‌مورگان» دلارزدایی توازن قدرت در بین کشورها را تغییر می‌دهد و این به نوبه خود می‌تواند اقتصاد و بازارهای جهانی را نیز تغییر دهد. در این رابطه، بریکس به عنوان نهادی مقابل سیاست‌های ایالات متحده تعریف می‌شود که توجهات زیادی را به خود جلب کرده است.
بریکس با دلار چه می‌کند؟
چنانچه گفته شد بریکس به عنوان یکی از محورهای اساسی مقابله با هژمونی ایالات متحده محسوب می‌شود. این نهاد که دربرگیرنده تعداد مهمی از اقتصادهای نوظهور است تلاش می‌کند در مقابل سیاست یک‌جانبه‌گرایانه ایالات متحده بایستد. در این راستا یکی از راهبردهای اساسی این نهاد، بهره‌گیری از سیاست تجارت با ارزهای محلی است.
روسیه و چین که از بنیان‌گذاران بریکس محسوب می‌شوند کشورهایی هستند که تلاش‌هایی را در این زمینه آغاز کرده‌اند؛ به گزارش رسانه‌ها، امروز نزدیک به ۸۰ درصد تجارت بین چین و روسیه با ارزهای محلی انجام می‌شود. در این رابطه پوتین در سخنرانی خود در نشست بریکس که به طور مجازی در آفریقای جنوبی برگزار شد اعلام کرد، روند دلارزدایی غیرقابل بازگشت بوده و با سرعت رو به افزایش است.
امروز نزدیک به ۸۰ درصد تجارت بین چین و روسیه با ارزهای محلی انجام می‌شودبا این همه یک مساله مهم وجود دارد که به عقیده کارشناسان رخداد آن تحولات برجسته‌ای در عرصه اقتصاد بین‌الملل ایجاد می‌کند. برخی کارشناسان معتقدند نهاد بریکس به دنبال تشکیل یک ارز بین المللی جدید است که از آن در تجارت‌هایش استفاده کند. در این رابطه یکی از اعضای دولت ترامپ در نشریه «فارین پالیسی» نوشته بود: «ارز بریکس می‌تواند سلطه دلار را متزلزل کند.» برزیل به عنوان یکی از اقتصادهای نوظهور و یکی از اعضای بریکس در سال ۲۰۲۳ این پیشنهاد را به طور رسمی مطرح کرد که بریکس باید یک ارز جدید ایجاد کرده تا کشورها بتوانند از نوسان‌های دلار در امان باشند.
با این حال مقام‌های آفریقای جنوبی تاکید دارند که قرار نیست ارز بریکس جایگزین دلار شود بلکه بناست با ایجاد گزینه‌های جایگزین، انتخاب های بیشتری برای دولت‌های جهان وجود داشته باشد. این رویکرد ادامه برنامه سیاسی بریکس بوده و به دنبال آن است تا با پایان جهان تک قطبی، یک نظام بین‌الملل با کانون‌های قدرت متعدد ایجاد کند.
البته تشکیل ارز بریکس به ایجاد و گسترش سازمان‌ها و سازوکارهای زیادی نیاز دارد. همچنین چنانچه تسلط دلار در بازارهای تجارت جهانی سال‌ها و بلکه دهه‌ها به طول انجامید، فرایند دلارزدایی نیز امری یک شبه نیست. در واقع دلار در طول هشت دهه اخیر به عنوان ارز مسلط در بیشتر سازوکارهای اقتصادی جهان حاکم بوده در نتیجه چالش تسلط آن نیز سال‌ها به طول می‌انجامد. با این حال روند روبه رشد دلارزدایی که اهمیت این ارز را در تجارت جهانی کاهش داده است قابل انکار نیست.
