قاره آفریقا یکی از فرصت‌های منحصر به فرد ایران برای ورود به بازار کسب درآمد است. امیررضا نعمتی پژوهشگر مسائل آفریقا در این رابطه معتقد است که قاره آفریقا در سال‌های گذشته به‌طور میانگین، یک‌هزار میلیارد دلار با جهان تجارت داشته که ۵۰ درصد آن شامل صادرات این قاره به سایر کشور‌ها و ۵۰ درصد نیز واردات بوده است. رشد روزافزون فناوری در جهان و افزایش تعداد کشور‌های در حال توسعه، به ورود اقتصادی و سیاسی کشور‌های متعددی به قاره سیاه منجر شده تا هر یک از این کشور‌ها به روشی بتوانند راه ورود به درون قاره فرصت‌ها را باز کنند.
آفریقا همچنان مغفول برای ایران
همچنین طبق گزارشی با عنوان ” رشد ۱۰۰ درصدی تجارت ایران و آفریقا؛ وقت سبقت از ترکیه” در سال‌های ۱۳۸۴ و ۱۳۸۵ روابط ایران و قاره آفریقا به لحاظ تجاری افزایش داشت، اما از سال ۱۳۸۶ روابط اقتصادی ایران و آفریقا تحت تاثیر بحران اقتصاد جهانی و سپس تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران کاهش یافت.
به دلیل بی‌توجهی و چشم بستن بر ظرفیت‌های پرشمار این قاره، توسعه همکاری‌ها با آفریقا در سطح اندک یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون دلاری باقی بماند و مضاف بر آن در کنار عوامل متعدد، ذهنیت منفی افکار عمومی در داخل ایران نسبت به آفریقا نیز مزید بر علت شد.
شایان ذکر است جمعیت ۱.۴۶۰ میلیارد نفری و یک هزار و ۲۰۰ میلیارد دلاری حجم تجارت خارجی آفریقا، براهمیت و سودمندی توسعه روابط ایران با این قاره تاکید دارد.
حجم مبادلات ایران با آفریقا به ۱۰ میلیارد دلار می‌رسد
در این رابطه سال گذشته «محمدصادق قنادزاده» مدیرکل اداره آفریقای سازمان توسعه تجارت پیش‌بینی کرده در سه سال آینده حجم مبادلات ایران و آفریقا به رقم ۱۰ میلیارد دلار می‌رسد و مهرداد سیادت نسب رایزن سابق بازرگانی ایران در آفریقای جنوبی معتقد است که نبود خط کشتیرانی موجب می‌شود هزینه حمل کالا‌های ایرانی تا سه برابر افزایش یابد و در نتیجه موجب افزایش قیمت تمام شده کالای ایرانی و ازمیان رفتن مزیت‌های رقابتی خواهد شد و در نهایت تبدیل به تجارت نمی‌شود.
علاوه بر آن سید روح الله لطیفی قائم‌مقام باشگاه تجار ایران و آفریقا درخصوص میزان تجارت ایران با کنیا، اوگاندا و زیمباوه توضیح داد: در سال قبل بیش از ۱۲۸ هزار و ۵۰۰ تن کالا به ارزش ۷۳ میلیون و ۷۸۱ هزار دلار، تجارت ایران با این سه کشور بود که ۱۲۴ هزار و ۲۱۴ تن کالای ایرانی به ارزش ۵۴ میلیون و ۶۶۷ هزار دلار، سهم صادرات ایران و ۴۳۵۱ تن کالا به ارزش ۱۹ میلیون و ۱۱۴ هزار دلار، سهم واردات ما از این سه کشور بوده است.
لطیفی افزود: صادرات ایران به کنیا ۵۳ میلیون و ۲۰۰ هزار دلار، به اوگاندا یک میلیون دلار و ۲۰۰ هزار و به زیمباوه ۲۳۶ هزار دلار بوده که قیر با ۴۱ میلیون دلار، ۷۵ درصد ارزش صادرات ایران به این سه کشور را به خود اختصاص داده است.
قائم‌مقام باشگاه تجار ایران و آفریقا درخصوص واردات از این سه کشور گفت: در سال ۱۴۰۱ کنیا ۱۷ میلیون و ۳۰۰ هزار دلار، زیمبابوه یک میلیون و ۴۰۰ هزار دلار و اوگاندا یک میلیون دلار کالا به کشورمان فروختند. چای با سهم ۸۴ درصدی به ارزش ۱۶ میلیون دلار، در صدر کالا‌های وارداتی ایران از این سه کشور قرار دارد.
بازار صنعت نفت آفریقا آماده ورود ایرانی‌ها
احمد اسدزاده معاون وزیر نفت در امور بین الملل و بازرگانی پیرامون بازار صنعت نفت آفریقا و حجم این بازار گفت: قاره آفریقا با جمعیت بالای ۱ میلیارد که نیمی از آن مسلمان هستند، ظرفیت و فرصت بزرگی برای توسعه همکاری‌ها با جمهوری اسلامی ایران است. سهم ایران از تجارت تقریباً ۱۲۰۰ میلیارد دلاری قاره آفریقا فقط ۰.۱ درصد است و صادرات ایران به این قاره در سال‌های گذشته در بهترین حال ۸۰۰ میلیون دلار و به طور متوسط ۶۰۰ میلیون دلار بوده است که خوشبختانه با تلاش‌های صورت گرفته حجم تجارت با این قاره در سال اخیر به بالای ۱ میلیارد دلار رسیده است.
اسدزاده گفت: با بررسی که انجام دادیم از بین ۱۳ قلم کالای اولویت‌داری که واردات آفریقا را شکل می‌دهند حدود ۸ قلم مستقیم و غیرمستقیم مربوط به صنعت نفت است که ارزش واردات این میزان، ۱۰۰ میلیارد دلار است. اگر فقط ۱۰ درصد از این بازار به ایران اختصاص پیدا کند این رقم ۱۰ میلیارد دلار خواهد بود.
معاون وزیر نفت در امور بین الملل و بازرگانی گفت: برای این کار باید خطوط کشتیرانی برقرار شود و روابط بانکی هم ایجاد بشود. شما این را مقایسه کنید با وضعیت موجود که در سال ۱۴۰۰، ۱.۲ میلیون تن انواع محصولات پتروشیمی به ارزش ۵۵۴ میلیون دلار به آفریقا صادر شده است و این عدد در سال ۱۳۹۹، ۱۱۲ میلیون دلار بوده است.
تجارت ۳۸.۵ میلیارد دلاری ترکیه با آفریقا
براساس آمار‌های مرکز آمار ترکیه، حجم تجارت این کشور با کشور‌های آفریقایی از ۵/۴ میلیارد دلار در سال ۲۰۰۳ در دوره اردوغان به ۳۸/۵ میلیارد دلار رسیده و اردوغان نیز حجم تجارت ترکیه با آفریقا در دوره وی از ۵ میلیارد دلار به ۴۱.۵ میلیارد دلار طی سال گذشته رسیده است. این آمار درحالی است که کل تجارت ایران با کشور‌های آفریقایی حدود ۲ میلیارد دلار بوده و قرار است تا دو سال آینده به ۳ میلیارد دلار برسد.
همچنین براساس گزارش رسمی بخش اقتصادی وزارت امور خارجه ترکیه، حجم صادرات خدمات فنی و مهندسی ترکیه به قاره آفریقا تا سال ۲۰۲۲ به ۸۵ میلیارد دلار رسیده است. طبق این گزارش، ارزش سرمایه‌گذاری‌های مستقیم ترکیه در آفریقا نیز درحال حاضر حدود ۶ میلیارد دلار است.
پالایشگاه‌های فراسرزمینی فرصت مناسب ایران برای ورود به بازار آفریقا
طبق گفته احمد اسد زاده ظرفیت پالایشی کشور‌های آفریقایی برابر با ۳ تا ۴ میلیون بشکه در روز بوده که حدود نیمی از آن خالی است. این موضوع نیز فرصت مناسبی برای ورود ایران به این پالایشگاه‌ها و استفاده از ظرفیت پالایشی آن‌ها است. در دو سال گذشته، ایران برای مشارکت و صادرات نفت در ۱۷ پالایشگاه فراسرزمینی اقدام کرده که آمریکای لاتین ۷، آسیا ۴ و آفریقا ۶ سهم از این تعداد دارند.
سیدابراهیم رئیسی جهور ایران نیز پس از شرکت در اجلاس کشور‌های عضو بریکس گفت: ۵ پالایشگاه نفتی و گازی آفریقای جنوبی نیاز به نوسازی و به‌روزرسانی دارند، یکی از خدماتی که ما امروز در کشور داریم، صادرات خدمات فنی مهندسی است.
این پالایشگاه نیز شامل پالایشگاه ۶۰ هزار بشکه‌ای هویما در اوگاندا، در آفریقای جنوبی نیز پالایشگاه‌های، چورف، انرف، ناترف، ساپرف با ظرفیت‌های پالایشی به ترتیت صد، صد و بیست، صد و هشت و صد و هشتاد هزار بشکه در روز قرار دارند.
در نتیجه ایران فرصت بسیار مناسبی برای ورود به بازار آفریقا در پیشرو دارد و می‌تواند با سرمایه گذاری در این بازار از در کوتاه مدت طبق گفته کارشناسان به ۱۰ میلیارد دلار حجم مبادلات برسد لذا برای رسیدن به این موفقیت ابتدا نیاز است که سیاست‌گذار عزم خود را برای پذیرش واقعیت آفریقا جزم کند و سپس با پیاده سازی سیاست‌های درست به نتیجه مطلوب دست یابد.
