سیستم‌های ارزی بازتاب دهنده روابط قدرت در جهان هستند. سیستم‌های ارزی روابط قدرت در جهان را تغیر نمی‌دهند. استاندارد طلای انگلیس و استاندارد دلار آمریکا نشان دهنده قدرت انحصاری امپراتوری برای قرون متمادی بود. با این وجود، در دنیای چند قطبی باید منتظر ترتیبات متنوع تری باشیم.
تا همین اواخر اقتصاد جهانی دلار آمریکا را به عنوان ارز ذخیره جهانی و ارز معاملات بین المللی می‌پذیرفت. بانک‌های مرکزی اروپا و آسیا اشتهای سیری ناپذیری برای اوراق بهادار خزانه داری ایالات متحده به دلار داشتند که به نوبه خود به واشنگتن توانایی قابل توجهی برای هزینه کردن پول و تامین مالی بدهی هایش با دست باز را می‌داد. اگر هر کشوری از نظر سیاسی یا نظامی از خط مورد تایید امریکا خارج شود واشنگتن آن کشور را تحریم کرده و از سیستم تجارت جهانی با دلار حذف می‌کند با این وجود، این وضعیت تا چه زمانی ادامه خواهد داشت؟
پس از برگزاری نشست سران ماه مارس با حضور “ولادیمیر پوتین” رئیس جمهور روسیه و “شی چین پینگ” رئیس جمهور چین، پوتین اظهار داشت: “ما طرفدار استفاده از یوان چین در معاملات بین روسیه و کشور‌های آسیایی، آفریقایی و آمریکای لاتین هستیم”.
“فرید زکریا” مجری “سی ان ان” گفته بود “دومین اقتصاد بزرگ جهان و بزرگترین صادرکننده انرژی به طور فعالانه همراه با یکدیگر تلاش می‌کنند سلطه دلار را به عنوان لنگرگاه سیستم مالی بین المللی خنثی کنند”.
یک سیستم پولی جدید جهانی یا دست کم سیستمی که در آن هیچ ارز ذخیره‌ای تقریبا جهانی وجود ندارد به منزله تغییر قدرت سیاسی، اقتصادی و نظامی است: نظم ژئوپولیتیکی که پس از پایان جنگ سرد یا حتی جنگ جهانی دوم به این سو دیده نشده است. با این وجود، مفهوم یک سیستم استاندارد جهانی مبادله نسبتا جدید است و هیچ قاعده سخت و سریعی نحوه سازماندهی آن را دیکته نمی‌کند.
هنگامی که اتحاد جماهیر شوروی از هم فروپاشید ایالات متحده یک نظم جهانی جدید را اعلام کرد و مجموعه جنگ‌های تازه‌ای از جمله جنگ عراق را به راه انداخت. واحد پول نظم نوین جهانی دلار نفتی و دلار تسلیحاتی بود. دستکاری قیمت را فراموش کنید. عراق اصلا اجازه نداشت نفت خود را بفروشد و دارو‌ها یا فناوری‌های مورد نیاز را نیز خریداری کند. در نتیجه صد‌ها هزار کودک جان خود را از دست دادند.
چندین نویسنده از جمله واحد تحقیقات هند برای اقتصاد سیاسی در کتاب “۲۰۰۳؛ پشت حمله به عراق” و “ویلیام کلارک” نویسنده امریکایی در کتابی تحت عنوان “جنگ پترودلار” در سال ۲۰۰۵ استدلال کرده اند که سرنگونی نهایی صدام حسین با تهدید او مبنی بر آغاز تجارت نفت کشورش به واحد پولی یورو به جای دلار عراق رقم خورد.
با این وجود، به نظر می‌رسد که دوران دلار تسلیحاتی اکنون و با سرعت شگفت انگیزی رو به پایان است. پس از نشست پوتین – شی در مارس ۲۰۲۳ میلادی “فرید زکریا” به طور علنی نگرانی خود را نسبت به تلاش‌های چین و روسیه برای دلارزدایی اعلام کرد. از آن زمان به این سو مشکلات مرتبط با دلار صرفا افزایش یافته اند.
تمام ارکان نگهدارنده دلار نفتی یا پترودلار و دلار تسلیحاتی ناپایدار هستند: ایالات متحده دیگر تولید کننده غالب نیست و چین نیز در عرصه علم و فناوری در حال پیش روی است و عقب ماندگی‌های پیشین خود را جبران می‌کند. به نظر نمی‌رسد که ایالات متحده دیگر مدل توسعه جذابی برای کشور‌های جهانی جنوب باشد. همچنین قادر به رقابت با معاملات ابتکار عمل کمربند و جاده چین در آفریقا و سایر نقاط جهان در حال توسعه نیست.
ایالات متحده به قدری کشور‌های روسیه، ایران، ونزوئلا، کوبا و چین را تحریم کرده که آن کشور‌ها تجارت با یکدیگر را افزایش داده اند. قدرت نظامی ایالات متحده پس از عدم موفقیت در اجرای پروژه تغییر رژیم در سوریه و خروج نیرو‌های امریکایی از افغانستان دیگر برتر قلمداد نمی‌شود.
در حالی که ایالات متحده ممکن است با منفجر کردن نورداستریم (اگر گزارش ماه فوریه “سیمور هرش” تایید شود) در کاهش چشمگیر فروش گاز روسیه به اروپا موفق بوده، اما نتوانسته هند یا چین را متقاعد کند که با برنامه‌های واشنگتن در این زمینه همراهی کنند. آن دو کشور هر دو در حال خرید انرژی از روسیه و فروش مجدد آن هستند.
پس از مشاهده دزدی ذخایر روسیه و طلای ونزوئلا توسط ایالات متحده و فروش اجباری شرکت نفت ونزوئلا (سیتگو) حتی متحدان ایالات متحده نیز تمایلی به نگهداشتن دارایی‌های شان به دلار یا نگهداری دارایی‌های خود در ایالات متحده ندارند تا مبادا ضبط، مصادره و توقیف شوند.
عربستان سعودی به جای دلار با چین با یوان تجارت خواهد کرد و جنگ مورد حمایت امریکا در یمن را متوقف کرده و به مصالحه با ایران پرداخته و در نشست اتحادیه عرب در ماه مه ۲۰۲۳ میزبان “بشار اسد” رئیس جمهور سوریه بود.
با این وجود، چه چیزی جایگزین دلار خواهد شد؟
سیستم‌های ارزی بازتاب دهنده روابط قدرت در جهان هستند. سیستم‌های ارزی روابط قدرت در جهان را تغیر نمی‌دهند. استاندارد طلای انگلیس و استاندارد دلار آمریکا نشان دهنده قدرت انحصاری امپراتوری برای قرون متمادی بود. با این وجود، در دنیای چند قطبی باید منتظر ترتیبات متنوع تری باشیم.
