یک بام و دو هوای رسانه‌های عربی درباره بحران اوکراین

بعد از آغاز عملیات نظامی ویژه روسیه در اوکراین و آغاز تنش‌ها میان این دو کشور رسانه‌های سراسر جهان هریک با رویکرد خاص خود اخبار مربوط به این تحولات را پوشش می‌دهند. در این بین رسانه‌های غربی بدون اشاره به شرایطی که موجب وقوع بحران اوکراین شد و یا تحریکات آمریکا و اتحادیه اروپا در این زمینه، در بازتاب اخبار تحولات اوکراین و روسیه تلاش دارند یک چهره مدافع حقوق بشر از غرب و آمریکا به نمایش بگذارند.

اما در این میان بیشتر توجهات معطوف به رسانه‌های وابسته به کشورهایی‌ است که سعی دارند موضع بی‌طرفانه در رابطه با بحران اوکراین اتخاذ کنند. رسانه‌های خاورمیانه به ویژه منطقه غرب آسیا از جمله این رسانه‌ها هستند.

نگاهی به نوع بازتاب اخبار و تحلیل‌های منتشر شده در رسانه‌های عربی از ابتدای بحران تاکنون نشان می‌دهد که عمده تمرکز این رسانه‌ها به ویژه آنهایی که از گرایش غربی فاصله دارند متمرکز بر تاثیر تحولات اوکراین و روسیه بر اسرائیل است. روزنامه فرامنطقه‌ای رای‌الیوم، شبکه خبری المیادین، شبکه المنار، روزنامه الاخبار لبنان، وبسایت‌های مختلف، روزنامه فرامنطقه‌ای القدس‌العربی و …. از جمله رسانه‌های عرب زبان هستند که به شکل مستمر تاثیر جنگ اوکراین بر روابط روسیه با رژیم صهیونیستی و همچنین امنیت این رژیم را مورد بررسی قرار می‌دهند.

با وجود اینکه کشورهای متحد آمریکا در منطقه خلیج فارس همچون عربستان و امارات به دلیل ترس از پیامدهای احتمالی بحران اوکراین و همچنین روابط استراتژیکی که با مسکو دارند، یک سیاست محافظه‌کارانه در پیش گرفته و سعی دارند حتی در اظهار نظر درباره بحران اوکراین نامی از روسیه نبرند، اما برخی رسانه‌های وابسته به این کشورها به شکل تلویحی از این سیاست فاصله گرفته و به نظر می‌رسد که همانند گذشته نمی‌توانند از رویکرد غربی دور بمانند.

هرچند که کشورهای عربی طی همه این سال‌ها تلاش کرده‌اند ضمن حفظ ائتلاف خود با آمریکا، مناسبات راهبردی با روسیه نیز داشته باشند، اما واقعیت آن است که سیطره واشنگتن بر سیاست‌ این کشورها فراتر از این ملاحظات است. بنابراین هرچند رسانه‌های داخلی کشورهای حوزه خلیج فارس سعی می‌کنند تاکید بر بی‌طرفی کشورهایشان داشته باشد اما رسانه‌هایی که با بودجه این کشورها مدیریت می‌شوند و اغلب در کشورهای غربی فعالیت دارند چنین رویکردی را در نظر نگرفته‌اند.

لازم به ذکر است که رسانه‌های برجسته‌ای همچون شبکه العربیه عربستان سعودی، اسکای نیوز امارات و الجزیره قطر نیز اخبار مربوط به جنگ روسیه و اوکراین را با موضع ضد روسی و در همسویی با آمریکا بازتاب می‌دهند.

شبکه العربیه عربستان اولین رسانه حوزه خلیج فارس بود که قبل از مشخص شدن موضع کشورش درباره بحران اوکراین، به پوشش رسانه‌ای این جنگ پرداخت. این شبکه در ابتدا به مواضع آمریکا و اظهارات «جو بایدن» رئیس جمهوری این کشور درباره تحولات اوکراین اشاره کرد.

حتی «ساموئل وربریج» سخنگوی منطقه‌ای وزارت خارجه آمریکا مهمان شبکه العربیه بود که در مصاحبه با مجری شبکه، روسیه را مسئول کشتار و ویرانی در اوکراین دانست و هشدار داد که ممکن است خبرنگاران نیز در این جنگ مورد هدف قرار بگیرند.
العربیه همچنین به تحلیل اخباری که درباره دو دستگی افکار عمومی روسیه در زمینه جنگ مطرح می‌شود پرداخته و اعلام کرد که مردم روسیه از عملیات نظامی کشورشان در اوکراین ناراحت و عصبانی هستند.

شبکه اسکای‌نیوز امارات نیز همین رویکرد را اتخاذ کرد و روزهای اول بحران تبدیل به تریبون اعلام مواضع آمریکا و اروپا درباره بحران اوکراین و توجیه تحریکات واشنگتن شد.

در این بین شبکه الجزیره قطر تلاش کرد تا نسبته به شبکه‌های سعودی و اماراتی محتاطانه و با سیاست بیشتری رفتار کند. الجزیره خبرنگاران خود را به مسکو، کی‌یف و سایر مناطقی که وضعیت جنگی دارند فرستاده و لحظه به لحظه اخبار این تحولات را پوشش می‌دهد. الجزیره برخلاف العربیه یا اسکای نیوز که از عبارت «تهاجم روسیه به اوکراین» استفاده می‌کنند، این اخبار را با عنوان «تحولات روسیه و اوکراین» پوشش می‌دهد.

اما عمده توجه الجزیره در بازتاب این خبرها متمرکز بر رعب و وحشت ایجاد شده میان مردم اوکراین است و به شکل تلویحی این تحولات را محکوم می‌کند.
این درحالی است که همه این رسانه‌ها در زمان آغاز بحران سوریه و یا جنگ یمن که در آستانه 8 سالگی آن هستیم، در تیم متجاوزان قرار داشتند.

این رسانه‌ها درحالی لحظه به لحظه تصاویر مردم و کودکان اوکراینی با چشمان ترسان را منتشر می‌کنند که طی همه این سال‌ها حتی یک تصویر از جنایت‌های آمریکا و عربستان و سایر متحدانشان در سوریه و یمن منتشر نکردند. همین رویکرد درباره لیبی، عراق، افغانستان و همه ملت‌هایی که به ویژه در خاورمیانه در اثر تجاوزات آمریکا و ابزارهای آن به خاک و خون کشیده شدند نیز وجود دارد و سناریو دلسوزی سعودی‌ها و سایر متجاوزان جنگ یمن برای «ریان» پسربچه مغربی را یادآوری می‌کند که بعد از یک هفته گرفتاری در چاه جان خود را از دست داد.

باوجود اینکه رسانه‌های وابسته به رژیم‌های حوزه خلیج فارس همچنان درباره بحران اوکراین در وضعیت یک بام و دوهوا قرار دارند؛ اما نمی‌توانند تلاش خود برای جلب رضایت غرب و آمریکا را پنهان کنند.