دنیای تحلیل: الجزیره در این تحلیل به روابط میان اسرائیل و ترکیه می‌پردازد روابطی که تا پیش از جنگ اخیر اسرائیل و فلسطین روند نسبتا عادی را طی می‌کرد اما پس از آن دچار چالش‌های جدی شده‌است. الجزیره در این تحلیل تلاش کرده تا روایتی از روند ارتباط اسرائیل و ترکیه از ابتدای به رسمیت شناختن رژیم توسط ترکیه تا وضعیت نسبتا سرد پس از 7اکتبر ارائه دهد. و از طرفی به شکلی واضح در تلاش است تا اثبات کند نسبت دوستانه ترکیه با اسرائیل، دلیلی بر عدم حمایت ترکیه از فلسطینیان نبوده و با طرح مثال‌هایی در تلاش است تا این حمایت و رفتار دوپهلو ترکیه را پوشش دهد. الجزیره همچنین در این گزارش خیر می‌دهد که اردوغان قصد میانجی‌گیری میان اسرائیل و فلسطین را دارد.
افزایش تعداد کشته‌ها در غزه باعث شده که سیاستمداران ترکیه، به‌ویژه رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه اسرائیل را شدیدا مورد انتقاد قرار دهد. اردوغان اخیراً گفت که به دلیل حمله اسرائیل به طور کامل روابط خود را با بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل قطع کرده است، اگرچه سطح ارتباطات بین دولت ها را کاهش نداد.
نتانیاهو دیگر کسی نیست که بتوانیم با او صحبت کنیم. رئیس جمهور هنگام بازگشت از سفر خارجی در نوامبر به خبرنگاران گفت: ما اسرائیل را دور انداختیم.
پس از حمله کماندوهای اسرائیلی به یک کشتی امدادی ترکیه در سال ۲۰۱۰ که منجر به کشته شدن ۱۰ فعال ترک شد، تلاش بسیاری برای بهبود روابط پس از یک دهه تنش‌ها انجام شد. این کشتی سعی داشت محاصره اسرائیل را بشکند و تدارکات انسانی را به غزه تحویل دهد.در 4 نوامبر، وزارت خارجه ترکیه سفیر خود در تل‌آویو را به دلیل امتناع اسرائیل از پذیرش آتش‌بس، «تداوم حملات علیه غیرنظامیان» و ممانعت از ورود کمک‌های بشردوستانه فراخواند. این اوج سقوط شدید در روابط از ۷ اکتبر بود.
اردوغان در روز ۲۰ اکتبر گفت که عملیات‌های اسرائیل به “نسل‌کشی” منجر می‌شود. اردوغان در تظاهرات ۲۸ اکتبر به اسرائیل به عنوان “مجرم جنگ” بر فراز بمباران غزه از زمان حمله فرامرزی حماس در سه هفته قبل اشاره کرد.
درهمان روز، الی کوهن، وزیر خارجه اسرائیل، همه دیپلمات‌های اسرائیلی را از ترکیه فراخواند. عمر بولات، وزیر بازرگانی ترکیه هفته گذشته در یک کنفرانس خبری در کویت گفت: حجم تجارت بین دو کشور نیز از 7 اکتبر 50 درصد کاهش یافته است. این شکست آخرین مورد در روابط اغلب مخدوش اما عموماً سودمند ترکیه با اسرائیل از زمان تأسیس آن به عنوان یک کشور در سال 1948 است.
به رسمیت شناختن زودهنگام اسرائیل
روابط بین ترکیه و اسرائیل از زمان شکل گیری ترکیه به طور کلی با روابط حسنه ای آغاز شد. ترکیه اولین کشوری با اکثریت مسلمان بود که در سال 1949، کمتر از یک سال پس از اعلام استقلال، حاکمیت اسرائیل را به رسمیت شناخت. آنکارا به طور رسمی اولین دفتر دیپلماتیک خود را در سال 1950 در اسرائیل افتتاح کرد.
تداوم حمایت فلسطین
با این حال، ترکیه از خودمختاری فلسطینیان در تمام طول این مدت حمایت کرده است، حتی اگر این کشور تلاش کرده تا روابط با اسرائیل را حفظ کند.
در طول جنگ شش روزه 1967، آنکارا به درخواست‌های اسرائیل مبنی بر خروج از سرزمین‌های فلسطینی تحت اشغال خود – کرانه باختری، بیت‌المقدس شرقی، نوار غزه و بلندی‌های جولان – پیوست، اما در برابر درخواست‌های کشورهای عربی برای قطع روابط دیپلماتیک با تل‌آویو مقاومت کرد.
در سال 1979 یاسر عرفات برای افتتاح دفتر سازمان آزادیبخش فلسطین به آنکارا سفر کرد. سال بعد، روابط با اسراییل دوباره به دلیل آنچه ترکیه سیاست «ناسازگارانه» تل آویو نامید، که شامل تصمیم اسرائیل برای ادعای بیت المقدس به عنوان پایتخت آن بود، تیره شد.
هنگامی که ترکیه در سال 1988 فلسطین را به عنوان یک کشور به رسمیت شناخت – که اولین کشوری بود که با اسرائیل روابط دیپلماتیک داشت – پس از شکایات اسرائیل، از دادن وضعیت دیپلماتیک کامل به نماینده فلسطین خودداری کرد.
منافع مشترک با اسرائیل
در دهه 1980 تجارت و گردشگری بین ترکیه و اسرائیل رو به رشد بود. خطوط هوایی دولتی ترکیه در سال 1986 پروازهای مستقیم خود را به اسرائیل آغاز کرد. در سال 1993، وزیر خارجه ترکیه برای اولین بار از اسرائیل بازدید کرد. از اواسط دهه 1990، همکاری نزدیکی در زمینه‌های دفاعی و اطلاعاتی بین دو کشور وجود داشت – که هر دو از نزدیک توسط ایالات متحده حمایت می‌شدند و نگرانی‌های مشترکی در مورد تهدیدات احتمالی همسایگانی مانند سوریه، عراق و ایران داشتند.
دو قرارداد دفاعی در سال 1996 به امضا رسید که راه را برای یک مشارکت نظامی استراتژیک که شامل ارتقاء هواپیماهای جت F-4 و F-5، تانک ها و هلیکوپترهای M-60 بود، هموار کرد. ترکیه، اسرائیل و آمریکا تا سال 2009 در رزمایش های هوایی و دریایی مشترک در شرق مدیترانه شرکت کردند.
اقدام متعادل کننده اردوغان
ترکیه پس از پیروزی قاطع حزب عدالت و توسعه اردوغان در انتخابات در سال 2002 به روابط خود با اسرائیل ادامه داد. اردوغان سه سال بعد به عنوان نخست وزیر از تل آویو بازدید کرد و خود را به عنوان میانجی احتمالی بین اسرائیلی ها و فلسطینی ها معرفی کرد.
در سال 2004، اردوغان ترور احمد یاسین رهبر حماس توسط اسرائیل را محکوم کرد و آن را «تروریسم دولتی» خواند که نشان دهنده حمایت گسترده تر ترکیه از فلسطینی ها و به ویژه حماس هستند. با این حال، طی سفرهای سطح بالا در سال‌های 2006 و 2007، ترکیه برای حل تنش‌ها بین سوریه و اسرائیل بر سر دخالت سوریه در لبنان و حمایت از گروه‌های فلسطینی و حزب‌الله تلاش کرد.
در سال 2007، عبدالله گل، وزیر امور خارجه ترکیه، پیشنهاد کمک به آزادی سه سرباز اسیر را داد: گیلاد شالیت، که از سال 2006 تا 2011 در دست حماس بود، و ایهود گلدواسر و الداد رگو که هر دو از سال 2006 تا زمانی که اجسادشان در دست حزب الله بودند. در سال 2008 به اسرائیل بازگشت. شیمون پرز، رئیس جمهور اسرائیل در آن زمان از ترکیه و همچنین مصر و آلمان برای کمک به آزادی شالیت تشکر کرد.جنگ سه هفته ای غزه در سال های 2008 تا 2009 تنش ها را بین ترکیه و اسرائیل تقویت کرد.
خرابی
حمله به کشتی کمک رسانی ترکیه به ماوی مرمره منجر به اختلافات دیپلماتیک شد که باعث شد آنکارا سفیر اسرائیل را اخراج کند. روابط رسمی تا سال 2016 که دو کشور بر سر یک توافق غرامت و راهی برای عادی سازی روابط به توافق رسیدند سرد بود.
اما دو سال بعد، دو رویداد باعث توقف تلاش‌های عادی‌سازی شد: ده‌ها معترض فلسطینی توسط نیروهای امنیتی اسرائیل در حصار جدایی اسرائیل در اطراف غزه کشته شدند و ایالات متحده تصمیم گرفت سفارت خود را از تل‌آویو به اورشلیم منتقل کند. با وجود تشدید تنش‌های دیپلماتیک، تجارت بین ترکیه و اسرائیل به رونق ادامه داد. بین سال 2010، سال حادثه ماوی مرمره، تا سال 2021، حجم تجارت بیش از دو برابر شد و از 3.4 میلیارد دلار به 8.4 میلیارد دلار رسید.
طی دو سال گذشته، اردوغان به دنبال بهبود روابط با اسرائیل به عنوان بخشی از یک سیاست خارجی گسترده تر برای هموارسازی روابط ناهموار با قدرت های منطقه ای مانند مصر، عربستان سعودی و امارات متحده عربی بوده است. سال گذشته، اسحاق هرتزوگ، رئیس‌جمهور اسرائیل از آنکارا بازدید کرد و سفیران در هر دو پایتخت منصوب شدند. اردوغان برای اولین بار در ماه سپتامبر با بنیامین نتانیاهو نخست وزیر اسرائیل دیدار کرد و هر دو متعهد شدند همکاری بیشتری بین کشورهای خود داشته باشند.
با این حال، به نظر می رسد که وحشت درگیری کنونی اسرائیل و فلسطین و لفاظی های سخت تر اردوغان این برنامه ها را متوقف کرده است. ماه گذشته، او هرگونه برنامه سفر به اسرائیل را لغو کرد . در اوایل جنگ کنونی، اردوغان با چندین رهبر جهان صحبت کرد و پیشنهاد داد میان حماس و اسرائیل میانجیگری کند .
منبع: الجزیره
ترجمه: دنیای تحلیل
