اربعین و سه گانه؛ جامعه نابازار، انسان یاریگر، اقتصاد تبرعی

اربعین جامعه نابازار

دو نوع ارزش در ادبیات اقتصادسیاسی (مارکس،ریکاردو)

۱:ارزش مصرفی مثل هوا که خرید وفروش نمیشود

۲:مبادله ای مثل کالاهای متداول(مارکس ارزش مبادله ای را اصل میداند چون کالا را کالا میکند)

دو نوع ارزش در احادیث و فقه

۱: ارزش ذاتی: عبادات از آن جهت که قصد قربت لازم است/حرمت اخذ اجرت بر واجبات(اختلاف بین واجبات عبادیه و نظامیه)/ عقود مثل ودیعه و عاریه،قرض و…که ماهیت شان رایگان است. انگیزه مستودع(امانت دار) ارزش اجتماعی بودن امانت داری و انگیزه مودع( امانتگذار) کالا نبودن تمام اشیا هست

۲:ارزش مبادله ای مثل اجاره، تجارت و…

در عصر سرمایه داری دو اتفاق رقم میخورد؛ ۱:مبادله ای شدن همه روابط ۲:کالایی کردن همه اشیا( مقدمه کتاب مایکل سندل”چه چیز را با پول نمیتوان خرید” را بخوانید. چگونه در دنیای سرمایه داری مثل آمریکا حق صف، دانشگاه، درمان حتی مادر به عنوان یک شخصیت مقدس را میشود با پول خرید!)

خروجی این وضعیت “جامعه بازار” است به جای”جامعه دارای بازار” البته تشکیل جامعه بازار در غرب نیجه یک سیر طولانی دارد از عصر شکار، کشاورزی تا عصر تجارت و صنعتی شدن که اقتصادسیاسی متکفل آن است. در این زمینه کتاب “تکامل نهادها و ایدئولوژی ها” هانت پیشنهاد میشود.

توضیح اربعین جامعه نابازار

۱:اربعین فراتر از یک مناسک به یک جامعه مبدل شده؛ همه علامات یک جامعه را دارد غیر از زمان طولانی، با اندکی تسامح میشود گفت:ما یک جامعه می نیمال طرفیم.

۲: روابط در یک جامعه سه حالت دارد؛ الف:رقابت(ویژگی جامعه سرمایه داری). ب:تسخیرطرفینی(لیتخذ بعضهم بعضا سخریا) ج:نصرت و تعاون( الذین آوو و نصروا ۷۲ انفال،تعاونوا علی البر و التقوی) روابط در جامعه اربعین از این جنس است. اخوت و برادری جای رقابت و تسخیر را گرفته است.

۳:  اربعین یک قدم جلوتر از جامعه معمولی”جامعه دارای بازار” است. در اربعین “جامعه نابازار” شکل گرفته است. مسکن، آب و غذا، درمان، آموزش رایگان شده است که حدود۷۰٪ را شامل میشود. برای ۲۱ میلیون عراقی( ۴۰٪جمعیت عراق)کاملا نابازار است. اربعین نه تنها مانع کالایی شدن شده که آن بخش از جامعه که مبادله ای و کالایی است را هم تبرعی و موقتا برای زائران ناکالا کرده است.

 انسان یاریگر یا سوداگر؟

سیر شکل گیری انسان سوادگر

در ابتدا ثروت افزایی و همدردی با جامعه( خیر عمومی) دو خط قرمز کلیسا بود که به تدریج کمرنگ شد. فیزیوکراست ها و مرکانتیلیست‌ها با تکیه بر طبیعت گرایی زمینه نظریه های اقتصاد کلاسیک( آدم اسمت را فراهم کرد. مساله لذت گرایی، حسابگر بودن انسان با توجیه عقلانیت ابزاری پررنگ شد. تئورسیون های سرمایه داری توصیف شان از انسان این عصر و توصیه شان به او این جملات است.

بنتهام: ما فقط‌ یک‌ وظیفه‌ داریم‌ و آن‌ جستجوی‌ بالاترین‌ لذت‌ ممکن‌ است‌ و مسئله‌ رفتار انسان، فقط‌ مسئله‌ تعیین‌ این‌ است‌ که‌ چه‌ چیزهایی‌ بیشترین‌ لذت‌ را به‌ انسان‌ می‌بخشد.

هابز:جز ملاحظه‌ منافع‌ شخصی، چیز دیگری‌ نمی‌تواند انگیزه‌ رفتار آدمی‌ باشد.

در جامعه ای که همیشه”نفع شخصی” بر “خیرعمومی” ترجیح پیدا میکند بهترین توصیف برای انسان آن جامعه، جمله مشهور هابز است” انسان گرگ انسان است”

انسان اربعینی، انسان یاریگر

۱: روحیه تعاونی در انسان مسلمان و ایرانی نهادینه شده، نمونه اش شرکتهای تعاونی واره، قنات های یزد (کتاب واره دکتر فرهادی)

۲: یاری گری سه ساحت دارد

الف: هم یاری( کار جمعی، تیم بورک)

ب: خود یاری

ج: دگر یاری (یاری یک طرفه بدون توقع کمک) این بالاتری نوع همکاری است که به وضوح ما در اربعین شاهدیم. موکب داران خودشان و مالشان را برای امام حسین ع( للحسین ع) میدانند. انسان اربعینی مصداق بارز “یوثرون علی انفسهم” است. آمارهای اربعینی اگر چه دقیق نیست اما اندکی بازنمایی میکند این واقعیت بزرگ را، اربعین ۱۴۰۱ بیش از ۶۰۰ هزار نفر رایگان پخت و پز کردند. ۵۰۰ هزارتن میوه، ۱۵۰ میلیون لیترآب، ۲۸۹۳ موکب ایرانی و مجموعا بیش از ۱۰۰ هزار موکب خدمت رایگان به مردم داده شد!

اربعین و اقتصادتبرعی (رایگان)

در اسلام بخشی ازGdp  اقتصاد، اقتصاد تبرعی( رایگان) هست که برای شخص عایدی ندارد. اقتصاد تبرعی موجب تقویت نهاد اجتماعی و خدمات عمومی مثل درمان، آموزش، زیارت( مثل اربعین)و…میشود. امروز متکفل این امور یا دولت است یا به بازار واگذار میشود(نئولیبرالیسم)

اربعین در دولایه با اقتصاد سرمایه داری مبارزه میکند

۱:احیای ظرفیت اقتصاد تبرعی(مانع کالایی شدن خدمات عمومی)

۲: کمک به اقتصاد مبادله‌ای واقعی که خدمت و کالاست مثل۸هزار اتوبوس و…بجای سفته بازی و‌ بازارهای صوری مبادله ای