افزایش تحریم‌های بی‌سابقه اقتصادی علیه کشور به‌علاوه جنگ تمام‌عیار ارزی و ایجاد ناآرامی‌های داخلی توسط دشمنان موجب شد تا در پاییز و زمستان سال ۱۴۰۱، شاهد نابسامانی‌های اقتصادی و تورم قابل‌توجه در قیمت کالا‌های اساسی باشیم. همین مسئله سبب شد تا مقام معظم رهبری در پیام نوروزی خود بار دیگر توجه دولتمردان را به اهمیت تولید معطوف و سال جدید را سال «مهار تورم و رشد تولید» نام‌گذاری کنند. گرچه تا به امروز شاهد کشیده شدن ترمز تورم نسبت به سال گذشته هستیم، اما برای بهبود معیشت باید عزم و اراده‌ای جدی وجود داشته باشد و اقدامات مؤثری صورت بگیرد.
لزوم توجه به مبانی اقتصادی کشور
در این‌باره «مرتضی افقه»، استاد اقتصاد دانشگاه چمران اهواز در گفتگو با «بصیرت» بر این باور است که بیان راهکار برای بهبود وضعیت معیشت نیازمند این است که به مشکلات اقتصادی به‌صورت ریشه‌ای توجه شود و نباید سطحی از آن عبور کرد. این کارشناس مسائل اقتصادی تأکید می‌کند که در وهله نخست باید مبانی ارزشی، در جهت افزایش رفاه، رفع مشکلات معیشتی و به‌طورکلی زندگی در این جهان باشد.
فقط سیاست‌های پولی دچار مشکل نیست
افقه که علاوه بر اقتصاد درباره ریشه‌های غیراقتصادی توسعه مطالعات گسترده داشته، معتقد است: «به‌رغم دارا بودن منابع انسانی و خدادادی از قبیل نفت، گاز، انرژی و هفتاد نوع منابع طبیعی، طبق آمار رسمی افراد زیادی زیر خط فقر زندگی می‌کنند و دلیل این امر، پیچیده‌تر از آن است که بگوییم سیاست‌های پولی یا مالی دولت‌ها دچار مشکل بود؛ چراکه این مسئله ریشه در نگاه فلسفی مسئولان دارد.»
در آموزه‌های دینی به معیشت توجه ویژه شده است
افقه با تأکید بر این امر که در بلندمدت باید تحولات اساسی در نظام فکری و نظام ارزشی ایجاد شود، اذعان می‌کند: «مبانی این مسائل در آموزه‌های دینی به‌طور کامل وجود دارد، اما مسئله این است که برداشت‌های دینی ما سطحی شده؛ وگرنه در آموزه‌های دینی به معیشت مردم، رفع فقر و کاهش نابرابری اشاره شده و مورد تأکید قرار گرفته است و حتی این مبانی جزو اولویت‌های اول آموزه‌های دینی ماست؛ بنابراین اگر کشور بر اساس آموزه‌های دینی در ابتدای جاده پیشرفت و توسعه قرار بگیرد می‌توان سیاست‌های اقتصادی را در مسیر درست اجرا کرد.»
اشتغال و تولید در بلندمدت راهگشاست
وی به راهکار‌های میان‌مدت و بلندمدت در بهبود معیشت اشاره می‌کند و می‌گوید: «برای تحقق این امر باید ایجاد اشتغال صورت بگیرد و توزیع کالابرگ فقط با برای افرادی باشد که قادر به انجام هیچ کاری نیستند، اما برای افراد توانا شغل ایجاد شود که بتوانند درآمد خود را تأمین کنند نه اینکه دستشان مقابل دولت دراز باشد. این امر هم منوط به این است که در تولید سرمایه‌گذاری کنیم.»
این کارشناس مسائل اقتصادی در ادامه «تولید» را شاخصه مهمی برای بهبود معیشت قلمداد می‌کند و می‌گوید: «در حال حاضر تولید در کشور ما مسئله اصلی است و اکنون اصل تولید دچار مشکل است. وقتی تولید در کشور کاهش پیدا کند در مقابل فقر زیاد می‌شود و دولتمردان برای کاهش فقر سیاست‌هایی را که کشور‌های دیگر اعمال کردند یا ابتکار خودشان است را در پیش می‌گیرند.»
توزیع کالابرگ هم نیازمند تولید است
افقه توزیع کالابرگ را یک سیاست اقتصادی در شرایط بحرانی کشور‌ها می‌داند و معتقد است: «توزیع کالا از سوی دولت چه از طریق جیره‌بندی، چه از طریق کالابرگ جزو سیاست‌هایی است که در شرایط بحران اجرا می‌شوند که متأسفانه اکنون ما هم در همین شرایط قرار داریم؛ لذا در کوتاه‌مدت مشکل اصلی ما که همان تولید است باید برطرف و کالایی تولید شود که از طریق کالابرگ یا جیره‌بندی پا به چرخه اقتصاد کشور بگذارد.»
تأثیر رفع تحریم‌ها بر معیشت در کوتاه‌مدت
وی در ادامه می‌افزاید: «به دلیل اینکه اقتصاد کشور وابسته به فروش نفت است، نیاز به یک سری کالا‌های وارداتی داریم؛ پس در وهله نخست باید برای رفع تحریم‌ها تلاش شود؛ چراکه بدون رفع تحریم‌ها در کوتاه‌مدت دولت نمی‌تواند اقدام قابل ملاحظه‌ای انجام دهد. کما اینکه در شروع به کار دولت، تصور بر این بود که می‌توان بدون رفع تحریم مشکلات اقتصادی را برطرف کرد، اما در عمل چنین اتفاقی رخ نداد. این در حالی است که برای بهبود معیشت و اقتصاد کشور در کوتاه‌مدت باید مراودات خارجی افزایش پیدا کند، زیرا تأمین نیاز بخش تولید و مصرف به‌وسیله ارز نفتی میسر خواهد بود.»
گفتنی است عضویت دائم جمهوری اسلامی ایران در سازمان همکاری شانگهای روز سه‌شنبه ۱۳ تیر در نشست مجازی سران این سازمان به ریاست هند رسماً اعلام شد، در همین راستا افقه در گفتگوی دیگری اذعان کرده بود: «عضویت ایران در سازمان همکاری‌های شانگهای می‌تواند در بلندمدت منجر به ایجاد رونق اقتصادی در کشور شود. همچنین حضور ایران در این سازمان می‌تواند اثرات مخرب چندساله تحریم را نیز از بین برده یا به حداقل برساند.»
گفتگو با مرتضی افقه
