مزدورهای جنگی در یمن تا شورش در سودان

 رسانه‌های عربی و آفریقایی، دیروز (شنبه، ۱۵ آوریل)، از درگیری شدید میان ارتش سودان و شبه‌نظامیان موسوم به «الدعم السریع» (پشتیبانی سریع) در خارطوم سودان خبر دادند.

یک منبع آگاه در دولت سودان به الجزیره گفت که قرار بود صبح امروز نشستی میان البرهان و «محمد حمدان دقلو» مشهور به حمیدتی فرمانده نیروهای پشتیبانی سریع برگزار شود و پیش از برگزاری این دیدار، درگیری‌های امروز رقم خورد.

در پی درگیری شدید میان ارتش و شبه‌نظامیان پشتیبانی سریع سودان، فرودگاه بین‌المللی خارطوم، کلیه پروازهای خود را متوقف کرد. این در حالی است که نیروهای پشتیبانی سریع ادعا می‌کنند که کنترل فرودگاه‌های خارطوم و مروی  در شمال سودان نزدیک مرز مصر را به دست گرفته‌اند و خسارات سنگینی به ارتش این کشور وارد کرده‌اند. اما ارتش تصرف فرودگاه خارطوم از سوی این نیروها را هنوز تایید نکرده است و فرماندهی ارتش سودان تنها اعلام کرد که نیروهای  پشتیبانی سریع تلاش دارند تا مقر فرماندهی کل نیروهای مسلح سودان را تصرف کند.

سودان پس از کودتای نظامی که در اکتبر ۲۰۲۱ روی داد، در هرج و مرج شدیدی به سر می‌برد. در هفته‌های اخیر  ارتش و نیروهای پشتیبانی سریع در خارطوم و اطراف آن، نیرو و سلاح جمع‌آوری کرده‌ بودند. پیش از آن نیز، ارتش حضور خود را در مرکز شهر تقویت و خودروهای زرهی را تقریباً در تمام تقاطع‌های منتهی به کاخ ریاست جمهوری کشور مستقر کرده بود.

ارتش سودان پنجشنبه گذشته نسبت به درگیری با نیروی شبه نظامی قدرتمند این کشور که نیروهایش را در پایتخت و دیگر شهرها مستقر کرده است، هشدار داده بود.

اختلاف بین ارتش و نیروهای پشتیبانی سریع در سودان که هر دو با هم کودتای اکتبر ۲۰۲۱ در این کشور را هدایت کردند، در ماه‌های اخیر تشدید شده است و موجب به تاخیر افتادن امضای توافقنامه مورد حمایت بین‌المللی با احزاب سیاسی برای احیای گذار دموکراتیک در کشور شده است.

شورشی‌ها چه کسانی هستند؟

چند شهر کلیدی سودان از جمله پایتخت، خارطوم صحنه درگیری ارتش و کودتاچیان است. اما شبه‌نظامیانی که دست به شورش زده‌اند کیستند؟

کودتاچیان شبه‌نظامیانی به نام نیروهای پشتیبانی واکنش سریعRapid Support Forces (RSF) هستند. فرمانده آنها محمد حمدان دقلو، معاون رئیس شورای حاکمیتی سودان است.

تعداد این گروه شبه‌نظامی حدود صد هزار نفر است و در اغلب مناطق سودان پراکنده اند. این گروه از دل جنجویدها زاده شد. عمر البشیر دو دهه پیش از جنجویدها در کنار ارتش برای جنگ علیه شورشیان دارفور استفاده میکرد. جنجویدها به نقض گسترده حقوق بشر متهم هستند.

از سال 2015 با شروع جنگ یمن، RSF و ارتش سودان شروع به اعزام مزدور برای کمک به سعودی و امارات کردند. تخمین زده میشود 40هزار نیروی RSF در یمن میجنگیدند. این دخالت باعث ارتباط مستقیم دقلو با برخی کشورهای حاشیه خلیج فارس و افزودن بر قدرت و ثروت او شد.

در آوریل 2019، نیروهای RSF در کودتای نظامی که البشیر را سرنگون کرد، شرکت داشتند. بعداً در همان سال دقلو قراردادی را برای تقسیم قدرت امضا کرد که او را معاون شورای حاکم به ریاست ژنرال ارتش عبدالفتاح البرهان کرد.

در سال 2017، قانونی برای مشروعیت بخشیدن به RSF به عنوان یک نیروی امنیتی مستقل به تصویب رسید. منابع نظامی گفتند که فرماندهی ارتش از مدت ها قبل نسبت به توسعه این نیروها ابراز نگرانی کرده و گنجاندن آنها در صفوف خود را رد کرده است.

در 2017 دقلو از RSF برای بدست گرفتن کنترل معادن طلا در منطقه دارفور استفاده کرد که باعث شد تا سال 2019 به یکی از ثروتمندترین افراد سودان تبدیل شود. برادرش، عبدالرحیم، معاون رئیس RSF، ریاست شرکت الجنید (Al Gunade) را بر عهده دارد که در استخراج و تجارت طلا در سودان فعالیت دارد.

در بحران سیاسی سال 2019 ارتش کنترل سودان را بدست گرفت و از RSF برای سرکوب مخالفان غیرنظامی استفاده شد. همین سال حدود هزار نفر از آنها عازم لیبی شده و در جنگ داخلی این کشور به نفع خلیفه حفتر میجنگیدند. فارغ از نتیجه کودتای دیروز، باید گفت سودان وارد مرحله جدیدی از ناامنی شده است.