این مدت که در کشورمان کم یا زیاد، اخبار منفی داشته‌ایم و برخی شبهه و شایعات هم به این حس منفی که ما در محاصره اتفاقات بد قرارگرفته‌ایم دامن می‌زنند، حال خوبی نداریم. دنبال راه چاره می‌گردیم تا حالمان را بهتر کنیم. حتی شاید بخواهیم قید خبر را بزنیم و مدتی به‌جایی برویم که دست دنیا و اخبار بدش از روح و روانمان کوتاه شود. اکنون اما شرایط به نحوی نیست که بتوانیم دوری کامل از خبر و بی‌خبری را برای خودمان یا دیگران تجویز کنیم.به نظر می‌رسد، چاره در تدبیر برای مدیریت نحوه دنبال کردن اخبار توسط ماست. اینکه مثل کارفرمایی که مایل است، بهترین فرد را گزینش کند و وسواس به خرج می‌دهد، ما هم اخبار را سرند کنیم تا آنچه باقی می‌ماند اخبار صحیح و خوبی باشد که می‌توانند حال ما را بهتر کنند.
گام اول؛ شناخت از سلیقه رسانه‌ای خود
اولین قدم برای حفظ سلامت روح و روان در برابر اخبار منفی، مدیریت عواطف در برابر اخبار و شایعه، شناخت از سلیقه رسانه‌ای خودمان است. در زندگی امروز جهان، رسانه، شبکه‌های اجتماعی و اخبار نقش بسیار مهمی بازی می‌کنند. حذف این‌ها ممکن نیست چون نمی‌توان و نباید در بی‌خبری زندگی کرد. بااین‌حال نیاز به یک سنجش درونی داریم.
اینکه بدانیم کدام رسانه‌ها، چه قلمی، کدام نوع خبر، کدام شبکه اجتماعی و… برایمان جذابیت و آگاهی بیشتری دارد، آن را فهرست کنیم. در قسمت دیگر برگه، بدترین و تلخ‌ترین اخبار گزنده و ناراحت‌کننده‌ای که طی سه ماه گذشته خوانده یا شنیده‌ایم را بنویسیم. فهرستی هم از اخبار مثبت و مؤثری که گمان می‌کنیم در همان مدت، حالمان را بهتر کرده، بنویسیم. اگر نسبت اخبار منفی به اخبار مثبت یک‌به‌ده باشد، یعنی ما خودمان را در برابر اخبار منفی بی‌دفاع کرده‌ایم. توی برگه شایعه‌ها را هم بنویسیم. حالا نوبت یک تحلیل است و پرسش‌گری از خود. اینکه ببینیم درباره کدام خبر منفی یا شایعه‌ای که حالمان را خراب کرده، اخبار تکمیلی بیشتری خوانده‌ایم تا بتوانیم به درست یا غلط بودن محتوایش پی ببریم. منظور، اخباری است که بتواند اطلاعات بیشتر حتی از زاویه مخالف آنچه خوانده‌ایم به ما بدهد. در این مرحله اطلاعات را بررسی می‌کنیم. محتواهای منطقی، تحلیلی و جزءنگری‌تری که راهکار یا پرسش‌گری صحیحی داشته باشند، اخبار حرفه‌ای هستند و الباقی نه. این شیوه کمک می‌کند ذائقه خبری‌مان را بهتر بشناسیم و خودمان را در مسیر صحیح‌تری هدایت کنیم.
گام دوم؛ شناخت رسانه حرفه‌ای از رسانه بد
درخت خوب، میوه و ثمر خوب دارد. شاید بد نباشد این مثال را برای رسانه و خبر هم استفاده کنیم. رسانه خوب، میوه و ثمره خوب یعنی خبرهای درست و حرفه‌ای دارد. رسانه‌های نه‌چندان حرفه‌ای و زرد هم طبیعتاً اخباری شبیه خوددارند، زرد، غیر مستند و غیر سازنده. این موضوع درباره صفحه‌های فضای مجازی و به‌طورکلی دنیای مجازی هم صدق می‌کند. قدم دوم برای داشتن حال خوب در این ایام، همین بررسی است یعنی داشتن شناخت نسبی از رسانه‌ها. رسانه را باید شناخت چون هر رسانه سمت‌وسوی خبری خود را دارد و خواه‌ناخواه محتواهایش همین ویژگی را دارند و می‌توانند در ذهنیت ما از جامعه و امید به آینده مؤثر باشند.
بازگشت امید؛ تک درنای مهاجر به ایران
رسانه‌های انتقادی، معمولاً عیوب را شکار می‌کنند، انواع حرفه‌ای این رسانه‌ها معمولاً راهکار محور پیش می‌روند و انواع دیگر آن صرفاً با انتقاد و جنجال در تیتر و محتوا کار خود را پیش می‌برند و مخاطب جذب می‌کنند. برخی رسانه‌ها جنبه سرگرم‌کننده دارند برخی صرفاً خبری. رسانه‌های عینیت گرا و دارای بخش‌های سرگرم‌کننده و اخبار خوب از بهترین انواع رسانه در جهان هستند چون برای سلامت روان مخاطب ارزش قائل می‌شوند و چینش اخبارشان بر همین مبنا و البته اثرگذاری اجتماعی است. از خودمان بپرسیم رسانه، شبکه اجتماعی یا صفحه‌هایی که انتخاب کرده‌ایم، چنین ویژگی‌ای دارند؟
گام سوم؛ تنظیم رژیم رسانه‌ای برای خودمان
ما معمولاً موقع خوردن غذا، دقت می‌کنیم که هر غذایی نخوریم. چرب، شور، پر ادویه، مانده، سرد یا… نباشد. ترجیح می‌دهیم حتماً مواد غذایی تازه، سبزی‌ها و گروه‌های مختلف مواد مغذی را مصرف کنیم، چرا؟ بدیهی است چون سلامت جسممان به این دقت بستگی دارد اما کدام‌یک از ما برای غذای روح و روانمان چنین دقت نظرهایی راداریم؟ اگر با خودمان صادق باشیم، این اتفاق کمتر رخ می‌دهد. ضرورت این توجه فقط مربوط به اخبار و محتوای رسانه‌ها به‌عنوان ورودی‌های ذهن و روان نیست. هر مسئله‌ای که بتواند آرامش روح و روانمان را تحت تأثیر قرار دهد، در دایره این توجه و الزام قرار می‌گیرد. اما ازآنجاکه دنیای امروز، دنیای خبر و رسانه است این موارد یکی از مهم‌ترین ورودی‌های ذهن مخاطب است.
بر کسی پوشیده نیست که جهان، امروز دریکی از پیچ‌های مهم تاریخی خود قرارگرفته و کشور ما هم جدا از این امر نیست. بنابراین این احتمال که اخبار توسط مغرضان تولید، دست‌کاری و آمیخته به اطلاعات نادرست، شایعه و شبهه شوند، احتمالی قوی بشمار می‌رود. در چنین شرایطی باید توجه کافی به‌سلامت روحمان داشته باشیم، تورم، مشکلات اقتصادی و اجتماعی به‌خودی‌خود می‌تواند کاهنده توان و آزاردهنده روان باشند. اخبار منفی و شایعه، ضریب و تأثیر منفی بیشتری دارند. حتماً حواسمان باشد کدام رسانه، کدام خبر و کدام شبکه اجتماعی را انتخاب می‌کنیم. مدت محدود و معینی برای مرور اخبار و گذراندن در فضای مجازی تعیین کنیم. اخبار مثبت را بدون معطلی ذخیره کنیم. پس از خواندن هر خبر منفی کمی مکث و از خودمان درباره زوایای منطقی و غیرمنطقی آن سؤال کنیم. این تأمل کمک می‌کند در درازمدت به قوه تشخیص و شناخت خبری برسیم. طولی نمی‌کشد که تیزبینانه اخبار فیک و اصلی، سیاه نمایی یا راهکارمحور را از هم تشخیص می‌دهیم. دست سودجویان رسانه هم برایمان رو می‌شود.
گام چهارم؛ طعمه منافع دیگران نشویم
گفته می‌شود به ازای هر سه تا پنج خبر منفی باید یک خبر خوب و سازنده خواند. همچنین از هر پنج خبر، یک تا دو خبر می‌تواند فیک یا جعلی باشد. خبرهای جعلی در قالب همان خبرهای مستند و صحیح، تهیه و تنظیم می‌شوند بنابراین سنجش محتوا، پیگیری صحت‌وسقم خبر، تنها راه تشخیص آن است. بااین‌حال اغراق، سیاه نمایی، ارائه بسیار سریع خبر و اطلاعات، ناهمخوانی تیتر و محتوا و مطرح کردن ادعا از مهم‌ترین شاخصه‌های تشخیص خبر و محتواهای جعلی از واقعی است. خبرهای جعلی در خدمت منافع منتشرکنندگان تهیه و منتشر می‌شوند. به‌جز نتیجه و عوایدی که برای آن رسانه یا بانیان ایجاد آن جریان دارد، هزینه بسیار سنگینی هم برای روح و روان جامعه دارد.
ذهن افرادِ مدام در معرض اخبار منفی خسته و مستهلک می‌شود، به‌مرور آسیب‌پذیر می‌شوند. آستانه تاب‌آوری و امیدواری جامعه به‌شدت کاهش پیدا می‌کند. بنابراین ضروری است پختگی لازم در گزینش، مطالعه و رصد اخبار را داشته باشیم. از سویی سواد رسانه‌ای مناسب برای تشخیص سره از ناسره، درست از غلط لازم است. در حوادث اخیر می‌بینیم که بها دادن به اخبار منفی و شایعه درمواردی سبب شده افراد دچار آسیب روحی، خشم، هیجان و… شوند. این همان مجروح شدن در جنگ رسانه است.
گام پنجم؛ شایعه صرفاً یک شایعه نیست!
شایعه، اخبار جعلی و سیاه نمایی یکی از سلاح‌های جنگ رسانه‌ای دشمن بشمار می‌رود. باید دقت کافی به خرج داد تا در این جنگ آسیب ندید. بعد از خواندن اخبار منفی حتماً چند خبر خوب بخوانیم. اگر دسترسی به این اخبار نداشتیم، حتماً با انجام یک کار ساده، کوچک و کم‌هزینه که حال ما را خوب کند، اثر منفی اخبار منفی را از بین ببریم. این کار ساده می‌تواند یک پیاده‌روی سبک باشد، خوردن یک دم‌نوش موردعلاقه و پاک کردن ذهن از حس منفی خبر یا دیدن تصاویر موردعلاقه و شنیدن موسیقی آرامش‌بخش و موردعلاقه‌مان باشد. حتماً حواسمان به این نکته باشد که هر وقت اخبار منفی، سیاه نمایی و شایعه در جامعه زیاد باشد منافع گروهی که این اخبار را تولید و بازنشر می‌کنند، تأمین می‌شود. شایعات به‌اندازه یک بمب ساعتی می‌توانند خطرناک باشند، آنچه سوریه را به سرنوشت امروز دچار کرد پخش شدن شایعه در جامعه نبود، دامن زدن و توجه به این شایعات بود. نکته مهم این است که در هر جامعه خبرمنفی یا شایعه وجود دارد اما تکرار بی‌دلیل این اخبار و اصرار بی‌امان به بازنشر آن، زنگ هشدار است. به‌محض حس کردن این تأکیدها از آن دست محتوا فاصله بگیریم. نگذاریم سلامت روانمان را گروگان بگیرند.
