پایگاه خبری “میدل ایست مانیتور” در گزارشی، ضمن اشاره به پروژه ساخت شهر هوشمندِ “لاین” در عربستان سعودی که به نمادی از به اصطلاح جاه طلبی های “محمد بن سلمان” ولیعهد عربستان سعودی تبدیل شده، به این نکته می پردازد که این پروژه عملا زمینه های زیادی را جهت جاسوسی از ساکنان خود توسط رژیم سعودی فراهم می کند.
میدل ایست مانیتور با اشاره به وعده های مقام های سعودی مبنی بر اینکه افراد با به اشتراک گذاشتنِ اطلاعات خود در قالب شهر لاین می توانند از مشوق های مالی نیز برخوردار شوند به این موضوع اشاره می کند که هیچ تضمینی نیست که از اطلاعاتِ خصوصی افراد سواستفاده انجام نشود و در راستای اهداف و مقاصد خاص رژیم سعودی از آن ها استفاده نشود. در عین حال این پایگاه خبری در گزارش خود به برخی دیگر از ایرادات زندگی در یک چنین شهرهایی نیز اشاره می کند.
میدل ایست مانیتور در این رابطه می نویسد:
«در میانه شن های صحرای شمال غرب عربستان سعودی، هزاران کارگر در حال ساختِ شهری هستند که پادشاهی سعودی ادعا می کند شبیهِ آن در کل جهان وجود ندارد. قرار است که شهری با فناوری سطحِ بالا با نام “لاین” که تولیدِ کربن در آن صفر است، از تاکسی های هوایی بهره می‌برد و حتی یک ماهِ ساخته دست بشر نیز در آن وجود دارد، در پهنه صحرا ایجاد گردد.
این شهر هوشمند در داخل پروژه بزرگ “نئوم” که یک منطقه تجاری 500 میلیارد دلاری است و به دنبالِ متنوع‌سازی اقتصاد عربستان سعودی به عنوان بزرگترین صادرکننده نفت جهان است، ساخته خواهد شد. پروژه‌ای که زاییده افکار ولیعهد کنونی عربستان محمد بن سلمان است. نئوم تا حدی از صندوق ثروت ملی رژیم عربستان تغذیه مالی می شود و قرار است تا سال 2025 میلادی به طور کامل تکمیل شود.
کارشناسانِ عربستانی می گویند در حالی که گفته می شود نئوم مناطق توریستی و تولیدی را در برخواهد گرفت، شهر لاین از ساکنان زیادی تشکیل خواهد شد که در قالب آن، داده های ساکنان این شهر به نحوی هوشمند جمع آوری می شود و در اختیار مدیران آن قرار می گیرد.
در این راستا این کارشناسان می گویند: بدون اعتمادِ مردمی، هیچ داده ای نیز جمع آوری نخواهد شد و وجود نخواهد داشت. البته که بدون داده و اطلاعات نیز هیچ “ارزشی” وجود نخواهد داشت. بر اساس آنچه مقام های اجرایی شهر نئوم می گویند: فناوری های ایجاد شده در شهر لاین به افراد اجازه می دهند تا به آسانی نیت و قصد دیگران از بررسی اطلاعاتشان را متوجه شوند. در عین حال امتیازات و مشورق های مالی نیز به افراد ارائه می شود تا اطاعات خود را در اختیار بانک های اطلاعاتی قرار دهند.
شهر لاین با استفاده از هوش مصنوعی طراحی شده و همچون بسیاری از شهرهای هوشمند دیگر در جهان، از داده ها و اطلاعات، جهت مدیریتِ آب، برق، فاضلاب و زباله، حمل و نقل، بهداشت و درمان و امنیت آن استفاده می‌شود. در عین حال، داده ها و اطلاعات، از گوشی های هوشمند ساکنان شهر لاین، خانه هایشان، دوربین های تشخیص چهره، و مجموعه ای از دیگر سنسورها جمع آوری می شوند. بر اساس همین داده ها، نیازهای ساکنان شهر نیز پیش بینی می شود و جهت آنچه مدیران شهر هوشمند نئوم، رفع نیازهای خودِ مردم شهر می گویند، استفاده خواهد شد.
با این همه سابقه تیره و تاز عربستان سعودی در نقض حقوق بشر، به هیچ عنوان تضمین کننده این نیست که مقام های عربستانی از اطلاعات ساکنانِ شهر لاین سواستفاده نکنند و یا حریم شخصی آن ها را نقض نکنند. در این رابطه “وینسنت موسکو” پژوهشگر تاثیرات اجتماعی فناوری می گوید که “نگرانی های نظارتی و جاسوسی کاملا مهم و موجه هستند. تا جایی که این نگرانی ها می توانند پروزه شهر لاین را به یک شهر نظارت بر افراد و یا جاسوسی از آن ها تبدیل کند”. وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات عربستان سعودی هیچ موضع گیری جهت شفاف سازی در مورد این مسائل انجام نداده و نمی دهد.
مبادله حریم خصوصی با پول
دیجیتالی شدنِ فزاینده جنبه های مختلف زندگی روزمره افراد، نگرانی های زیادی را در این رابطه ایجاد کرده که اساسا چه کسی داده ها و اطلاعات شخصی افراد را کنترل می کند و یا چگونه از آن ها استفاده می کند. برخی از کارشناسانِ حقوق داده ها و اطلاعات، اقتصاددانان و قانونگذاران، از جمع آوری داده ها و اطلاعات شخصی افراد در بسیاری از موارد بدون اینکه خودِ آن ها مطلع شوند خبر می دهند. در این میان، فریب دادن کاربران به استفاده از پلتفُرم هایی که به ظاهر به حریم خصوصی افراد احترام می گذارند اما در واقع چنین نیست، عملا به جلوه ای عینی از جمع آوری اطلاعات از افرد بدون رضایتِ آن تبدیل شده است.
در این میان طرح این ایده که با پرداخت پول می توان به داده ها و اطلاعات دسترسی داشت، در نوع خود یک فاجعه تمام عیار است و عملا حق انسان ها جهت اینکه خودشان آزادانه رضایت دهند که اطلاعاتشان در چه مسیرهایی باید استفاده شود را انکار و خرید و فروش داده ها و اطلاعات را به مساله ای عادی تبدیل می کند.
در این میان برخی از تحلیلگران می گویند که ما در جهانی زندگی می کنیم که تا حد زیادی با داده ها و اطلاعات گره خورده است. همه ما با استفاده از داده هایمان به صورت روزانه موافقت می کنیم و این داده ها از سوی شهرها و سازمان های مختلف مورد استفاده قرار می گیرند. در این میان، نقطه تفاوت ساکنان شهر نئوم با بقیه جاها این است که افراد در ازای ارائه اطلاعات شخصی خود، پولی نیز دریافت خواهند کرد. در این راستا، هر فردی که به این جامعه نپیوندد، عملا یک پرداخت مالی قابل توجه را از دست می دهد.
“فهد محمد” یک مهندس 28 ساله عربستانی که در شهر جده زندگی می کند معتقد است که “بسیاری از داده‌های خصوصی ما انسان ها در شرایط کنونی توسط پلتفُرم های شبکه های اجتماعی و دیگر اپلیکیشن ها مورد استفاده قرار می گیرند. این معادله در شهرهای هوشمندی نظیر نئوم و لاین نیز برقرار خواهد بود و در این میان در ازای ارائه اطلاعات از سوی خود به این شهرها می توانید توقع دریافت پول را داشته باشید”.
پسرفتِ گزاره احترام به حریم خصوصی
با توجه به روند رو به رشد دیجیتالی شدنِ خدمات بخش خصوصی و دولتی در سطح جهان، نگرانی های جدی در مورد جاسوسی از اطلاعات افراد به بهانه ایجاد زیرساخت های لازم برای حکمروایی خوب و رفاهِ بیشتر ایجاد شده است. دراین راستا شاهد بوده ایم که در سال های اخیر طرح هایی در کانادا و هندوستان که عملا با استفاده از ظرفیت های فناوری، به جمع آوری از اطلاعات شخصی افراد می پرداختند، با اعتراضات گسترده مردمی کنار گذاشته شدند. در واقع مردم اجرای این طرح ها و استفاده از فناوری هایی نظیر شناسایی از روی چهره افراد را نوعی تجاوز به حریم شخصی خود قلمداد می کردند.
مقام های بخش مدیریت فناوری شهر نئوم ادعا می کنند: “کاربران پلتفُرم مدیریتی شهر نئوم می توانند تصمیم بگیرند که چه نوع اطلاعاتی از خود را به اشتراک بگذارند و در عین حال چه کسانی به آن ها دسترسی دارند و البته بر این مساله نیز نظارت کنند که این اطلاعات چگونه استفاده می شوند”.
بر اساس ادعای آن ها همچنین در صورتی که اطلاعاتِ افراد بدون رضایت آن ها استفاده شود و یا فعالیت های مشکوکی در این رابطه صورت گیرد، سیستم، اعلام هشدار می کند. برای مثال از طریق به اشتراک گذاری مکان، سلامت و تحرکات، اکر یک کاربر برای مدتی طولانی بی‌حرکت باشد، یک پهپاد را می توان جهت بررسی وضعیت او اعزام کرد.
با این همه، “فیصل علی” یک جوان 33 ساله عربستانی که در دوبی فعالیت دارد، چندان با این استدلال ها قانع نمی شود. وی می گوید: “من چطور می توانم اعتماد کنم که اطلاعاتم صرفا تا زمانی که خودم اراده کنم به اشتراک گذشته خواهند شد و صرفا سرویس هایی که من با آن ها طرف هستم، به این اطلاعات دسترسی دارند؟ من چطور می توانم اعتماد کنم که اطلاعاتم با اهداف دیگری مورد استفاده قرار نخواهد گرفت؟ در این فضا به هیچ وجه نمی توان از اطمینانِ صد در صد صحبت کرد”.
فقدانِ تعاملات انسانی
نظارت و جاسوسی بر/از افراد تنها دغدغه ای نیست که در مورد اطلاعات شخصی آن ها در قالب شهر لاین وجود دارد. در برخی از شهرهای هوشمند، ساکنان این شهرها از اینکه منزوی شده اند و از ارتباطات انسانی محروم هستند، شکایت دارند. برای مثال، شهر هوشمند کره جنوبی با نام “سانگدو” که با بودجه ای بالغ بر 40 میلیارد دلار ایجاد شده است علی رغم اینکه امکان زندگی با فناوری های پیشرفته را در اختیار انسان ها قرار می دهد و عملا آن ها می توانند تمامی نیازهای خود، از روشن کردن چراغ های خانه هایشان با موبایل تا هدایت زباله ها به مخازن زیرزمینی را کنترل کنند، تا حد زیای کم جمعیت باقی مانده و استقبال چندانی از آن نشده است. در واقع تئوری شهرهای هوشمند تا حد زیاد مساله “تعاملات و ارتباطات انسانی” را خدشه دار کرده و آن را به انزوا برده است.
نباید از یاد برد که تعاملات انسانی یک زیرساخت کلیدیِ اجتماعی است و اساسا زیرساخت های داده ای و اطلاعاتی، نیازهای مهم فرهنگی و اجتماعی را که برای زندگی شهری مهم هستند برآورده نمی کنند. در این راستا یک شهروند سعودی ضمن مخالفت با ایده شهرهای هوشمند که در قالب شهرهایی نظیر نئوم و لاین دنبال می‌شود، خواستارِ سرمایه گذاری مسوولان عربستانی در زمینه زندگی واقعی و شهرهای زنده(و نه فناوری و مجازی) آن است.
فهد القفیلی در این رابطه می نویسد: “بهتر نیست که مسوولان سعودی میلیاردها دلار پولی را که خرج پروژه‌هایی نظیر نئوم می کنند، صرف به روزسانی و تامین نیازهای شهرهایِ واقعی و بعضا نَه چندان توسعه یافته در چهارچوب قلمرو عربستان کنند؟”»
