پوتین چگونه ارتش ویران شده روسیه را به ماشین کشتاری مدرن تبدیل کرد؟

ولادیمیر پوتین» رئیس جمهوری روسیه پس از یک ساعت سخنرانی در کشورش با افشای جزئیاتی درباره برنامه تسلیحات مافوق صوت روسیه همگان را مبهوت ساخت. در ویدئویی که با استفاده از رایانه ساخته شده بود یک موشک با قابلیت حمل کلاهک هسته‌ای به فلوریدا اصابت کرد که باعث تشویق گسترده در میان حضار در مراسم سخنرانی پوتین شد.

 رئیس جمهوری روسیه در سال ۲۰۱۸ میلادی که نقطه عطفی در تلاش یک دهه‌ای او به منظور بازسازی نیروهای مسلح فرسوده شده محسوب می‌شد گفته بود: «پیش‌تر گفته بودیم، اما کسی به حرف ما گوش نکرد پس اکنون به ما گوش دهید».

سه دهه پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، رئیس جمهور پوتین در حال گذراندن لحظه «به تو گفته بودم» خود برای منتقدان اصلاحات نظامی دردناک روسیه است، زیرا او با ایجاد تحولی خیره کننده ارتش روسیه که زمانی ویران شده بود را به یک ارتش خوب تبدیل کرده است نیروی مجهزی که امروز باید در نظر گرفته شود.

نیروهای مسلح روسیه که بر اثر فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی از بین رفته بودند در دهه ۱۹۹۰ میلادی نمادی از منظره‌ای غم‌انگیز بودند: سربازان ۱۸ساله اعزامی به چچن اغلب فاقد تجهیزات و یونیفرم بودند و ارتش روسیه به زودی متوجه شد که از سوی ستیزه جویان جدایی طلب که آموزش دیده بودند شکست خورده است.

با این وجود، اصلاحات گسترده صورت گرفته توسط پوتین در سالیان اخیر باعث شد که نیروهای مسلح روسیه به عنوان یک نیروی آماده رزمی که در طول کارزارهای نظامی در اوکراین و سوریه آزموده شده‌اند بازگشت خیره کننده‌ای داشته باشند. روسیه در سال ۲۰۰۸ میلادی، با هدف بلندپروازانه ارتقای تسلیحات خود و ایجاد نیرویی که عمدتا به سربازان قراردادی متکی باشد روند مدرنیزاسیون نظامی را در مقیاس بزرگ آغاز کرد. روسیه دو سوم از بودجه نظامی ۴۴.۱ میلیارد پوندی خود را در سال گذشته صرف خرید و نوسازی تجهیزات نظامی کرد و ۹۰۰۰۰۰ سرباز را به عنوان پرسنل نظامی فعال خود آماده ساخته که چهارمین کشور بزرگ جهان از این نظر محسوب می‌شود. با این وجود، روسیه هنوز هم از نظر سرانه هزینه‌های دفاعی سرانه در جایگاهی بسیار عقب‌تر از ایالات متحده، چین و بریتانیا قرار دارد. در اوایل دهه ۲۰۰۰ میلادی، پوتین گلایه داشت که روسیه ۱.۴ میلیون سرباز دارد، اما او به سختی می‌تواند ۵۰۰۰۰ سرباز آماده جنگ را برای مبارزه با جدایی طلبان در چچن جمع آوری کند. «پاول لوزین» یک تحلیلگر مستقل نظامی به «دیلی تلگراف» می‌گوید: «تجربه چچن نشان داد که روسیه نیروی کافی و آماده برای جنگیدن ندارد. این یک آسیب برای جامعه روسیه بود».

اصلاحات پوتین با هدف ایجاد ارتش حرفه‌ای تر، تلنگری به هسته ارتش روسیه بود. ارتش روسیه تا اواسط دهه ۲۰۰۰ میلادی به نیروهای ذخیره متکی بود نه نیرویی که بتوان به سرعت مستقر کرد. اکنون روسیه حدود ۱۲۰ گردان آماده رزم دائمی یا بیش از ۱۲۰۰۰۰ سرباز دارد که می‌توانند در یک لحظه برای جنگ به هر نقطه‌ای از جهان اعزام شوند

برای رسیدن به چنین جایگاهی «آناتولی سردیوکوف» وزیر دفاع سابق به تعدیل نیرو در میان افسران به خصوص افسران ذخیره پرداخت و در عوض به گزینش از میان افسران برای نیروهای آماده جنگ مبادرت ورزید. در جریان اصلاحات صورت گرفته تعدیل گسترده نیرو صورت گرفت و تقریبا نیمی از مناصب مرتبط با افسران در ارتش و آکادمی‌های آموزش نظامی کاهش یافتند.

تعداد سربازان از ۱.۴ میلیون ۱۵ سال قبل به کمتر از ۹۰۰۰۰۰ نفر کاهش یافت. با این وجود، اکنون روسیه پس از اصلاحات نظامی و تعدیل نیروی صورت گرفته نیروی مسلح بسیار توانمندتری در اختیار دارد. روسیه هنوز خدمت سربازی اجباری را اجرا می‌کند، اما بسیاری از مردان جوان آن کشور آمادگی ضعیفی دارند و وزارت دفاع سربازان وظیفه را تشویق می‌کند که قراردادی دوساله امضا کنند و مدت زمان بیش‌تری در ارتش باقی بمانند.

روسیه در پایان سال گذشته دو برابر بیش‌تر از سربازان وظیفه‌اش نیروی نظامی در اختیار داشت. با افزایش دستمزد برای ارتش بسیار کوچک‌تر شده فعالیت در آن نهاد نظامی نیز به عنوان یک انتخاب شغلی محبوب به ویژه در میان جوانان فقیرترین مناطق روسیه قلمداد می‌شود.

کارزار روسیه برای حمایت از «بشار اسد» در سوریه در سال ۲۰۱۵ میلادی و تهاجم محدود و مخفیانه آن کشور در اوکراین در فاصله سال‌های ۲۰۱۴ و ۲۰۱۵ میلادی تجربه جنگی ارزشمندی برای سربازان روسی بود و به عنوان محل آزمایش تازه‌ترین سلاح‌های روسیه عمل کرد.

لوزین می‌گوید: «آنان یاد گرفتند که چگونه بجنگند و چگونه نیروها را مستقر کنند. آنان یاد گرفتند که چگونه عملیات را اجرا کنند و چگونه گروهی از نیروها را دور از مرزهای روسیه مدیریت کنند». نیروهای مسلح روسیه که به تغییر موج جنگ در شرق اوکراین به نفع شورشیان جدایی طلب در تابستان ۲۰۱۴ میلادی تا زمستان ۲۰۱۵ کمک کردند مجبور بودند به طور کامل به نیروهای زمینی و بدون پشتیبانی هوایی تکیه کنند، زیرا روسیه مجبور بود مداخله مستقیم خود را انکار کند تا از مواجهه با چالش‌های احتمالی به دلیل نقض حقوق بین الملل و حاکمیت اوکراین فرار کند.

مسکو تا به امروز اصرار دارد که سربازان‌اش هرگز وارد اوکراین نشده‌اند علیرغم آن که شواهد فراوانی وجود دارند که خلاف آن را اثبات می‌کنند.

کارزار نظامی روسیه در سوریه که در پاییز ۲۰۱۵ میلادی آغاز شد به روسیه فرصت داد تا هماهنگی همه واحدها، از دفاع موشکی گرفته تا نیروی دریایی و نیروی هوایی را انجام دهد.

لوزین می‌گوید: «اگر روسیه اکنون تصمیم به تشدید تنش در اوکراین بگیرد همه این موارد بسیار مفید خواهد بود. روسیه مطمئنا از تمام توانایی‌ها و تجاربی که در سوریه به دست آورده استفاده خواهد کرد».

کرملین مشتاق بود از فرصت استفاده کند و تا آنجا که ممکن است چرخش نیرو در سوریه داشته باشد تا آنان تجربه رزمی کسب کنند: تقریبا هر فرمانده و خلبان نیروی هوایی روسیه دست کم یک بار در سوریه مستقر بوده اند.

موشک‌های پیشرفته روسیه که در سال ۲۰۱۸ میلادی توسط رئیس جمهور ولادیمیر پوتین «سلاح فوق العاده» لقب گرفتند شاید چشمگیرترین نشانه قدرت نظامی دوباره روسیه باشند. از زمان تجربه باتلاق نظامی فاجعه بار در چچن، پوتین به عهد خود مبنی بر سرمایه‌گذاری میلیارد دلاری برای ارتقای زرادخانه وسیع، اما ناامیدکننده ارتش کهنه شده عمل کرده است.

تحقیق و توسعه نظامی روسیه از رویکرد حفظ – ارتقا و حفظ – تطبیق پیروی کرد و به پوتین اجازه داد در ماه دسامبر گزارش دهد که نیروهای مسلح روسیه به ۷۰ درصد هدف تعیین شده برای دستیابی به تجهیزات مدرن در خدمت در عرصه میدانی و زمینی و نزدیک به ۹۰ درصد هدف تعیین شده در نیروهای هسته‌ای رسیده اند.

قدرت سخت‌افزار نظامی روسیه در سراسر جهان بهبود یافته است و آن کشور با همتایان خود در ناتو از طریق تانک پیشرفته آرماتا گرفته تا بالگرد میل – ۲۸ هاوُک که می‌توانند موشک‌های گرمایاب را حمل کند رقابت می‌کند رقابتی که نشان دهنده بهبود کیفی تسلیحات روسی است.

با این حال، شش پروژه موشکی در روسیه وجود دارند که «ابر تسلیحات» نامیده می‌شوند و به عنوان «تاج جواهرات زرادخانه نظامی روسیه» قلمداد شده‌اند و می‌توانند در نهایت به عنوان اهرمی در مذاکرات خلع سلاح با ایالات متحده مورد استفاده قرار گیرند.

از جمله این تسلیحات می‌توان به اژدر «پوزیدون» اشاره کرد که یک وسیله نقلیه زیردریایی مجهز به سلاح هسته‌ای است و به دلیل توانایی در پیمودن مسیر در سراسر اقیانوس برای انجام یک حمله کوبنده به اهداف ساحلی «اژدر آخرالزمان سونامی» لقب گرفته است.

ریچارد کانولی» در مقاله‌ای تحقیقی در سال گذشته درباره فناوری نظامی روسیه برای اندیشکده «چتم هاوس» نوشته بود: «برخی از» ابر تسلیحات «به ویژه آن دسته از تسلیحاتی که در مرحله توسعه باقی می‌مانند و چشم اندازهای نامشخصی برای موفقیت دارند مانند موشک کروز بوروستنیک یا اژدر پوزیدون ممکن است حتی قبل از ورود به ناوگان نظامی قربانی شوند البته در شرایطی که روسیه بتواند در قبال این قربانی‌سازی تسلیحاتی امتیازاتی را از ایالات متحده در زمینه‌های دیگر کسب کند».

موشک‌های بالستیک آوانگارد که به دلیل توانایی آن در طی کردن مسیر خارج از جو زمین برای اکثر پروازها تحسین شده است در حال حاضر در حال انجام وظیفه هستند یا انتظار می‌رود در ماه‌های آینده به تسلیحات کشور اضافه شوند مانند موشک «تسیرکون» یک سلاح مافوق صوت دریایی که موشکی طراحی شده برای از کار انداختن کشتی‌های جنگی و نابودی اهداف در خشکی است”.

ارزش این تسلیحات آنجایی بیش‌تر مشخص می‌شود که انتظار می‌رود به بخش‌هایی از ارتش روسیه که در تلاش برای ارتقاء هستند از جمله نیروی دریایی روسیه که اهدافی را برای تولید ناوهای جنگی جدید از دست داده است کمک کنند.

موشک‌هایی مانند تسیرکون اگر بر روی ناوها و ناوچه‌های نسبتا متوسط روسیه نصب شوند قادر به تغییر دادن معادلات نظامی هستند. در جنگ‌های کمتر متعارف، حملات هکری به اهدافی در غرب در سال‌های اخیر باعث شد تا در مورد

قابلیت‌های سایبری پیشرفته روسیه صحبت شود. ناتو سال گذشته در گزارش گسترده‌ای اعلام کرده بود: «روسیه از ابزار مهم‌تری که در آن کشور از آن تحت عنوان» مقابله اطلاعاتی «یاد می‌شود از عملیات سایبری در کنار سایر ابزارهای نظامی و غیرنظامی برای تعقیب اهداف استراتژیک خود استفاده می‌کند».

گمان می‌رود که واحد اطلاعات نظامی روسیه دارای قابلیت‌های تهاجمی سایبری قدرتمند باشد و یک گروه هکری معروف به «خرس خیالی» را کنترل می‌کند که مقام‌های امریکایی آن را متهم به هک کردن حساب‌های ایمیل کارکنان «هیلاری کلینتون» در طول کارزار انتخاباتی او در سال ۲۰۱۶ میلادی کردند.