چرا ایران و امارات به رغم اختلافات روابط نزدیکی دارند؟

«جورجیو کافایرو» در مقاله ای در المانیتور به بررسی مناسبات میان ایران و امارات متحده عربی پرداخت. ترجمه متن مقاله در ادامه می آید.

در سال 2022، امارات متحده عربی و ایران روابط دیپلماتیک کامل خود را احیا کردند و از بحران ژانویه 2016 گذشتند – زمانی که ابوظبی در همبستگی با عربستان سعودی پس از اتفاقات برای سفارت عربستان در تهران در پی اعدام یک روحانی برجسته شیعه توسط عربستان، روابط خود را با تهران کاهش داد.

روابط ایران و امارات امروز کاملاً باثبات به نظر می رسد و ابوظبی نقش مهمی در راهبرد سیاست خارجی «اول همسایگان» تهران ایفا می کند، اما منابع زیربنایی تنش در امور دوجانبه آنها همچنان حل نشده باقی مانده است. رهبران امارات و ایران دلایل جداگانه خود را برای استقبال از تنش زدایی دارند. با این حال به عنوان همسایگان، هر دو کشور متوجه شدند که علیرغم دیدگاه‌های متفاوتشان در مورد مسائل مختلف امنیتی، از نظر استراتژیک مناسب است که انرژی دیپلماتیک خود را برای بهبود روابط دوجانبه به کار گیرند.

حملات پهپادی و موشکی حوثی ها در ژانویه 2022 به نقاط هدف در امارات متحده عربی، متحد عربستان سعودی در جنگ یمن، تأثیر زیادی بر سیاست خارجی امارات گذاشت. آسیب پذیری امارات در برابر انصارالله باعث شد ابوظبی افزایش گفتگو با ایرانی ها را یک تلاش ضروری بداند.

«جواد حیران نیا»، مدیر گروه مطالعات خلیج فارس در مرکز تحقیقات علمی و مطالعات استراتژیک خاورمیانه در ایران به المانیتور گفت: امارات کلید امنیت و ثبات را از طریق حل مشکلات با ایران و خروج از جنگ یمن و عادی سازی روابط با دمشق دید.

امضای توافقنامه آبراهام توسط امارات متحده عربی نیز به تصمیم ابوظبی برای بهبود روابط با تهران مرتبط بود.

«میرا الحسین»، محقق مرکز الولید بن طلال در دانشگاه ادینبورگ، در مصاحبه با المانیتور توضیح داد: امارات متحده عربی اظهارات خصمانه مقامات مختلف ایرانی را جدی گرفت که امارات پس از عادی سازی روابط خود با اسرائیل، عملاً به «هدف مشروع» تبدیل شده است. با احیای روابط دیپلماتیک و تنش زدایی با ایران، امارات متحده عربی اقدام به ارائه تضمین‌هایی کرد که به عنوان سرزمینی برای حمله علیه ایران عمل نخواهد کرد – تضمین‌هایی که با تضمین‌های امنیتی متقابل و افزایش تجارت دوجانبه همراه شد.

در واقع امسال امارات متحده عربی ارتش آمریکا را از انجام حملات از خاک امارات علیه گروه های همسو با ایران در منطقه منع کرد و همچنین حمله اسرائیل به کنسولگری ایران در دمشق در اوایل آوریل را محکوم کرد و بر تمایل ابوظبی برای جلوگیری از گرفتار شدن در خصومت و دشمنی های بین آمریکا، اسرائیل و ایران تاکید کرد.

برای ایران، دو مزیت اصلی بهبود روابط با امارات متحده عربی این است که ابوظبی دیگر برای فشار بیشتر بر ایران تلاش نمی کند و روابط عمیق اقتصادی خود را  با تهران حفظ می کند – در حالی که تحریم های غرب همچنان اقتصاد این کشور را تحت تاثیر قرار می دهد.

«عبدالرسول دیوسالار»، استاد مدعو در دانشگاه کاتولیکا در میلان به المانیتور گفت: امارات متحده عربی کمتر مشتاق شرکت در هر اتحاد، ائتلاف یا تلاش بین‌المللی است که ممکن است به فشار بیشتر بر ایران منجر شود. با توجه به اینکه امارات متحده عربی قطب اصلی صادرات کالاهای مختلف به ایران است، این امر به ویژه مهم است. بنابراین، حفظ وضعیت موجود در روابط اقتصادی دوجانبه یک هدف بزرگ است.

دیوسالار افزود: این پویایی ها با آشتی و ثبات در رابطه بین دو کشور حاصل می شود؛ در واقع حفظ وضعیت موجود در جبهه اقتصادی و جلوگیری از انزوای بیشتر ایران در سطح بین المللی. این همان چیزی است که تهران حداقل آن را منفعت گسترده‌تر آشتی می‌داند.

مقامات اماراتی و ایرانی از سال 2022 دیدارهای متعددی داشته اند. از جمله «محمد باقر قالیباف»، رئیس مجلس ایران سال گذشته با «شیخ محمد بن زاید»، رئیس امارات متحده عربی دیدار کرد. چنین تعاملی کلید کاهش تنش در خلیج فارس، تکمیل روند تنش زدایی بین عربستان و ایران، بهبود روابط ایران و کویت و حرکت بحرین و ایران به سمت عادی سازی مجدد بوده است.

«دینا اسفندیاری»، مشاور ارشد امور خاورمیانه و شمال آفریقا در گروه بین‌المللی بحران به المانیتور گفت: به طور کلی روابط امارات متحده عربی و ایران نسبتا باثبات است. از نظر تنش زدایی و اطمینان از اینکه هیچ چیز از کنترل خارج نمی شود، بسیار خوب است زیرا کانال ارتباطی مستقیمی بین آنها وجود دارد. اما نمی‌دانم که آنها پیشرفتی فراتر از آن داشته‌اند یا خیر.

شبهات ماندگار

علی رغم تنش زدایی بین امارات و ایران، هنوز بین دو کشور عدم اعتماد وجود دارد. رابطه ایران با دیگر بازیگران در محور موسوم به مقاومت همچنان به تلقی ابوظبی از آن به عنوان یک نیروی بی ثبات کننده کمک می کند. در حالی که مشارکت امارات با ایالات متحده آمریکا و اسرائیل بر احساس ناامنی ایران می افزاید. اختلاف امارات و ایران بر سر سه جزیره در نزدیکی تنگه هرمز – تنب بزرگ و کوچک و ابوموسی – همچنان به تنش در امور دوجانبه دامن می زند. ایران در سال 1971 کنترل این جزایر را به دست گرفت و امارات آنها را جزایر اشغال شده می داند. ابوظبی چندین دهه تلاش کرده است تا حمایت منطقه ای و بین المللی از ادعای خود را ایجاد کند.

«مهران کامروا»، استاد دانشگاه جورج تاون قطر در مصاحبه با المانیتور گفت: بی اعتمادی که ذاتاً مشخصه روابط بین‌الملل بین دولت‌ها است، در مورد روابط ایران و امارات متحده عربی شدیدتر است. برای اماراتی ها موضوع سه جزیره مورد مناقشه در خلیج فارس مهم است، اگرچه ایران این موضوع را غیرمشروع می داند و معتقد است که در آنجا موضوعی برای بحث وجود ندارد.

با این حال کارشناسان موافق هستند که بعید است این اختلاف منجر به از سرگیری تنش های شدید میان دو کشور شود. الحسین گفت: علیرغم اشاره آشکار به مناقشه ارضی بر سر جزایر سه گانه، به نظر می رسد این موضوع برجسته به طور فزاینده ای به عنوان یک شعار تجمعی از سوی امارات متحده عربی به جای یک هدف واقعی دیپلماتیک مورد استفاده قرار می گیرد.

بدیهی است امارات و ایران برخی از منابع زیربنایی اصطکاک – مانند اختلاف جزایر و حمایت تهران از انصارالله – را حل و فصل نکرده اند، اما انجام این کار برای آنها برای حفظ روابط دوجانبه باثبات الزامی نیست.

اسفندیاری گفت: فکر می‌کنم نوع تعادلی که اکنون امارات متحده عربی و ایران دارند، بسیار مناسب است و روابط دوجانبه را حفظ می کند. آنها با سفر به کشورهای یکدیگر، بازدیدهای دولتی بیشتر، زمان دیدار با یکدیگر را افزایش می دهند و این اقدامات نتیجه بسیار مثبت دارد.

وی در پایان گفت: من فکر می‌کنم آینده رابطه نامشخص است، به این معنا که نمی‌دانم تا چه حد رشد خواهد کرد.اما فکر نمی کنم به تضاد بیرونی، پتانسیل جنگ و غیره بازگردد.