کریدور هند- اروپا، در حال حاضر در مرحله تئوریک بوده و هنوز ابعاد کامل آن مشخص نگشته، با این اوصاف طرح بلند مدتی می باشد که حکایت از رشد اقتصادی فزاینده هند و نیازهای جدید آن برای سرمایه گذاری و تامین انرژی دارد. این پروژه به منظور تامین امنیت انرژی و تسهیل تجارت میان هند و اروپا می باشد. کریدور فوق الذکر، فرصت ها و چالش های جدیدی را برای کشور های منطقه و دخیل در این کریدور فراهم می نماید.
مقدمه
اجلاس جی ۲۰ که امسال در هند برگزار شد، در سایه تحولات جهانی همچون بحران اوکراین، رقابت فزاینده چین و آمریکا در گسترش نفوذ خود در کشور های درحال توسعه و کسب مقام اول پرجمعیت ترین کشور جهان توسط هند بود. در این اجلاس از طرح جدیدی در رابطه با تاسیس کریدور تجاری هند- اروپا پرده برادری شد که توجه رسانه ها را به خود جلب نمود. این مسئله با توجه به مبدل شدن این کشور به یکی از بزرگ ترین اقتصاد های جهان و پیش بینی ها درمورد رشد اقتصادی این کشور حائز اهمیت می باشد. همچنین مسائلی در رابطه با رقابت و ایجاد چالش بین ابتکار یک کمربند، یک جاده چین و این طرح مطرح گشته که به برسی دقیق آن می پردازیم.
کریدور هند- اروپا؛ از تئوری تا عمل
طرح کریدور هند- خاورمیانه- اروپا که در اجلاس جی ۲۰ مطرح گشت، همچنان ابعاد دقیق آن منتشر نگشته است. دفتر ریاست جمهوری آمریکا از مذاکرات به منظور پیشبرد برنامه ها و توافق بر سر زیرساختی مشترک بین عربستان سعودی، امارات متحده عربی و هند خبر داد. طی بیانیه ای که در این اجلاس مطرح شد، اهداف این پروژه تسهیل تجارت هند و اروپا و تقویت همکاری های سیاسی و امنیت انرژی عنوان شده است. فون در لاین، رئیس کمیسیون اروپا این پروژه را «پلی سبز و دیجیتالی در میان قاره ها و تمدن ها» توصیف کرد. بر اساس یادداشت تفاهم امضا شده توسط هند، ایالات متحده، عربستان سعودی، امارات متحده عربی، اتحادیه اروپا، ایتالیا، فرانسه و آلمان، خطوط لوله هیدروژن و کابل های برق نیز در طول مسیرهای ریلی ساخته خواهد شد. با این اوصاف کریدور هند- اروپا، طرح بلند مدتی می باشد که حول محور چند هدف اصلی به شرح ذیل خواهد بود:
- تامین انرژی شبه قاره هند که چهارمین اقتصاد بزرگ دنیا می باشد و مسیر اقتصادی روشنی به منظور سرمایه گذاری ها در این کشور مطرح می باشد. پیش بینی می شود که در سال ۲۰۲۴، هند رشد اقتصادی ۶ درصدی را تجربه نماید.
- گسترش تجارت و سرمایه گذاری در صنایع با توجه به ابعاد اقتصادی و بازار بزرگ مصرفی این کشور که می تواند به عنوان رقیبی جدی برای چین مطرح گردد.
- گسترش نفوذ ایالات متحده در ملل درحال توسعه و کشور هایی که در مسیر این کریدور قرار دارند. همچنین جلوگیری از نفوذ فزاینده چین در این کشور ها از اهداف دیگر این پروژه می باشد.
در حال حاضر هند فاقد زیرساخت های اساسی به منظور تحقق این امر می باشد. پروین ساونی، روزنامه‌نگار و کارشناس امنیت ملی هند، با ابراز نگرانی در مورد آینده کریدور هند – اروپا می‌گوید: مقامات چینی می‌دانند که وقتی صحبت از ساخت زیرساخت‌ها می‌شود، آنها شماره یک در جهان هستند. آنها جیب های پرپولی دارند و ابتکار کمربند – جاده چین حداقل ۱۰ سال جلوتر از ابتکار کریدور هند – اروپا است. بنابراین این پروژه طرحی بلند مدت می باشد که در حال حاضر رقیب جدی برای چین نمی باشد. کمبود نیروی متخصص در هند که این کشور را به یکی از مهاجر فرست ترین کشور ها مبدل کرده از مسائل دیگری می باشد که این کشور با آن دست و پنجه نرم می کند.
چالش ها و فرصت های ایجاد شده برای کشو های تحت تاثیر این پروژه
- عربستان سعودی: اعطای نقشی کانونی به عربستان در این کریدور بین‌المللی امتیاز بزرگی به ریاض در چارچوب پروژه عادی سازی روابط میان آن و تل آویو و همچنین تقویت جایگاه متحدان آمریکا در منطقه است. این طرح زمینه را برای قرار گیری این کشور به عنوان هاب لجستیک منطقه و ایفای نقشی کلیدی در روابط هند و اروپا فراهم می نماید. محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان در این اجلاس گفته که پروژه جدید شامل خطوط لوله برای برق، هیدروژن و راه‌آهن خواهد بود و به امنیت انرژی بین‌المللی کمک خواهد کرد و تاکید کرده این کریدور علیه هیچ جاده و کریدور دیگری نیست. ایفای نقشی میانه توسط عربستان در روابط چین و آمریکا، حکایت از بهره برداری این کشور از مزایای کریدور یک کمربند، یک جاده چین و کریدور هند- اروپا دارد.
- روسیه: یکی از تامین کنندگان اصلی نفت و گاز هند روسیه می باشد. به طور کلی هند یکی از شرکای اصلی اقتصادی روسیه می باشد، این کشور یکی از مبادی اصلی صادرات کالاهای روسی می باشد. اما با تکمیل این پروژه، عربستان سعودی یکی از رقبای روسیه در تامین انرژی هند خواهد شد. همچنین با تسهیل تجارت میان هند و اروپا، واردات کالا های اروپایی چالش جدیدی برای روسیه ایجاد می نماید. البته باید به این نکته نیز توجه کرد که با توجه به تحریم های صورت گرفته علیه روسیه درحوزه تجارت کالا های روسی، هند می تواند یکی از مبادی اصلی «re exports» کالا های روسیه به اروپا و سایر نقاط جهان قرار گیرد.
- ترکیه، ایران و رژیم صهیونیستی: تبدیل شدن عربستان به هاب اصلی لجستیکی منطقه و عبور کالا ها از این کشور از طریق بنادر رژیم صهیونیستی به اروپا، به موقعیت ژئوپلیتیکی ایران و ترکیه آسیب خواهد زد. بر اساس طرح ریزی کریدور شمال جنوب که این کریدور از طریق بند چابهار به هند و از سوی دیگر قابلیت اتصال به ترکیه (علاوه بر روسیه) دارد. توانایی پشتیبانی از ترانزیت کالا از هند به اروپا را دارد.
- چین: همانطور که ذکر شد، کریدور هند- اروپا هنوز از زیرساخت های مناسبی برای اجرا برخوردار نمی باشد، بنابراین در کوتاه مدت تهدیدی علیه چین نمی باشد. حتی در صورت تکمیل نیز، این کریدور تهدیدی علیه ابتکار یک کمربند- یک جاده چین نمی باشد، زیرا به طور کلی هیچ گونه طرحی مبنی بر عبور این کریدور از هند و یا صادرات کالا به هند از این طریق مطرح نبوده. مسئله اصلی، توسعه اقتصادی فزاینده هند می باشد که می تواند در بلند مدت، چالش های جدیدی برای چین ایجاد نماید.
نتیجه گیری
کریدور هند- اروپا، حکایت از پیدایش قطب های نوظهور اقتصادی در سایه همکاری و تفاهم کشور های درحال توسعه دارد. این مسئله قدرت های جهانی را برآن داشته که رویکرد نوینی نسبت به این کشور ها در پیش گرفته و تعاملی سازنده و موثر در راستای توسعه واقعی طرفین داشته باشند. عصر حاضر، دوران بهره وری از موقعیت ژئوپلیتیکی در راستای تامین منافع ملی می باشد. تلاش کشور ها برای مبدل شدن به مرکز لجستیکی منطقه و جذب سرمایه در این حوزه حکایت از آن دارد. جمهوری اسلامی ایران از موقعیت ممتاز ژئوپلیتیکی برخوردار می باشد. این مسئله بستر بسیار مناسبی برای تبدیل شدن ایران به مرکز حمل نقل نه تنها منطقه ای، بلکه جهانی را فراهم کرده است. با سرمایه گذاری و تمرکز در مسئله حمل و نقل و ترانزیت کالا ها (با توجه به این مسئله که راه ها و مسیر های حمل و نقل مشمول تحریم های بین المللی نمی باشد.) ایران می تواند نقشی سازنده و موثر در اقتصاد جهانی ایفا نماید.
محمدمهدی احسان طلب
