آزمون سخت اروپا و آمریکا در راند تحریمی مذاکرات وین

مذاکرات ایران و ۱+۴ در دوران دولت جدید ایران وارد راند دوم خود شده است و روسای تیم‌های مذاکره کننده در وین دوشنبه شب با برگزاری جلسه جمعی کمیسیون مشترک برجام رسما دور جدید را کلید زدند. رییس تیم مذاکره کننده و همچنین وزیر خارجه کشورمان در اظهارنظرهای جداگانه بر این نکته صحه گذاشتند که دور فعلی گفت و گوها بر مباحث تحریمی از جمله موضوع راستی‌آزمایی و ضمانت‌ها متمرکز خواهد بود.

دور قبلی مذاکرات در وین که به صورت دو بخشی برگزار شد، شاهد اصلاح پیش نویس مذاکراتی و دست یافتن به متون مشترکی بود که در آن ملاحظات و اصلاحات ایران اعمال شده است. به عبارتی، مذاکره کنندگان تیم ایران در اقدامی که برای طرف‌های غربی غیرمنتظره بود، پیشنهادات مکتوب و مدونی را بر سر میز مذاکره ارائه کردند.

در دور قبلی تلاش بر این شد که طرفین بتوانند به دستور کار مشخصی رسیده و جغرافیای ذهنی خود را به هم نزدیک کنند. از این منظر، گفتگوهای وین در دور قبل گامی رو به جلو برای همه هیات‌ها از جمله تیم ایرانی بود که موفق شد اصلاحات مد نظر خود را در متن مورد گفت و گو درج کند. حال در این دور، گفتگوها از سطح شکلی وارد بحث‌های محتوایی شده است.

گزارش‌ها و اظهارات دیپلمات‌های ایرانی و خارجی همچنین حکایت از این دارد که عطف به تعامل و همکاری سازنده تیم ایرانی در دور قبلی، متن مربوط به مسایل هسته‌ای پیشرفت قابل توجهی را داشته است. این موضوع به صراحت بیانگر جدیت، حسن نیت و تعامل مذاکراتی مطلوب طرف ایرانی است. جان کلام اینکه، تیم ایرانی در آزمون اراده‌ها، از چند نظر سربلند بیرون آمد. هم آماده، هم جدی و اهل همکاری سازنده بود و با رویکرد خود به پیشرفت گفتگوها سرعت داد.

از این رو، دور فعلی که قرار است به دلیل تعطیلات سال نو طرف مقابل وقفه کوتاه سه روزه داشته باشد، ترازویی برای اندازه‌گیری میزان جدیت و آمادگی طرف مقابل برای تعامل است. تهران معتقد است که بازگشت به تعهدات برجامی به آسانی و از طریق رفع تحریم‌های ضدبرجامی قابل حصول است.اما یکی از دلایلی که باعث ایجاد دشواری و پیچیدگی در رسیدن به توافق شده است، این است که هر کدام از طرفین ماجرا از زاویه دغدغه‌های خود به موضوعات مورد بحث نگاه می‌کنند.

برجام از منظر غربی، عمدتا ناظر به موضوعات هسته‌ای است. اما ایران برجام بدون انتفاع اقتصادی از آن را بی‌معنا می‌داند. به همین دلیل است که تیم‌های اروپایی تا به حال با تیم‌هایی در مذاکرات ظاهر شده‌اند که متمرکز بر موضوعات هسته‌ای بوده‌اند، و در هنگامه طرح مباحث تحریمی ضعیف ظاهر شده و لنگیده‌اند. آنجایی که موضوعات مربوط به تعهدات ایران مطرح شده، آنها مدعی بوده‌اند، اما به هنگام طرح مطالبات ایران و تعهدات خود، نقش پیام‌رسان بین ایران و آمریکا را ایفا کرده‌اند. طبیعی است که تا زمانی که تعادلی و توازنی در بین مطالبات ایران و طرف مقابل ایجاد نشود، نمی‌توان راه‌حل پایدار و حتی کوتاه مدتی را متصور شد.

تیم مذاکره کننده ایرانی به رهبری علی باقری، در دور گذشته با حضور فعال و مبتکرانه خود برای پیشرفت مذاکرات سنگ تمام گذاشت. به همین دلیل است که انریکه مورا در پایان دور قبلی از پیشرفت قابل ملاحظه درباره متن مربوط به مسایل هسته‌ای خبر داد. به بیان ساده‌تر، این سهم خود برای متعادل کردن کفه ترازو رو ادا کرده است. حال این بار نوبت طرف مقابل از جمله تیم‌های اروپایی و آمریکاست که ادعاهای خود مبنی بر بازگشت به تعهدات برجامی‌شان که ناظر به رفع تحریم‌ها می باشد، را به بوته آزمایش بگذارند.

اولین جلسات دور جاری مذاکرات در وین در فضایی مثبت آغاز شد، اما چون الان تیم‌ها وارد بحث محتوایی درباره موضوعات اختلافی یا همان پرانتزها شده‌اند، انتظار این می‌رود که برداشت‌ها از اتفاقاتی که در اتاق‌های مذاکرات می‌افتد دچار افت و خیز شود. به ویژه اینکه طرف مقابل از جمله آمریکا در زمینه پایبندی به تعهدات رفع تحریمی، مقاومت کرده و با خساست تمام اقدام کرده است.

ناگفته نماند که طرف آمریکایی برای تثبیت موضع خود، همزمان با مذاکرات به سیاست فشار حداکثری دونالد ترامپ ادامه داده و چه بسا بر آنها افزوده است. راهبرد فشار طرف غربی بر ایران به مانند مثلثی می‌ماند که اضلاع آن را تشدید تحریم‌ها، تهدید نظامی و چماق زمانی (اعلام ضرب‌الاجل‌های مقطعی) تشکیل داده‌اند.

تا به اینجای کار آمریکا و اروپا به دنبال این بوده است که تعهدات حداقلی بدهند، اما امتیازات حداکثری از ایران بگیرند. اما این رویکرد مینیمالیستی طرف غربی در ازای انتظار ماکسیمالیستی از ایران، هیچگاه باعث ایجاد توازن و بالانس در معادله برجام نخواهد شد. بنابراین می‌توان گفت که دور جاری در وین، یکی از مهمترین مقاطعی است می‌تواند اراده طرف غربی را محک زند، چرا که مهمترین موضوع دور جاری که موضوع رفع تحریم‌ها، راستی آزمایی و تضمین‌هاست، مربوط به اقداماتی می‌شود که طرف‌های مقابل باید انجام دهند.در نتیجه، هر گونه پیشرفت یا عدم پیشرفت در دور فعلی منوط  و معلول رویکرد آمریکا و اروپا در وین خواهد بود. از این رو، هر گونه اظهارات رسانه‌ای وارونه توسط دیپلمات‌های غربی چیزی جز ادامه بازی مقصرنمایی و فرافکنی از قبول تعهدات نخواهد بود.