۲۰۱۰ پایان تاریخ بود

ویراستاران مدام پیگیر کارش بودند. دوستانش از پیش‌نویس‌هایی می‌پرسیدند که سال‌ها قبل خوانده بودند. پروژه پیچیده و پیچیده‌تر می‌شد. می‌گوید «ویراستارهایی داشتم که می‌گفتند اگر تا حد ۱۵۰هزار کلمه کمش نکنم کارم را رد می‌کنند» (کتاب سرانجام ۱۸۰هزار کلمه به‌علاوۀ یادداشت‌ها و ضمائم آنلاین شد). ولی همچنان چیزهای جدید می‌آموخت. «می‌توانم بنشینم کتابی را مطالعه کنم و بعد، با استفاده از آن، نمونه‌ای زیرتورینگی ³ از ذهن نویسنده استخراج کنم و آن را بر خیس‌افزار ⁴ خودم اجرا کنم. می‌توانم ازش سؤال کنم، آن‌وقت جواب می‌دهد». او در توصیف فرایند اندیشۀ خودش می‌گوید «‘حیات درونیِ غنی’ اصطلاح بدی برای توصیفش نیست. یا شاید هم فقدان جزئیِ پایبندی به آنچه دنیای واقعی است و آنچه نیست».

در سال ۱۹۹۹، احساس کرد کتاب را می‌تواند با چیزی که فرانسیس فوکویاما «پایان تاریخ» می‌نامید به اتمام برساند، انگارۀ اصلیِ کتابی با همین نام مبنی بر اینکه سقوط کمونیسم منادی پیروزی نهایی دمکراسی و اقتصاد نئولیبرالِ بازار آزاد بود. دلونگ در توضیح ذهنیتش در پایان قرن بیستم می‌گوید «کشمکش‌های ایدئولوژیک بزرگی وجود داشت، اما حالا به‌نوعی نکته را گرفته‌ایم. قرار است در آینده شق دیگری بین نئولیبرالیسم راست، نئولیبرالیسم چپ و سوسیال‌دمکراسی وجود داشته باشد». اما همان‌وقت بود که حادثۀ ۱۱ سپتامبر رخ داد و جنگ با تروریسم آغاز شد. دلونگ می‌گوید «مردم انگار می‌خواستند به اسم دین بزنند همدیگر را فوج‌فوج بکُشند». او همچنین می‌گوید «اوجِ کاری که ما کلینتونی‌ها توانسته بودیم برای بهبود سیاست اقتصادی انجام دهیم این بود که یک دورِ دیگر مالیات ثروتمندها را کم کردیم و دور دیگری از توانگرسالاری را کلید زدیم». بعد نوبت رسید به پرزیدنت باراک اوباما و «شکست بزرگ در اجرای چیزی که خیال می‌کردیم درس مهمی است که از رکود بزرگ گرفته‌ایم».

با گذر زمان، دلونگ نتیجه گرفت که نئولیبرالیسم و سوسیال‌دمکراسی حاضر نیستند با ملایمت و به‌نوبت کار کنند. از حیث سیاسی، آینده قرار بود «بازگشت چیزی [باشد] که مادلین آلبرایت آن را فاشیسم می‌خواند. من هم کی باشم که به او بگویم این‌طور نگوید». از حیث اقتصادی، در آینده قرار بود نابرابری زیاد، بهره‌وری کم و رشد کُند به بار بیاید. «شاید مشکل تولید را حل کرده باشیم، ولی قطعاً مشکل توزیع را حل نکرده‌ایم، یعنی یاد نگرفته‌ایم ثروت فوق‌العاده کلان را طوری به کار بگیریم که ما را آدم‌هایی خوب و شادی کند».

این کتاب داستان گیرایی را تعریف می‌کند، هرچند گاهی جزئیاتش زیاد از حد می‌شود و استدلال‌هایش فشرده. جنوب جهانی ⁵ -که بیشترِ انسان‌ها در آن زندگی می‌کنند- فقط اشاره‌ای جزئی نصیبش می‌شود. دلونگ استدلال می‌کند که گنجاندن بخش زیادی از تاریخ اقتصادیِ این مناطق در کتابْ کار را زیادازحد پیچیده می‌کند. و باآنکه به شواهدی اشاره می‌کند مبنی بر اینکه امپراتوری‌های استعماری خون شکوفایی را از سرزمین‌های فتح‌شده می‌مکیدند، این را نیز اذعان می‌کند که شمال «عموماً پیشرفت‌های» جنوب را «رهبری» می‌کرد. اما کتاب دلونگ عدالت‌محور و مهرآمیز نیز هست. «توی بنگلادش حتماً کسی هست که استاد اقتصادی بهتر از من می‌شد، اما حالا دارد دنبال گاومیش‌های آبی می‌رود. اقتصاد بازاری به من و ترجیحاتم ۲۰۰ برابر بیشتر از او توجه و اهمیت نشان می‌دهد. اگر این بزرگ‌ترین شکست بازار نباشد، دیگر نمی‌دانم تعریفتان از شکست بازار چیست».

قرن طولانی بیستم، به‌رغم تمام مشکلاتش، شکوفایی عظیمی برای میلیاردها انسان به وجود آورد: تلفن‌های همراه، شغل‌های یقه‌سفید، قرص‌های پیشگیری از بارداری، پنی‌سیلین، کاوش فضا، وسایل خانگی، شبکۀ برق‌رسانی و اینترنت. اگر، آن‌طور که دلونگ ادعا می‌کند، دوران مثال‌زدنی شکوفایی به پایان رسیده باشد، پس دولت‌ها با وظیفۀ خطیر تقویت دمکراسی نیابتی، تخصیص برابرترِ منابع عظیم جهان و احیای دوبارۀ رشد بهره‌وری مواجه‌اند. اما خودِ دلونگ چالش دم‌دست‌تری پیش رو دارد: اینکه تکلیف صدها هزار کلمه‌ای را که از کتاب قدم‏‌های لرزان به‌سوی آرمان‌شهر حذف کرد روشن کند. می‌گوید شاید تاریخ اقتصاد را بنویسد. نقطه. این داستان شاید از سال ۶۰۰۰ ق.م آغاز شود.