ایران در دور جدید مذاکرات؛ دست خالی یا دست پُر؟/ اندیشکده‌های آمریکایی چه می‌گویند؟

البته که در این میان نکته قابل تاملی وجود دارد. علی باقری، معاون وزیر امور خارجه و مذاکره کننده ارشد ایران در موضعی هوشمندانه که با ابراز تعجب طرف مقابل مواجه شد گفت: ما مذاکرات هسته‌ای نداریم، چون موضوع هسته‌ای در سال ۱۳۹۴ در قالب توافقی که بین ایران و ۱+۵ شکل گرفت به طور کامل توافق حاصل شد.این دیپلمات ایرانی خاطرنشان کرد: موضوع اصلی که الان پیش رو داریم پیامدهای ناشی از خروج آمریکا از توافق برجام است که آن پیامدها فقط منحصر به تحریم‌های غیرقانونی است که علیه جمهوری اسلامی ایران وضع شده است.اما در رابطه و جهت پاسخ به پرسش فوق که دست برتر در این دور از مذاکرات با کدام تیم است، “انیسیتو مطالعات راهبردی و بین المللی” (در مقامِ یک اندیشکده مهم آمریکایی که در حوزه مسائل دفاعی و امنیتی فعال است) در گزارشی با عنوانِ “برنامه هسته ای در حال تکاملِ ایران و پیامدهای آن برای سیاست آمریکا”، ضمن طرح سناریوهای مختلف جهت مواجهه با ایران و توانمندی‌های هسته ای این کشور تاکید می کند که “آمریکا همواره باید کانال ارتباط دیپلماتیک و مذاکره خود با ایران را حفظ کند… هرگونه اقدام نظامی علیه ایران از سوی آمریکا و یا متحدان آن نظیر اسرائیل، تبعات خسارت باری را برای واشنگتن به همراه خواهد داشت زیرا بدون تردید ایران نیز دست به مقابله به مثل خواهد زد و می تواند هزینه‌های زیای را برای آمریکا، آن هم در شرایطی که نفوذ واشنگتن در خاورمیانه به شدت کاهش یافته، ایجاد کند”.این اندیشکده در گزارش خود، اقدام نظامی علیه ایران را پر هزینه ترین و دورترین گزینه می داند که سیاستمداران آمریکایی تا جای ممکن باید از آن دوری کنند. گزارش مذکور در ادامه به نقل قولی از “رابرت مالی” مذاکره کننده ارشد آمریکایی در روند مذاکرات وین اشاره می کند که گفته: “جهان باید با ایرانی که از حیث توانمندی های هسته ای به شدت پیشرفته است و (به گفته وی) تا نقطه گریز هسته ای فاصله ای محدود دارد، کنار بیاید”. مجموع آنچه در این گزارش مورد اشاره قرار گرفته این است که بهترین گزینه آمریکا جهت مواجهه با ایران در چهارچوب معادله برجام، بر خلاف لفاظی های رسانه ای، تعامل و مذاکره است و فکر کردن به دیگر گزینه ها، تبعات سنگینی را برای طرف های غربی و منطقه ایِ مخالف با ایران خواهد داشت.در این راستا، اخیرا پایگاه خبری “بیزینس اینسایدر” هم در گزارشی با عنوان “هیچ گزینه دومی علیه ایران وجود ندارد” به قلمِ “جان هاتیوانگِر” به این نکته اشاره دارد که “اساسا دولت بایدن در شرایط کنونی در موقعیتی نیست که بخواهد صحبت از گزینه دوم(Plan B) علیه ایران کند…از این رو، بهترین راه حل برای آن در چهارچوب معادله برجام، دیپلماسی است. دیپلماسی که می تواند تا حد زیادی پیشرفت های قابل توجه اتمی ایران را متوقف سازد”. هاتیوانگر به طور خاص در مقاله خود می نویسد: “حتی اگر قرار باشد انجام اقدامات خرابکارانه علیه تاسیسات اتمی ایران نیز دردستورکار قرار بگیرد، تجربه تاریخی نشان داده که ایرانی ها بر سرعتِ پیشرفت های اتمی خود خواهند افزود که این موضوع، به هیچ عنوان در راستای منافع کشورهای غربی قرار ندارد“.در همین چهارچوب، پایگاه خبری اوراسیا ریویو نیز به تازگی در گزارشی به طور خاص اشاره می کند: “غرب به خوبی می داند که سطح بالای پیشرفت های هسته ای ایران، دست برتر منطقه ای آن، قدرت نظامی این کشور و همچنین دیپلماسی فعال بین المللی تهران با هدف همراه سازی قدرت هایی نظیر چین و روسیه با خود، همه و همه شرایطی را ایجاد کرده اند که در چهارچوب آن ایران از دست برتر و بالاتری در چهارچوب معادله برجام برخوردار است. در این شرایط، این غرب است که اصرار به مذاکره با ایران دارد و ایرانی ها با آرامش در حال بررسی گزینه های خود هستند”.آنچه از کلیت تحلیل های اینچنینی بر می آید به این مساله اشاره دارد که ایران در چهارچوب مذاکرات پیش رو، اهرم های فشار زیادی را در دست دارد اما در نقطه مقابل غرب و به طور خاص آمریکا، تنها به یک گزینه تاکید داشته و امید بسته اند و آن فشارهای اقتصادی علیه تهران است. حتی در مدت اخیر اقدام ایران در برخورد قهری با دزدی دریایی نیروی دریایی آمریکا در دریای عمان نیز بار دیگر این پیام را از تهران به واشنگتن رساند که حتی اکر کار به درگیری نظامی هم برسد، ایران از قاطعیت لازم جهت برخورد با نیروهای آمریکایی برخوردار است. در این چهارچوب، کاملا منطقی است که ایران احتیاط راهبردی پیشه کند و اگر قرار است غرب توافقی که حامل هیچ دستاوردی برای ایران نباشد را به کشورمان تحمیل کند، بهتر است ایران آن را از همین ابتدای کار نپذیرد و با متنوع کردنِ سبد ظرفیت های عرصه سیاست خارجی خود، بنیانهای قدرت ملی اش را تقویت کند. از این رو، در چهارچوب معادله برجام، بدون تردید این ایران خواهد بود که دست برتر را داراست زیرا هم اهرم های متنوع‌تری را در مواجهه با غرب دارد و هم به توافقی که هیچ دستاوردی برای آن نداشته باشد، هیچ نیازی ندارد. این در حالی است که غرب باید با ایران توافق کند زیرا با زبان زور قادر به پیشبرد برنامه های خود علیه ایران نخواهد بود و در عین حال، گذشت زمان را نیز علیه خود می بیند و نمی خواهد شاهد پیشرفت های بیشترِ اتمی ایران باشد.