انتشار اخبار مثبت درباره فروش نفت ایران باعث شد رئیس‌جمهور امریکا بالاخره سکوتش را بشکند و آشکارا از کمرنگ شدن حضور ایران در بازارهای داد و ستد این کالا حمایت کند.

انتشار اخبار مثبت درباره فروش نفت ایران باعث شد رئیس‌جمهور امریکا بالاخره سکوتش را بشکند و آشکارا از کمرنگ شدن حضور ایران در بازارهای داد و ستد این کالا حمایت کند. در آستانه بازگشت به مذاکرات هسته‌ای، سیگنال‌های نه چندان مثبت دیگری نیز از جانب امریکایی‌ها مخابره شده است، از جمله اذعان به اینکه تنها راهکار برای خارج نشدن مجدد آنان از برجام، تبدیل آن به معاهده‌ای است که سنا آن را تأیید کند.

سه شنبه هفته گذشته جو بایدن در ادامه اسلافش، وضعیت اضطراری ملی در قبال ایران را برای یک سال دیگر تمدید کرد. این اقدام که در آستانه از سرگیری دور جدید مذاکرات وین با هدف احیای برجام صورت گرفت، تنها حرکت ناقض حسن نیت امریکایی‌ها نیست.

رئیس‌جمهور امریکا که از آغاز تصدی قدرت درباره فروش نفت ایران موضعی نگرفته بود روز جمعه در یادداشتی برای وزارت خارجه کشورش، این بخش از اقتصاد ایران را هدف قرار داد و نوشت: «مطابق با تصمیمات قبلی، عرضه کافی نفت و فرآورده‌های نفتی از کشورهایی به غیر از ایران وجود دارد تا امکان کاهش حجم نفت و فرآورده‌های نفتی خریداری شده از ایران یا از طریق مؤسسات مالی خارجی فراهم شود.»‌

به این ترتیب، کاخ سفید باید هر شش ماه یک بار، عرضه کافی نفت در جهان را در راستای حفظ تحریم‌های سال ۲۰۱۲ که طبق توافق هسته‌ای معلق شد، اما با خروج دونالد ترامپ از برجام همچنان ادامه دارد علیه ایران تأیید کند.

نقش تعیین‌کننده قیمت و فروش غیرمستقیم

چین یکی از خریداران مهم نفت ایران است و بایدن در شرایطی از کاهش فروش نفت ایران سخن می‌گوید که قرار است روز دو شنبه (فردا) در نشستی مجازی با شی جین‌پینگ، رئیس‌جمهور چین شرکت کند.

خبرگزاری رویترز سه روز پیش در گزارشی به بررسی میزان صادرات نفت ایران به چین پرداخت و اعلام کرد که واردات نفتی چین با استفاده از تخفیف ایران ادامه دارد. هرچند طرف‌های غربی بر این نکته تأکید دارند که امریکا در آستانه مذاکرات هسته‌ای، نسبت به چین در زمینه خرید نفت ایران سختگیری نمی‌کند، اما یک تحلیلگر نفتی مؤسسه ورتکس آنالتیکس که یک مؤسسه ردگیری نفتکش‌هاست، معتقد است که تخفیف قابل‌توجه بهای نفت ایران و صدور سهمیه‌های وارداتی جدید دولت چین باعث شده پالایشگاه‌های مستقل چینی نفت بیشتری از ایران بخرند.

در گزارش رویترز با استناد به معامله‌گران نفتی و مؤسسات ردگیری نفتکش‌ها آمده است که در سه ماه گذشته، واردات نفتی چین از ایران به طور متوسط به بیش از نیم میلیون بشکه در روز رسیده است و خریداران مستقل چینی به خاطر قیمت مناسب نفت ایران حاضرند با وجود سایه سنگین تحریم‌های امریکا، خطر کنند.

براساس تحریم‌های امریکا، خریداران نفت از ایران با خطر تحریم ثانوی مواجه می‌شوند که به معنی قطع ارتباط آن‌ها با مراکز و امکانات تجاری و مالی ایالات متحده است. وزارت خارجه چین در واکنش به گزارش رویترز گفته است که باید معاملات عادی تجاری بین چین و ایران محترم شمرده شود و خواستار لغو تحریم‌های امریکا شده است.

طبق گزاشی که رویترز منتشر کرده، در سه ماه گذشته حجم واردات نفتی چین از ایران به طور متوسط به بیش از نیم میلیون بشکه در روز رسیده است. سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) هم دیروز از افزایش ۸ دلاری بهای هر بشکه نفت سنگین ایران طی ماه میلادی گذشته خبر داد. به این ترتیب با فروکش کردن بیماری کرونا در جهان، قیمت نفت ایران در یک جهش بی‌سابقه پس از فروکش کردن کرونا در سرتاسر جهان و افزایش تقاضا به ۱۴/۸۲ دلار رسیده است.

تهران راهکار دیگری یعنی فروش غیرمستقیم را برای عرضه نفت خود در پیش گرفته است. شرکت انی به عنوان یکی از بزرگ‌ترین شرکت‌های نفتی اروپا یکی از مشتریان نفت ایران بود که بنابر آنچه این شرکت اعلام کرده، طی دو سال گذشته، بدون اینکه برنامه‌ای برای نقض تحریم‌ها داشته باشد، ناخواسته، محموله‌ای از نفت خام از ایران را خریداری کرده است. مثلاً در سال ۲۰۱۹، این شرکت یک محموله نفتی از عراق خرید. در تحقیقات درباره این معامله که بعداً به یکی از پرحاشیه‌ترین معاملات نفتی این شرکت تبدیل شد، مشخص شد که نفت خام در واقع تولید ایران بوده است.

کاری که بایدن از آن می‌ترسد

با نزدیک شدن به ۲۹ نوامبر (۸ آذر)، طرف‌های برجام از جمله وزرای خارجه آلمان و فرانسه تحرکات خود را افزایش داده‌اند.

سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه شامگاه جمعه گفت که کشورش در نشست پیش رو، خواستار اجرای کامل توافق هسته‌ای و رفع تحریم‌های ایران خواهد شد. با این حال از سمت طرف امریکایی، همچنان موضع‌گیری که رنگ و بوی گام برداشتن برای دستیابی به توافق باشد، مشاهده نمی‌شود.

علاوه بر اقدامات ضد ایرانی بایدن، دان بیکن و جو ویلسون، دو عضو مجلس نمایندگان امریکا نیز در طرحی موسوم به قانون جلوگیری از مبادلات تسلیحاتی ایران، از دولت امریکا خواسته‌اند اشخاص و نهادهای دخیل در انتقال سلاح‌های متعارف به ایران و از این کشور را تحت تحریم قرار دهد.

بیکن در بیانیه‌ای گفته با آنکه اعضای کنگره امریکا ممکن است بر سر روش‌های مقابله با برنامه هسته‌ای ایران اختلافاتی با یکدیگر داشته باشند، اما همگی در این گزاره که باید از فروش سلاح چین و روسیه به ایران جلوگیری کرد هم‌نظرند.

همچنین، شبکه خبری بلومبرگ از قول علی باقری‌کنی، معاون سیاسی وزارت خارجه نقل کرده است: «یکی از موضوعات مهم در دستور کار گفتگوها این است که ما به تضمین‌هایی دست پیدا کنیم که از تکرار مجدد نقض فاحش یک توافق بین‌المللی جلوگیری کنیم.» معاون سیاسی وزارت خارجه، ایران اقدام امریکایی‌ها را نه تنها آسیب به ایران ارزیابی کرده بلکه آن را به زیان دیگر طرف‌های برجام دانسته است. موضع‌گیری تد کروز، سناتور جمهوریخواه امریکایی در شبکه اجتماعی توئیتر به خبر بلومبرگ درباره سخنان باقری شاید گویای همه آن چیزی باشد که در پس حرف‌ها و اقدامات امریکایی‌ها نهفته است. کروز درباره اینکه ایران از امریکا خواسته درباره خارج نشدن مجدد از توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ تضمین بدهد، در توئیتر نوشت: «به‌رغم رؤیاهای آن‌ها (ایرانی‌ها)، طبق قانون اساسی (امریکا) تنها راه برای تحقق آن این است که آن (برجام) را به عنوان یک معاهده برای تأیید سنا ارائه کنند؛ کاری که بایدن از انجام آن می‌ترسد.»