آفریقا محور سیاست خارجی ایران می‌شود

 ایران تلاش کرده است تفکرات خاص خود درباره مستضعفین و فقرا و ستمدیدگان را به مبنایی برای برقراری رابطه با کشورهایی که سیاست ها و ایدئولوژی های ضدغربی دارند – مثل کشورهای آمریکای لاتین – یا کشورهای فقیر – مثل کشورهای آفریقایی – تبدیل کند. سیاست توسعه روابط با آفریقا در دوره ریاست جمهوری محمود احمدی نژاد شروع شد و در شرایطی که حسن روحانی بر احیای روابط با غرب متمرکز بود، اکنون ابراهیم رئیسی می کوشد روابط با کشورهای آفریقایی را مانند دوره احمدی نژاد توسعه دهد.

ایران تلاش می کند از شعارهای انقلابی خود درباره مستضعفین و استعمارگران و ملت های ستمددیده، برای برقراری روابط با کشورهای آفریقایی و گسترش آنچه «محور مقاومت» می نامد، بهره برداری کند. توسعه نفوذ ایران در آفریقا از طریق تحکیم روابط بازرگانی و نظامی و کشتیرانی با برخی کشورهای آفریقایی صورت می گیرد و عمدتا در تضاد با منافع کشورهای عربی و ترکیه و اسرائیل در آفریقاست.

کشور آفریقای جنوبی همواره سکویی در راهبرد ایران برای ورود به کشورهای آفریقایی بوده است. ایران از نخستین کشورهایی بود که روابط بازرگانی با آفریقای جنوبی را بعد از پایان تبعیض نژادی در این کشور از سر گرفت. دو کشور از آن زمان روابطی نزدیک با یکدیگر دارند و روابط بازرگانی، بخشی جدایی ناپذیر از این روابط بوده است.

سیاست ایران در قاره آفریقا تحت تاثیر منافع و چشمداشت های این کشور برای صدور دیدگاه انقلابی خود به جهان بوده است. ایران در عین حال تلاش کرده است با ایجاد شراکت با طرف های دولتی و غیردولتی در آفریقا، با تحریم ها و انزوای بین المللی خود مقابله کند. به این ترتیب تهران توانست در جوامع عمدتا مسلمان در کشورهای ساحل آفریقا نفوذ کند و حضورش در دریای سرخ و تنگه باب المندب و شاخ آفریقا نیز بی ارتباط با حضور آمریکا و اسرائیل در این مناطق نیست.

ایران از طریق فعالیت هایی مثل فروش سلاح و آموزش جنگجویان و تامین مالی گروه های شیعه مذهب، به دنبال گسترش نفوذ خود در کشورهای معینی در آفریقا بوده است به طوری که ایران، گروه حزب الله را به آموزش دادن شهروندان نیجریه ای تشویق کرد با این امید که از نیجریه به عنوان پایگاهی برای حمله و خنثی کردن جاه طلبی های اسرائیل و کشورهای غربی استفاده کند.

ایران از نظر فرهنگی نیز در قاره آفریقا فعال است به طوری که اقدام به تاسیس مراکز شیعی کرده و مذهب تشیع را در برخی دانشگاه ها تدریس می کند. مثلا در کشور سنگال، شعبه ای از جامعة المصطفی وجود دارد که مذهب تشیع و فرهنگ و تاریخ ایران و علوم اسلامی و زبان فارسی را تدریس می کند و دانشجویانش از غذای رایگان و کمک های مالی بهره مند می شوند. در نیجریه نیز یک سازمان اسلامی که تبعیت خود را از تفکرات رهبر ایران پنهان نمی کند، باورهای شیعی را از طریق روزنامه «المیزان» که به زبان هوسایی منتشر می شود تبلیغ می کند و شبکه ای گسترده از مدارس و بیمارستان ها و مراکز فرهنگی و اجتماعی را در شمال و جنوب نیجریه مدیریت می کند و به جوانان نیجریه ای برای تحصیل در ایران بورسیه می دهد.

دولت جدید ایران به ریاست ابراهیم رئیسی، برای مقابله با تحریم ها و انزوای دیپلماتیک، توجه خود را به کشورهای آفریقایی معطوف کرده است و تلاش می کند نفوذ خود را به مناطقی فراتر از خاورمیانه گسترش دهد.

هدی رئوف