با وجود اینکه منتقدان تلاش اردوغان به منظور تبدیل شدن به رهبر مادام العمر ترکیه را دیکتاتوری انتخاباتی می‌خوانند، اما اقدامات وی نشان می‌دهد که با نزدیک شدن به سال ۲۰۲۸ قصد دارد زمینه را برای استمرار حضور خود در قدرت فراهم کند.
به گزارش خبرنگار بین‌الملل ایسکانیوز، رجب طیب اردوغان -رئیس‌جمهور ترکیه- در دو دهه گذشته تلاش‌های زیادی به منظور تبدیل شدن به رهبر مادام العمر در ترکیه انجام داده و اقدامات زیادی در این راستا در طی سال‌های اخیر انجام داده است. برخی تحلیلگران بر این باورند که اقداماتی از قبیل اصلاحات قانون اساسی، کنترل گسترده بر نهادهای دولتی، محدودسازی رسانه‌ها، و سرکوب مخالفان، همگی با همین هدف انجام شده است.
بیشتر بخوانید:
وقتی نقاب نفاق اردوغان کنار می‌رود!
البته از این واقعیت هم نباید گذشت که او توانسته با برخی اقدامات در دو دهه گذشته محبوبیت خود را بین مردم ترکیه افزایش داده و خود را به یکی از اثرگذارترین و پرنفوذترین رهبران ترکیه معاصر تبدیل کند. مهمترین مولفه‌های موفقیت اردوغان را که از سال 2003 به عنوان نخست‌وزیر و از 2014 به عنوان رئیس‌جمهور در رأس قدرت بوده را می‌توان در ایجاد ثبات اقتصادی، موفقیت در سیاست خارجی و تقویت احساس غرور ملی تعریف کرد. هر چند که با همه تلاش‌های اردوغان به منظور بازتعریف خود به عنوان یک رهبر اسلامگرا، انتقاداتی نسبت به او به ویژه در مسئله فلسطین وجود دارد.
اردوغان در سال ۲۰۱۷ پس از یک همه‌پرسی جنجالی موفق شد سیستم حکومتی ترکیه را از پارلمانی به ریاستی تغییر دهد. این تحول، عملا جایگاه نخست‌وزیری را حذف کرد و اختیارات گسترده‌تری به رئیس‌جمهور داد. اردوغان با بهره‌گیری از این ساختار جدید، توانست کنترل قوه قضائیه، نیروهای مسلح، رسانه‌ها و نهادهای انتخاباتی را بیش از پیش در دست گیرد.
در سال‌های اخیر نیز اصلاحاتی در قوانین انتخاباتی و حزبی از سوی او و دولتش انجام شده که منتقدان آن را «مهندسی سیاسی» برای حفظ قدرت اردوغان می‌دانند. کاهش آستانه ورود به پارلمان برای احزاب کوچک، تغییر ترکیب کمیسیون انتخابات و مداخله در روند تایید نامزدها، از جمله ابزارهایی هستند که به باور تحلیلگران، راه را برای حضور مادام‌العمر اردوغان هموار کرد است.
با وجود همه اقداماتی که اردوغان برای ارائه تصویری مثبت از خود نشان داده، انتقادات شدیدی نسبت به او به ویژه در زمینه سرکوب منتقدان و رسانه‌ها وجود دارد. رئیس جمهور ترکیه پس از کودتای نافرجام ۲۰۱۶، دست به پاکسازی گسترده‌ای در ارتش، قوه قضائیه و دانشگاه‌ها زد. هزاران نفر بازداشت یا اخراج شدند و ده‌ها رسانه تعطیل یا به کنترل دولت درآمدند. این اقدامات سبب شد که گزارشگران بدون مرز ترکیه را یکی از بزرگ‌ترین زندان‌های روزنامه‌نگاران در جهان معرفی کنند.
به نظر می‌رسد با نزدیک شدن به سال ۲۰۲۸، که طبق قانون اساسی کنونی آخرین دوره‌ی مجاز اردوغان برای ریاست‌جمهوری محسوب می‌شود، گمانه‌زنی‌ها درباره تلاش برای تغییر مجدد قانون اساسی افزایش یافته است. حامیان اردوغان با استناد به «ضرورت ثبات» و «مبارزه با تهدیدات داخلی و خارجی» خواستار ادامه‌ی رهبری او هستند، در حالی که منتقدان هشدار می‌دهند که کشور به سمت یک «دیکتاتوری انتخاباتی» پیش می‌رود.
رابرت الیس -تحلیلگر ترکیه‌ای نشریه نشنال اینترست آمریکا- اخیر در گزارشی به تحلیل اقدامات رجب طیب اردوغان با هدف تبدیل شدن به یک رهبر مادام العمر پرداخته است. او در گزارش خود با بیان اینکه اردوغان با پیگیری یک راهبرد چندبعدی در حال شکل‌دادن به نقشه‌ای بلندپروازانه برای تبدیل ترکیه به یک قدرت منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای است، اظهار می‌کند: این طرح که در محافل سیاسی با عنوان «نقشه بزرگ اردوغان» شناخته می‌شود، بر پایه پنج محور اصلی بنا شده است.
از نظر وی، ترکیه با حضور فعال در مناطقی چون مدیترانه شرقی، لیبی، سوریه و قفقاز جنوبی، تلاش می‌کند تا نفوذ استراتژیک خود را گسترش دهد و عملیات نظامی برون‌مرزی و حمایت از متحدان منطقه‌ای، ابزارهای کلیدی این سیاست هستند. از طرف دیگر، به اعتقاد این تحلیلگر ترکیه‌ای، آنکارا با دنبال کردن یک سیاست خارجی مستقل، از وابستگی کامل به ناتو فاصله گرفته و روابط خود را هم‌زمان با کشورهایی چون روسیه، ایران، قطر و جمهوری آذربایجان تقویت کرده است.
الیس تلاش برای افزایش قدرت اتکای ترکیه در حوزه نظامی را اقدام دیگر اردوغام برای استمرار قدرت خود می‌داند که بر اساس آن ترکیه با توسعه صنایع دفاعی داخلی، به‌ویژه تولید پهپادهای جنگی، و سرمایه‌گذاری در مسیرهای انرژی و تجاری، به دنبال افزایش استقلال و قدرت چانه‌زنی خود در معادلات جهانی است. وی می‌افزاید: اردوغان با تکیه بر مفاهیمی چون «نئو-عثمانی‌گری» و همبستگی اسلامی، در تلاش است جایگاه ترکیه را به‌عنوان رهبر مسلمانان در جهان اسلام بازتعریف کند. این روایت‌سازی در رسانه‌ها، سیاست‌گذاری فرهنگی و نمادسازی سیاسی نمود دارد.
الیس تاکید می‌کند، نقشه اردوغان نه‌تنها در راستای گسترش نفوذ ترکیه در خاورمیانه، قفقاز و شمال آفریقا طراحی شده، بلکه بازتابی از تلاش برای ساخت یک قدرت جهانی مستقل است؛ قدرتی که نه صرفا متکی بر اتحادهای سنتی، بلکه بر پایه توان نظامی، روایت‌سازی ایدئولوژیک و دیپلماسی چندجانبه شکل گرفته است.
