سلیمی نمین با اشاره به تهدیدات ترامپ علیه جمهوری اسلامی ایران گفت: ترامپ همان‌طور که به صراحت نیز گفته است آمریکا را دچار مشکلات متعدد می‌بیند و با ذهن کوچک خود تصور می‌کند این مشکلات با تهدید حل خواهند شد. ما اعلام کرده‌ایم که بر سر برخی مسائل از جمله «قدرت دفاعی» ایران هرگز مذاکره را نمی‌پذیریم.
به گزارش خبرنگار سیاسی ایسکانیوز؛ هیات ایرانی امروز شنبه ۲۳ فروردین ماه ۱۴۰۳ به ریاست سیدعباس عراقچی وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران راهی عمان شد تا مذاکرات «غیرمستقیم» با استیو ویتکاف نماینده ویژه رئیس‌جمهور آمریکا را آغاز کند.
بیشتر بخوانید؛
پایان دوران «مطلق‌گویی» اروپایی‌ها و آمریکایی‌ها/ حفظ «توان نظامی» خط قرمز ایران است
این دور از مذاکرات ایران و آمریکا درحالی در دولت مسعود پزشکیان آغاز می‌شود که پیش از این دونالد ترامپ در سال ۲۰۱۸ از توافق هسته‌ای خارج شد اما با به قدرت رسیدن دوباره خواهان توافق با جمهوری اسلامی ایران شده است. با این حال وی از همان روزهای نخست ورود به کاخ سفید یادداشتی را امضاء کرد که به عقیده بسیاری از تحلیل‌گران، مفاد بسیار خطرناکی در آن گنجانده شده و اگر هیات آمریکایی بر اساس این یادداشت مذاکرات را آغاز کند به طور طبیعی هدفی جز خلاء سلاح نظامی و برچیدن صنعت هسته‌ای ایران نخواهد داشت.
البته رئیس‌جمهور آمریکا پس از امضای این یادداشت اعلام کرد در پی توافق است اما اگر ایران به توافق تن ندهد، آمریکا و اسرائیل از گزینه نظامی استفاده خواهند کرد. ترامپ در تاریخ ۳۰ مارس، در مصاحبه با شبکه NBC نیوز در راستای فشار حداکثری برای کشاندن ایران به پای میز مذاکره با لحنی تهدیدآمیز گفت: «اگر آنها توافق نکنند، بمباران خواهد شد – و بمبارانی خواهد بود که نظیرش را هرگز ندیده‌اند.»
در پاسخ تهدیدات گاه و بیگاه ترامپ و مقامات دولتش، رهبر انقلاب در خطبه نماز عید فطر ۱۴۰۴ با اندک دانستن احتمال تجاوز نظامی بیگانگان خاطرنشان کردند: «اگر هرگونه اقدام تجاوزکارانه‌ای از بیرون صورت گیرد – هرچند احتمال آن زیاد نیست – بی‌تردید با ضربه‌ای قاطع و تلافی‌جویانه مواجه خواهد شد.»
رئیس‌جمهور آمریکا امروز ۱۲ آوریل و ساعاتی پیش از آغاز مذاکرات مسقط نیز در بیانه‌ای مطبوعاتی دوباره بر اتهام تلاش ایران برای دستیابی به سلاح هسته‌ای مانور داده است. وی مدعی شده است: «می‌خواهم ایران کشوری شاد، بزرگ و شگفت‌انگیز باشد، اما آنها نمی‌توانند سلاح هسته‌ای داشته باشند.» ویتکاف نیز در این چارچوب مدعی شده است که موضع آمریکا با این شروع می شود که برنامه هسته‌ای ایران به طور کامل برچیده شود و این موضع امروز ما است. البته وی در موضعی نه چندان شفاف نیز تاکید کرده است درخواست از ایران برای برچیدن برنامه هسته ای خود، به این معنا نیست که ما هرگز راه‌هایی را در مذاکرات برای دستیابی به راه حل پیدا نخواهیم کرد.
اتهام‌های آمریکا در حالی مطرح می‌شود که مقامات جمهوری اسلامی ایران بارها تاکید کرده‌اند برنامه هسته‌ای کشورمان در راستای اهداف غیرنظامی، صلح‌آمیز و در چارچوب قوانین بین‌المللی است و بازرسی‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی هم شاهدی بر این موضع است. به باور بسیاری از تحلیل‌گران، مذاکرات تنها زمانی به نتیجه خواهد رسید که غرب به ویژه اروپا، نقش ایران در معادلات منطقه‌ای را به رسمیت بشناسد و در این راستا بدون توجه به دغدغه‌های امنیتی ایران، نمی توان از مذاکرات هسته‌ای انتظار موفقیت داشت. بنابراین احتمال این‌که ایران زیر بار کاهش برد موشکی خود برود، قطعا منتفی است زیرا موشکی نقطه قوت ایران و برگ برنده آن محسوب می‌شود.
برخلاف ادعای رئیس تیم آمریکایی درباه مذاکرات و چارچوب‌بندی آن در قالب مسائل هسته‌ای، سیاست‌ورزان و تحلیل‌گران ایرانی همچنان تا ساعاتی پیش از آغاز مذاکره رویکرهای متفاوتی نسبت به اطمینان بخش بودن این چارچوب‌ها دارند. بابک نگاهداری، رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس هدف آمریکا از مذاکره فعلی را تضعیف بنیان‌های قدرت جمهوری اسلامی اعلام کرده است. وی در یادداشتی نوشته است: «راهبرد آمریکا در قبال ایران، که می‌توان آن را «مهار جامع» نامید، صرفا بر محدودسازی برنامه هسته‌ای متمرکز نیست، بلکه هدف غایی آن تغییر توازن قدرت منطقه‌ای و بین‌المللی به نفع ایالات متحده و متحدانش از طریق تضعیف بنیان‌های قدرت و ظرفیت‌های بازدارندگی جمهوری اسلامی است.»
اما از سوی دیگر نشریه خط حزب‌الله، وابسته به دفتر حفظ و نشر آثار رهبر انقلاب عقب‌نشینی ترامپ ازباج‌خواهی و مذاکرات فراهسته‌ای را علت موافقت با مذاکرات غیرمستقیم عنوان کرده است. در بخشی از یادداشت این نشریه آمده است: «ماجرا از جایی متفاوت شد که ترامپ، در نامه خود، به نوعی از مواضع پیشین خود عقب‌نشینی کرده و نسبت به محدود شدن مذاکرات به موضوع هسته‌ای چراغ سبز نشان داد. این موضوع نه تنها تغییر آشکار در مواضع قبلی ترامپ است، بلکه اعتراف غیرمستقیم به ناکامی سیاست چندوجهی فشار علیه ایران تلقی می‌شود. این تحولات نشان می‌دهد که برخلاف تصور رسانه‌های غربی، این ایران است که زمین بازی و قواعد مذاکره را تعیین کرده؛ و آنکه عقب‌نشینی کرده، کاخ سفید است.»
با وجود برخی بیم و نگرانی‌هایی درباره عدول تیم آمریکایی از چارچوب‌بندی مذاکرات به هر حال وزیر امور خارجه کشورمان و تیم همراهش امروز صرفا با هدف مذاکره درباره «برنامه هسته‌ای» جمهوری اسلامی ایران وارد مذاکره غیرمستقیم با ویتکاف و همراهانش می‌شود. هرچند اگر طرف مقابل به این چارچوب بندی نیز پایبند بماند باز هم مذاکره درباره برنامه هسته ای ایران شرایط و پیچیدگی های خاص خود را دارد.
در این راستای امکان و چگونگی توافق جمهوری اسلامی ایران و ایالات متحده آمریکا با عباس سلیمی نمین، مدیر دفتر مطالعات و تدوین تاریخ ایران و فعال سیاسی اصول‌گرا گفتگو کرده‌ایم که در ادامه مشروح آن را می‌خوانید:
رسیدن به توافق درباره فعالیت هسته‌ای ایران و آمریکا ساده نیست
سلیمی نمین درباره چارچوب مذاکرات ایران و آمریکا درعمان، امکان فرا رفتن تیم آمریکایی از چارچوب مذاکرات هسته‌ای و به میان آوردن شروطی از قبیل ایجاد محدودیت در توان نظامی و دفاعی ایران به خبرنگار سیاسی ایسکانیوز گفت: در دور اول تمرکز طرفین روی موضوعات مورد توافق خواهد بود. ترامپ نیز در نامه خود فقط موضوع هسته‌ای را مطرح کرده و خواسته است ایران به سلاح هسته‌ای نزدیک نشود و طبیعتا موضوع مذاکره امروز در این چارچوب تعیین شده است. اما با این حال دامنه این بحث بسیار گسترده است و رسیدن به توافق کار ساده‌ای نیست. وقتی ایران مورد «تهدید» قرار می‌گیرد، طبیعتا مسئله تغییر خواهد کرد.
وی با اشاره به برخی نگرانی‌ها درباره تهدیدات دولت آمریکا تصریح کرد: ممکن است ایران ناگزیر شود سانتریفیوژها را به محل امنی منتقل کند یا این بیم بوجود آید که بازرسان آژانس انرژی اتمی اطلاعاتی را در اختیار آمریکایی‌ها قرار دهند و از این جهت ناچار شویم برای آنها محدودیتی را تعریف کنیم. بنابراین تمام این موارد باید در مذاکره در نظر گرفته شود تا مسائل از طریق دیپلماسی حل شود نه عامل دیگری و این راهبرد باید در دستور کار تیم مذاکره‌کننده قرار گیرد. وقتی به صراحت می‌گویند مراکز هسته‌ای شما را می‌زنیم باید تدابیری بیندیشیم تا نتوانند از فعالیت‌های صلح‌آمیز کشورمان به طور کامل مطلع شودند.
این فعال سیاسی اصول‌گرا افزود: تا این جای کار آن‌چه جمهوری اسلامی ایران اعلام کرده از سوی طرف آمریکایی نیز پذیرفته شده است. ایران اعلام کرد «تهدید» را نمی‌پذیرد و زیر بار زور و فشار مذاکره نخواهد کرد و آنها نیز به خواسته ما نزدیک شده‌اند ولی اگر بدعهدی کنند، روال تغییر خواهد کرد و این تغییر «عقلانی» است. نمی‌توانیم اجازه بدهیم آمریکایی‌ها تمام اطلاعات فعالیت هسته‌ای ایران را داشته باشند. به لحاظ منطقی آنها نیز نمی‌توانند در یک جلسه چندین موضوع را در هم بیامیزند و علاوه بر مسائل هسته‌ای وارد بحث توان نظامی ایران و محدود کردن آن نیز بشوند.
ایران هرگز درباره «قدرت دفاعی» مذاکره نمی‌کند
مدیر دفتر مطالعات و تدوین تاریخ ایران با اشاره به عدم مذاکره جمهوری اسلامی ایرانی درباره خطوط قرمزی مانند توان نظامی گفت: ما اعلام کرده‌ایم که بر سر برخی مسائل از جمله «قدرت دفاعی» ایران هرگز مذاکره را نمی‌پذیریم.
سلیمی نمین در پاسخ به پرسشی درباره ابزارهای ایران در مواجه با تهدیدات آمریکایی‌ها گفت: بزرگ‌ترین ابزار ایران پشتیبانی ملت از حریت و آزادگی‌شان است یعنی ملت ایران هرگز دخالت نظامی بیگانگان را نخواهند پذیرفت. البته برخی افراد و جریان‌ها نیز وجود دارند که چندان به هویت و ملیت بها نمی‌دهند و وجود آنها مسبوق به سابقه است. در جریان کودتای ۲۸ مرداد آمریکایی‌ها و انگلیسی‌ها، جریانی در داخل ایران از دشمن دفاع کرد که در راس آنها پهلوی‌ها بودند و مرتب با تحرکات بیگانگان همراهی داشتند اما قاطبه ملت ایران روی آزادگی خودشان حساسیت ویژه داشتند و دارند. علاوه بر این جمهوری اسلامی ایران ابزارهای دیگری نیز برای به فکر واداشتن دشمن دارد تا آنها هزینه-فایده ورود به مسائل نظامی را در نظر بگیرند.
وی درباره هدف رفتار تناقض‌آمیز رئیس‌جمهور آمریکا درباره دعوت به توافق هم‌زمان با تهدید، بیان کرد: ترامپ همان‌طور که به صراحت نیز گفته است آمریکا را دچار مشکلات متعدد می‌بیند و با ذهن کوچک خود تصور می‌کند این مشکلات با تهدید حل خواهند شد. وی فهم سیاسی بالایی از حل مشکلات آمریکا ندارد زیرا در همین مدت کوتاهی که به قدرت برگشته است مرتب اسنادی مانند تعرفه‌های تجاری را امضاء می‌کند اما وقتی با واکنش مواجه می‌شود آنها را تعلیق می‌کند. رئیس‌جمهور آمریکا مشکلات این کشور را درک می‌کند اما به دنبال راه برون رفت با قلدری است.
کارکرد مذاکرات غیرمستقیم، مستند کردن مسائل است
سلیمی نمین درباره چشم‌انداز مذاکراتی که امروز در عمان آغاز می‌شود، گفت: این مذاکرات ادامه خواهد داشت زیرا رسیدن به توافق درباره چارچوب مذاکرات زمان‌بر است. این‌که مذاکرات غیرمستقیم به مذاکرات مستقیم ختم شود یک موضوع ثانویه است و اصل ماجرا این است که مذاکرات غیرمستقیم علاوه بر این که موضوع جدیدی نیست و در گذشته نیز سابقه داشته، در برخی موارد نیز کارکرد داشت و دارد.
وی در توضیح کارکرد مذاکرات غیرمستقیم بیان کرد: این نوع مذاکرات باعث می‌شود تا موضوعات فی‌مابین مستند شوند و توسط میزبان از طرفی به طرف دیگر منتقل شود. علاوه بر این درباره مذاکره با کشوری که چندان پایبند به تعهدات خود نبوده نیز مفید است و می‌تواند تا حدودی مسئله را برای طرف ناقض پیمان سخت و پرهزینه کند.
مدیر دفتر مطالعات و تدوین تاریخ ایران درباه گره زدن مسائل اقتصادی و معیشتی مردم به نتایج مذاکرات گفت: طبعا این کار غلط است زیرا مذاکره هرگز از دستور کار سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران خارج نشده است. مذاکره ابزاری برای احقاق حقوق ملت ایران و اقناع افکار عمومی است. وقتی مذاکره انجام می شود رسانه‌ها و افکار عمومی توجه بیشتری نسبت به یک مسئله معطوف می‌کنند و می‌توانیم از این فرصت برای اثبات حقانیت خودمان استفاده کنیم.
