ذهنیت های مانده در تاریخ معامله روسیه تزاری و فرانسه ناپلئونی بر سر ایران را در ابتدای قرن 19م به یاد می آورند. در آن روزگار برای فرانسه و ناپلئون، اروپا بسیار مهمتر از آسیا بود، فلذا فرانسه پیمان فین کن اشتاین با ایران قاجاری را فدای پیمان تلیسیت با روسیه تزاری کرد و ایران را دربرابر تهاجم روسیه تنها گذاشت و دست از حمایت ایران کشید. عمر کوتاه پیمان فین کن اشتاین ( 3ماه) بیانگر سست بودن روابط ایران و فرانسه و مهمتر از آن اهمیت جبهه و منافع اروپایی فرانسه نسبت به اهمیت جبهه و منافع آسیایی فرانسه است.
نقطه عطف در فضای بین المللی
اما اکنون وضع تغییر کرده است.
“از منظر ژئوپلتیک، جنگ در اوکراین و جنگ در خاورمیانه (غزه ،لبنان ،دریای سرخ و…) را باید به صورت یک کل واحد دید و نه به صورت جدا و مجزا از هم”
ایران، روسیه و چین در وسط یک جنگ جهانی با آمریکا، اروپا ،اسرائیل و متحدین جهانی و منطقه اش صف آرایی کردند.
زمانی ایران و روسیه در سطح منطقه ای و در سوریه همسو و مقوم یکدیگر بودند اما بعد از آغاز جنگ اوکراین از 4 سال پیش، همسویی ایران و روسیه بعدی بین المللی و فرا منطقه ای یافته است و به نحوی روز افزون ابعاد آن وسیع تر و متنوع تر خواهد شد.
به ویژه پس از آنکه ایران و روسیه در ژانویه 2025م یک معاهده جامع مشارکت استراتژیک امضا کردند و در چهارچوب آن همکاری دفاعی متقابل تقویت خواهد شد.
برای روسیه ، چین و ایران از یک طرف و آمریکا ، اروپا و اسرائیل در جبهه مقابل، خاورمیانه از منطقه ایندو پاسفیک و جنوب شرق آسیا و اوکراین جدا نیست و این اقتضای ژئوپلتیک کنونی جهان است.
نبرد اوکراین نیز که اکنون وارد چهارمین سال آن می شویم ، یک نبرد جهانی میان روسیه با ایالات متحده و غرب بر سر شکل دادن به نظم جهانی بوده است.
از تاریخ درس بگیریم اما در تاریخ نمانیم.
دو طرف نبرد این جنگ جهانی و متحدین آنها در امور نظامی، دیپلماتیک، اطلاعاتی و اقتصادی در حال مشارکت و حمایت از یکدیگر هستند.
هردو طرف متخاصم این جنگ جهانی، متقابلا درگیر موارد ذیل هستند:
-اشتراک درس های جنگ در هر دو جبهه خاورمیانه و اوکراین
-اشتراک یادگیری های تکنولوژیک
-اشتراک درسهای اطلاعاتی
-مشارکت های اطلاعاتی
-اشتراک یادگیری های عملیاتی
-مشارکت در جنگ سایبری
-مشارکت در جنگ الکترونیک
-مشارکت در کاربرد هوش مصنوعی
-مشارکت در جنگ نرم
-مشارکت در جنگ شناختی
-مشارکت در رویارویی های حقوقی و دیپلماتیک
-مشارکت در درسهای تاب آوری های جوامع در حین جنگ
-مشارکت در تولید و تامین سلاح
-مشارکت در تولید و تامین موشک های ضد تانک و ضد کشتی
-مشارکت در تولید و تامین سامانه های دفاع هوایی و اشتراک در آنها
اگر سربازان و موشک های بالستیک کره شمالی به کمک روسها در جبهه اوکراین می روند در طرف مقابل نیز مشارکت عملیاتی و اطلاعاتی و نظامی میان سنتکام(فرماندهی مرکزی ارتش آمریکا) و یوروکام(فرماندهی اروپایی ارتش امریکا) و ایندو کام(فرماندهی ایندو پاسفیک ارتش آمریکا )و اسرائیل و متحدین عرب غرب و اروپا برقرار بوده و به نحو روزافزون در حال تقویت است.
نیروی دریایی آمریکا هم دشمن چین است و هم ایران و روسیه ؛ پس موشک های بالستیک و موشک های ضد کشتی و درسهای میدان و دیپلماسی و … میان شرکا و علیه دشمن مقابل در حال تولید و ارتقاء و مبادله است .
شرکا علیه جبهه مقابل همسو ، حامی و متحدند.
آنکه متحدتر ، سریعتر ، پیشرفته تر ، پر انگیزه تر و هوشمند تر است پیروز است.
مذاکرات ریاض بیانگر نقطه عطف در تحولات بین المللی
مورخ 18 فوریه 2025م(30 بهمن 1403) مذاکرات ریاض حول محور تلاش در جهت دستیابی به توافق صلح در اوکراین در پایتخت عربستان سعودی برگزار شد و اتحادیه اروپا هیچ نقشی در آن ایفا نکرد. مارکو روبیو، وزیر امور خارجه آمریکا و سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه در عربستان سعودی در خصوص مسائل مختلف به ویژه جنگ اوکراین دیدار کردند. علت اصلی اینکه دیدار مذکور میان امریکا و روسیه در سعودی انجام شد موید تغییر مهم در فضای بین المللی طی سال های اخیر است.
طی سه سال گذشته از شروع جنگ اوکراین سعودی و سایر کشورهای عرب خاورمیانه تهاجم روسیه به اوکراین را به نحوی قاطع محکوم نکرده و علیه روسیه موضع قاطعانه ای اتخاذ نکردند. این کشورها متمایل به ایجاد توازن در روابط حسنه با قطب های قدرت جهانی امریکا روسیه و چین هستند. به ویژه بعد از حمله انصار الله یمن در 14 سپتامبر ۲۰۱۹ (۲۳ شهریور ۱۳۹۸) به تأسیسات تولید نفت آرامکو سعودی در بقیق و خریص در شرق عربستان سعودی و عدم کمک و حمایت آمریکا از سعودی، این تمایل به سمت چین و روسیه در میان کشورهای عربی بیشتر و واضح تر شد. اکنون این کشورها آمریکا را شریکی بی‌ثبات می‌دانند. همچنین این کشورهای عرب منطقه علاقه به تسلیحات پیشرفته روسیه به ویژه انواع هواپیما ها و موشکهای روسی هستند و به همین دلیل خواهان ایجاد تنش در روابط شان با روسیه به علت حمایت از اوکراین نبوده اند. همچنین تعمیق و گسترش روابط میان روسیه و ایران به طور مثال در سوریه آنها را نگران کرده است و در این راستا سعی کرده اند روابط اقتصادی سیاسی و امنیتی شان را با روسیه افزایش بدهند و سبب دور شدن روسیه از ایران شوند. لذا طی سه سال از شروع جنگ در اوکراین سعودی امارات و قطر بارها کوشیده اند که نقش میانجی را میان روسیه و اوکراین ایفا کنند و در این راستا میانجی گری در راستای شکل گیری توافق مبادله اسیران و زندانیان میان دو طرف ، ارائه کمک های بشردوستانه به اوکراین و میزبانی نشست های صلح فیمابین اقدام کرده اند. لذا نشست اخیر میان مقامات روسیه و آمریکا نیز در این راستا قابل ارزیابی است.
نتیجه گیری:
آمریکا به درستی درک کرده که با روسیه و ایران باید به عنوان یک مجموعه استراتژیک مواجه شود و تقویت روسیه سبب تقویت ایران خواهد شد و بالعکس. به عبارتی دیگر پیروزی روسیه در اوکراین، می‌تواند سبب تضعیف موضع ایالات متحده در مذاکرات هسته‌ای احتمالی با ایران شود و موضع ایران در مذاکرات مذکور را تقویت کند.
در چنین بستر بین المللی و در وسط این جنگ جهانی، «در آستانه هسته ای بودن» ایران ، نه یک امر فانتزی و تشریفاتی بلکه یک پارامتر راهبردی ، تعیین کننده و واقعی تولید قدرت محسوب می گردد که توان کشورمان را در اثر گذاری ، مشارکت و رهبری در سطح منطقه ای و بین المللی و نیز بازدارندگی ملی را به نحو قابل توجه و منحصربفردی افزایش می دهد.
در آناتومی کنونی قدرت جهانی و در میانه یک بازی بزرگ ، ایران هسته ای در مشارکت با چین و روسیه به سطحی فراتر از خاورمیانه صعود خواهد کرد با تمام اقتضائات و مزایایی آن.
روزنامه نگار و کارشناس مسائل رژیم صهیونیستی*
