چشم‌انداز دور دوم ریاست جمهوری دونالد ترامپ، جامعه اطلاعاتی آمریکا را در معرض خطر قرار داده است؛ زیرا ترامپ در دوره اول ریاست جمهوری‌اش نیز به دنبال تغییرات عمده در آژانس‌های اطلاعاتی بود. براین اساس چالش‌های پیشین با دستگاه‌های اطلاعاتی آمریکا می‌تواند به پاشنه آشیل دولت جمهوریخواه تبدیل شود.
شیوه اداره نهادهای اطلاعاتی آمریکا در دولت پیشین ترامپ، با چالش‌ها و نگرانی‌هایی از سوی جریان رقیب مواجه بود؛ نگرانی‌هایی از انتصاب رئیسان تا نوع تعامل ترامپ با این نهادها که در دولت آتی او همچنان موضوعیت خواهد داشت.
مطرح‌شدن نام‌هایی همچون «جان راتکلیف» برای ریاست «سازمان اطلاعات مرکزی(CIA)» و «تولسی گبرد» برای ریاست اداره اطلاعات ملی آمریکا از سوی ترامپ، صدای منتقدان را درآورده است. آنها می‌گویند ترامپ با انتصاب افرادی همسو با خود به ریاست نهادهای اطلاعاتی، بار دیگر تلاش خواهد کرد از جامعه اطلاعاتی آمریکا برای رسیدن به مقاصد سیاسی خود استفاده کند. این در حالی است که حامیان ترامپ، این انتقادها را در چارچوب رقابت‌های حزبی و سیاسی تفسیر می‌کنند.
چرا دموکرات‌ها نگرانند؟
منتقدان بر این باورند که ترامپ با توجه به ویژگی‌های شخصیت خود می‌تواند سرویس‌های جاسوسی آمریکا را به سلاح‌هایی برای انتقام‌جویی علیه مخالفان سیاسی داخلی خود تبدیل کند. بنابر نظر ۱۲ه افسر اطلاعاتی سابق ایالات متحده، ترامپ می‌تواند برای بار دوم اشتراک‌گذاری اطلاعات با متحدان آمریکا را تضعیف کرده و از این طریق نسبت به تضعیف جایگاه متحدان این کشور به ویژه در مناطق بحرانی اوکراین اقدام کند.
«ان‌بی‌سی‌نیوز» این نگرانی‌ها را منبعث از سوابق ترامپ در دوره اول ریاست جمهوری، اظهارات علنی او در مورد انتقاد از سرویس‌های اطلاعاتی، سوءاستفاده از اطلاعات طبقه‌بندی‌شده، وعده او برای انتقام‌گرفتن از مخالفان سیاسی خود و … می‌داند. (۱)
حامیان ترامپ هشدارهای جدی در مورد آینده جامعه اطلاعاتی ایالات متحده در دوره دوم ریاست جمهوری وی را «هیستریک و مبهم» دانسته و سابقه او مبنی بر «تقویت سازمان‌های اطلاعاتی آمریکا در دوره مسئولیتش» را یادآور می‌شوند.
آنها دولت بایدن را به تزریق سیاست‌های خود به سازمان‌های اطلاعاتی آمریکا متهم می‌کنند.
گذشته از اینکه ترامپ در ارتباط با سازمان‌های اطلاعاتی، چه رویکردی اتخاذ کرده و خواهد کرد، استفاده غیرقانونی از ظرفیت اطلاعاتی سازمان‌های جاسوسی این کشور علیه مخالفان سیاسی و نیز کسب منافع حزبی یا شخصی در این کشور مسبوق به سابقه است.
پیشینه سوءاستفاده رئیسان‌جمهوری آمریکا از ظرفیت جامعه اطلاعاتی
بنابر گزارش تارنمای «مدرسه اقتصاد لندن»(مرکز ایالات متحده) تنش بین محافل سیاسی و جوامع اطلاعاتی امری ذاتی در روابط درون سیستم‌های دموکراتیک بوده و فقط به آمریکا محدود نمی‌شود. (۲) بر این مبنا رئیسان‌جمهوری آمریکا در دوره‌های مختلف بر آژانس‌های اطلاعاتی خود فشار آورده‌اند تا محصولاتی را ارائه کنند که سیاست‌های از پیش تعیین شده آنها را مورد حمایت قرار دهند. در این ارتباط می‌توان به اختلاف نظر رئیسان‌جمهوری وقت و جامعه اطلاعاتی آمریکا در مورد اتخاذ یک استراتژی مشخص در طول جنگ ویتنام و همچنین سیاسی‌کردن اطلاعات توسط دولت بوش پیش از حمله به عراق در سال ۲۰۰۳ اشاره کرد.
همچنین جنگ لفظی بین ترامپ و مقام‌های اطلاعاتی سابق نیز امری منحصر به فرد نیست. همچنین انتصاب‌های حزبی در نقش‌های اطلاعاتی ارشد نیز پدیده جدیدی نیستند و پیش از این نیز رئیسان‌جمهوری چون «لیندون جانسون»، «جرالد فورد» و «بیل کلینتون» همواره به دنبال این بوده‌اند که متحدان سیاسی غالباً فاقد صلاحیت خود را در رده‌های مختلف اطلاعاتی قرار دهند. امری‌که به پیامدهای مخربی منجر شده است.
شاید بدنام‌ترین نمونه از یک رئیس‌جمهوری ایالات متحده که از این خط قرمز عبور کرده «ریچارد نیکسون» باشد؛ فردی که دولتش، سیا را مجبور به جمع‌آوری اطلاعات از معترضان داخلی علیه جنگ ویتنام‌کرد. نیکسون همچنین در راستای جلب کمک سیا برای خنثی‌کردن تحقیقات اف‌بی‌آی در مورد سرقت از مقر کمیته ملی دموکرات‌ها در هتل واترگیت، تلاش ناموفقی داشت.
ترامپ و احتمال سوءاستفاده از ظرفیت جامعه اطلاعاتی
براساس گزارش «پولیتیکو»، چشم‌انداز ریاست جمهوری دوم ترامپ، جامعه اطلاعاتی آمریکا را در معرض خطر قرار داده است؛ زیرا ترامپ در دوره اول ریاست جمهوری‌اش نیز به دنبال تغییرات عمده در آژانس‌های اطلاعاتی بود. مقام‌های ارشد سابق دولت ترامپ نیز هشدار می‌دهند که او به احتمال زیاد از دوره دوم ریاست جمهوری برای بازنگری در ساختار سازمان‌های جاسوسی کشور استفاده کرده و این روند به سطح بی‌سابقه‌ای از سیاسی‌شدن نهادهای اطلاعاتی منجر شود. (۳)
این امر به زیردستان ارشد رئیس جمهوری قدرت خواهد داد تا او را در برابر اطلاعاتی که با سیاست‌های او مطابقت ندارد محافظت کنند و حتی متن ارزیابی‌هایی را که او با آن مخالف است را تغییر دهند. پولیتیکو به عنوان شاهدی بر ادعاهایش در مصاحبه‌ای با ۱۸ مقام و تحلیل‌گر سابق اطلاعاتی آمریکا که پیشتر در دولت اول ترامپ کار می‌کردند، مدعی شده که ترامپ می‌خواهد جامعه اطلاعاتی آمریکا را به سلاح تبدیل کند. (۴)
از سویی دیگر ترامپ و برخی از معاونان سابقش نیز در سخنرانی‌هایی به موضوع انتقام از کسانی که به گفته آنها تهدیدی برای دموکراسی آمریکا هستند اشاره کرده و از این طریق به گمانه‌زنی‌های موجود در رابطه با اقدامات احتمالی شدید او از طریق جامعه اطلاعاتی آمریکا دامن زده‌اند.
پیش از انتخابات، ان‌بی‌سی‌نیوز در گزارشی نوشت: ترامپ متعهدشده یک دادستان ویژه را برای تعقیب بایدن و خانواده‌اش معرفی کند. مواردی از اظهارات اطرافیان ترامپ نیز وجود دارد که می‌تواند شاهدی بر مدعای تلاش احتمالی این جریان برای سوءاستفاده از جامعه اطلاعاتی ایالات متحده باشد.
ان‌بی‌سی‌نیوز: ترامپ متعهدشده یک دادستان ویژه را برای تعقیب بایدن و خانواده‌اش معرفی کند. مواردی از اظهارات اطرافیان ترامپ نیز وجود دارد که می‌تواند شاهدی بر مدعای تلاش احتمالی این جریان برای سوءاستفاده از جامعه اطلاعاتی ایالات متحده باشدترامپ، قربانی سوءاستفاده از جامعه اطلاعاتی است؟
«استیون چونگ» سخنگوی پویش ترامپ، با فهرست کردن طیف گسترده‌ای از «کارشکنی‌ها» مدعی شده بود ترامپ خود قربانی سوءاستفاده از جامعه اطلاعاتی بوده است؛ در مواردی همچون استقبال جامعه اطلاعاتی از پرونده‌های بی‌اعتبار در مورد روابط ترامپ با روسیه، تحقیقات دولت در روسیه و نیز اقدام جانبدارانه برخی از مقام‌های اطلاعاتی سابق که صحت اتهام‌ها علیه پسر بایدن را زیرسؤال بردند.
در مورد پرونده سرقت اسناد طبقه‌بندی‌شده توسط ترامپ، وکلای وی استدلال کرده‌اند که جامعه اطلاعاتی در حال حاضر به‌شدت سیاسی‌شده و فقط پیرو یک ایدئولوژی چپ است که نسبت به رئیس‌جمهوری سابق بسیار ناعادلانه عمل می‌کند و به یک بازنگری اساسی در ساختار خود نیاز دارد.
در همین زمینه یکی از مقام‌های ارشد سابق کاخ سفید در دوران ترامپ نیز مدعی‌شده آژانس‌های اطلاعاتی به دفاتر بوروکراسی سیاسی و متورم تبدیل شده‌اند که بیشترِ مسائل مهم را اشتباه محاسبه می‌کنند و بنابراین ترامپ باید افرادی را در آژانس‌های اطلاعاتی مشغول به کار کند که به آنها اعتماد دارد و کسانی که سابقه تلاش برای تضعیف او را داشته‌اند از قدرت برکنار کند.
تضعیف جامعه اطلاعاتی آمریکا و ترس متحدان واشنگتن
یکی دیگر از ابعاد تغییرات احتمالی در ساختار جامعه اطلاعاتی این کشور، ترس و چاره‌اندیشی متحدان خارجی آمریکاست که اکنون نگران حفظ منابع اطلاعاتی خود پس از آغاز دومین دوره ریاست جمهوری ترامپ هستند؛ ترسی که می‌تواند موجب شود آنها به طور محتاطانه میزان اطلاعاتی که با همتایان آمریکایی خود درباره روش‌های جمع‌آوری اطلاعات به اشتراک می‌گذارند را کاهش دهند. این در حالی است که واشنگتن به شدت به شرکای اطلاعاتی خارجی خود برای کمک به ردیابی تهدیدهای تروریستی، هدایت بحران‌های بین‌المللی و آماده‌شدن برای درگیری‌های احتمالی متکی است. برخی مقام‌های آمریکایی هشدار داده‌اند ترامپ نیز در حال بررسی کاهش اشتراک اطلاعات با اروپاست.
به نوشته تارنمای «جاست سکیوریتی»، در دوره دوم ریاست جمهوری ترامپ، شناسایی سریعتر و دقیق‌تر تهدیدها در معرض خطر جدی قرار خواهد گرفت، زیرا یک جامعه اطلاعاتی سیاسی با وفاداری بالا به ترامپ، به احتمال زیاد آسیب فاجعه‌باری به روابط اطلاعاتی خارجی آمریکا وارد می‌کند؛ زیرا متحدان این کشور پیش از این نیز شاهد بی‌اعتنایی ترامپ به حفظ اسرار امنیت ملی در دوران ریاست‌جمهوری وی بوده‌اند.(۵)
طبق گزارش «وال‌استریت‌ژورنال»، ترامپ پیش از این و فقط در چند روز پس از آغاز به‌کار، اطلاعات بسیار محرمانه‌ای را که از یک منبع اسرائیلی سرچشمه می‌گرفت با مقام‌های روسی در میان گذاشته بود. همچنین وی بعدها تصاویر بسیار حساسی از یک سایت پرتاب موشک ایران را در توئیتر منتشر کرده و اسناد اف‌بی‌آی را نیز در پرونده تحقیقات روسیه از طبقه‌بندی خارج کرده بود تا روایت سیاسی خود را پیش از ترک مقامش تبلیغ کند. (۶)
گسترش اختلاف در جامعه نخبگان آمریکایی
ابراز نگرانی دموکرات‌ها و دفاعیات طرفداران ترامپ در مجموع نشان‌دهنده گسترش شکاف‌ها و اختلاف‌های سیاسی میان جامعه نخبگانی ایالات متحده با بازپس‌گیری قدرت از سوی تیم ترامپ است که با توجه به تاریخچه بحران‌های به‌وجود آمده در دوره اول ریاست جمهوری او به ویژه در روزهای پایانی از جمله حمله به ساختمان کنگره این کشور، می‌تواند نشان‌دهنده تعمیق و گسترش بیشتر این اختلاف‌ها در آتیه سپهر سیاسی ایالات متحده باشد.
به باور برخی ناظران، ترامپ در دور اول ریاست جمهوری هزینه‌های زیادی از تقابل با جامعه اطلاعاتی ایالا متحده متقبل شد. همین موضوع به احتمال زیاد باعث شود که او از همان آغاز، روندی تعاملی با این مجموعه بسیار مهم در ساختار سیاسی آمریکا در پیش گیرد.
بر این اساس هرگونه تغییر در این مجموعه به احتمال زیاد به صورت نرم و تدریجی رُخ‌نمایی خواهد کرد. باید پذیرفت که ترامپ دور دوم ریاست جمهور نسبت به دور نخست بسیار باتجربه‌تر، معقول‌تر و حتی صبورتر خواهد بود. تغییراتی که اگرچه می‌تواند خوشایند سازمان‌های اطلاعاتی باشد اما در نمایی دیگر می‌تواند هراس‌اَفکن هم باشد.
با این حال این پرسش‌ها همچنان پابرجاست که آیا ترامپ یا تیم او در آینده تلاش می‌کنند تا فعالیت سازمان‌های اطلاعاتی آمریکا را علیه مخالفان سیاسی داخلی خود سوق داده و قوانینی را که به صراحت استفاده از سرویس‌های جاسوسی علیه آمریکایی‌ها را ممنوع می‌کند، نقض کنند یا مسائل به‌گونه دیگری پیش خواهد رفت؟
