- چتم‌هوس در این تحلیل به وضعیت رابطه ایران و روسیه پس از انتخابات نابه‌هنگام ایران پرداخته و اولویت‌های سیاست خارجی نامزدها را مورد توجه قرار داده‌است.
- چتم‌هوس، اشاره کرده که عامل اصلی نزدیکی تهران و مسکو ابراهیم رئیسی و حسین امیرعبدالهیان بوده‌اند که هردوی آنها در حادثه سقوط بالگرد درگذشتند، در حال حاضر هم روابط ایران و روسیه بدون تغییر به نظر می رسد. اما نامزدهای اصلی رقابت‌های ریاست‌جمهوری همگی نشان می‌دهند که اولویت‌های آنها رفع تحریم‌ها و بهبود اقتصاد است – نه رابطه خاص با مسکو.
- برای تضعیف روابط دوجانبه نیازی به تجدید نظر اساسی نیست: برای تهران کافی است که سرعت همکاری در برخی زمینه ها (مانند تامین تسلیحات یا توسعه کریدور شمال-جنوب) را کاهش دهد تا منافع روسیه احساس راحتی نکند.
- هر کسی که در انتخابات ریاست جمهوری ایران پیروز شود با دو مشکل مواجه است: بیرون آوردن اقتصاد از بحران و کاهش فشار خارجی که از طریق تحریم ها بر کشور وارد می شود.
- سعید جلیلی می‌گوید که نه تنها باید تحریم‌های ایران برداشته شود، بلکه باید کشورهایی که این تحریم‌ها را اعمال کرده‌اند نیز مجبور به توبه شوند.
- مسعود پزشکیان آشکارا از استراتژی «چرخش به شرق» ایران انتقاد کرده و بر گشودن کشور به روی غرب و همچنین کاهش تنش با آمریکا تاکید دارد.
- هرگونه لغو تحریم ها و احیای روابط با غرب، تهران را ملزم به تجدید نظر در روابط خود با روسیه می کند. مسکو به وضوح از این موضوع آگاه است. بلافاصله پس از مرگ رئیسی ، کرملین تلاش کرد تا بحث در مورد توافق بلندمدت دوجانبه را متوقف کند و مایل بود نتیجه رقابت های ریاست جمهوری در ایران را ببیند.
- جلیلی، افراد مورد علاقه در رقابت های انتخاباتی ، امید چندانی به دوستی صمیمانه روسیه ندارند. در سخنرانی‌هایشان ، روسیه را به‌عنوان یک بردار خاص در روابط خارجی ایران معرفی نمی‌کنند، در عوض از مسکو تنها در چارچوب «چرخش به شرق» که به عنوان بخشی از گروهی شامل چین و هند مورد بحث قرار می‌گیرد، صحبت می‌کنند.
- این رسانه بریتانیایی در نتیجه گیری این تحلیل اضافه می‌کند: « علیرغم مواضع نامزدها، هر گونه تجدید نظر در روابط ایران و روسیه احتمالاً با در نظر گرفتن فضای سیاست خارجی که در حال حاضر برای نزدیک شدن تهران به مخالفانش مساعد نیست، به کندی رخ خواهد داد. علاوه بر این، همانطور که تجربه قبلی نشان می‌دهد، دولت‌های جدید در تهران به سرعت از چشم‌انداز بهبود روابط با غرب ناامید می‌شوند و به ناچار روی روابط با روسیه تمرکز می‌کنند.»
چتم‌هوس؛ انتخابات ریاست جمهوری ایران در 28 ژوئن بر ابهامات پیرامون شکل آینده روابط تهران و مسکو تأکید کرد. دو حامی اصلی نزدیکی با روسیه، ابراهیم رئیسی رئیس جمهور و حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه وی بودند که هر دو در یک سقوط هلیکوپتر در ماه می کشته شدند.
مرگ آنها قبل از آن اتفاق افتاد که دو کشور موفق به نهادینه کردن روابط در قالب یک توافقنامه جدید مشارکت بلندمدت شوند. اینکه آیا رئیس جمهور بعدی به همان اندازه علاقه مند به توسعه روابط ایران با روسیه خواهد بود، یک سوال کلیدی است.
در حال حاضر، روابط ایران و روسیه بدون تغییر به نظر می رسد. هم محمد مخبر سرپرست و هم علی باقری سرپرست وزارت امور خارجه درباره ماهیت بلندمدت و استراتژیک روابط دو کشور صحبت می کنند.
با این حال، نامزدهای اصلی رقابت‌های ریاست‌جمهوری همگی نشان می‌دهند که اولویت‌های آنها رفع تحریم‌ها و بهبود اقتصاد است – نه رابطه خاص با مسکو.
وضعیت روابط روسیه و ایران
تصمیم 22-2021 در مورد دور جدید نزدیکی با روسیه در سطح مقام معظم رهبری اتخاذ شد. با این حال، حتی این تایید برای تضمین ادامه روابط با روسیه به مسیری که رئیسی برنامه ریزی کرده بود ، کافی نیست.
برای تضعیف روابط دوجانبه نیازی به تجدید نظر اساسی نیست: برای تهران کافی است که سرعت همکاری در برخی زمینه ها (مانند تامین تسلیحات یا توسعه کریدور شمال-جنوب) را کاهش دهد تا منافع روسیه احساس راحتی نکند.
در حال حاضر، دستور کار روسیه و ایران بسیار گسترده است. هر دو کشور در حال هماهنگی مواضع و تبادل اطلاعات در مورد تعدادی از موضوعات بین المللی از جمله برنامه هسته ای ایران ، جنگ در سوریه، وضعیت منطقه دریای خزر ، روندهای سیاسی و امنیتی افغانستان، امنیت خلیج فارس و غیره هستند.
به طور سنتی، ایران به عنوان یک بازیگر مهم در بازارهای نفت و گاز و کشوری که روسیه در آن اولین نیروگاه هسته ای خود را در خاورمیانه می ساخت، مورد توجه روسیه بود. در زمینه همکاری های نظامی-فنی، ایران پس از شکست حمله برق آسا پوتین در اوکراین، نقش مهم تامین کننده تسلیحات روسیه را به دست آورد.
ایران پس از سال 2022 به یک بازیگر مهم در برنامه‌های ایجاد کریدور حمل‌ونقل برای دور زدن تحریم‌ها تبدیل شد – جنبه دیگری از احیای روابط اقتصادی روسیه و ایران. در صورتی که منافع رژیم ایجاب کند، حتی مقام معظم رهبری نیز ممکن است رویه خود را در مورد روسیه تغییر دهند.
ایران نه تنها به روسیه آموخته است که چگونه تحریم ها را دور بزند، بلکه به عنوان ابزاری برای انجام این کار نیز عمل کرده است. از یک سو، مسیر جایگزینی برای اقیانوس هند و آسیا ارائه می دهد که مسکو در حال تغییر جهت به سمت آن است. از سوی دیگر، روند واردات موازی آشکار و پنهان از طریق ایران آغاز شده است.
با این حال، اگر منافع رژیم ایجاب کند، حتی رهبر انقلاب نیز ممکن است رویه خود را در مورد روسیه تغییر دهد. و حداقل دو عامل وجود دارد که می تواند او را به اصلاح در روابط با روسیه ترغیب کند: تحریم ها و اقتصاد رو به وخامت کشور.
بحران اقتصادی ایران
هر کسی که در انتخابات ریاست جمهوری ایران پیروز شود با دو مشکل مواجه است: بیرون آوردن اقتصاد از بحران و کاهش فشار خارجی که از طریق تحریم ها بر کشور وارد می شود. همه نامزدهای ریاست جمهوری صرف نظر از دیدگاه سیاسی خود، هر دو را به مردم ایران وعده می دهند. تفاوت بین آنها در جزئیات نهفته است.
جلیلی می‌گوید که نه تنها باید تحریم‌های ایران برداشته شود، بلکه باید کشورهایی که این تحریم‌ها را اعمال کرده‌اند نیز مجبور به توبه شوند. در ضمن مسعود پزشکیان آشکارا از استراتژی «چرخش به شرق» ایران انتقاد کرده و بر گشودن کشور به روی غرب و همچنین کاهش تنش با آمریکا تاکید دارد.
همانطور که حمیدرضا عزیزی اشاره کرده است، سیاست «چرخش به شرق» تهران تنها فرصت‌های اقتصادی محدودی را فراهم کرده است که برای جبران تأثیر منفی تحریم‌ها کافی نیست. چندین سال پس از اولین اجرای این سیاست، این نقص برای بسیاری آشکار شده است.
علاوه بر این، تهدید یک جنگ گسترده در خاورمیانه همراه با درگیری در غزه و اعمال تحریم های بیشتر علیه تهران به نفع نخبگان ایران نیست .بسیاری از آنها حالت نه صلح و نه جنگ را ترجیح می دهند که از طریق سطح معینی تنش زدایی با غرب حاصل شود. دهه آینده ممکن است زمانی باشد که قدرت در ایران از رهبر فعلی به جانشین وی منتقل شود. و برای نخبگان ایرانی مهم است که محیط اجتماعی-اقتصادی باثبات‌تری را در داخل کشور تضمین کنند تا روند جانشینی تا حد امکان روان شود.
نامزدها روابط با روسیه را کم اهمیت می دانند
هرگونه لغو تحریم ها و احیای روابط با غرب، تهران را ملزم به تجدید نظر در روابط خود با روسیه می کند. مسکو به وضوح از این موضوع آگاه است. بلافاصله پس از مرگ رئیسی ، کرملین تلاش کرد تا بحث در مورد توافق بلندمدت دوجانبه را متوقف کند و مایل بود نتیجه رقابت های ریاست جمهوری در ایران را ببیند.
احتیاط کرملین قابل درک است. اولا، همه نامزدها علاقه مند به همکاری با مسکو نیستند. پزشکیان به سبک سنتی میانه روهای ایران با تکیه یکجانبه تهران به همکاری با روسیه و چین مخالف است . او حیله‌گرانه اشاره کرده است که پتانسیل کامل این روابط تنها پس از لغو تحریم‌ها و ایجاد یک سیاست چندجانبه – که مستلزم تماس با غرب است، آشکار می‌شود.
بسیاری از حامیان اردوگاه محافظه کار ممکن است به ایده های مشابهی پایبند باشند. آنها به این واقعیت استناد می کنند که «چرخش به شرق» هیچ نتیجه ملموسی در بهبود وضعیت اقتصادی ایران نداشته است. برعکس، کمک به مسکو در جنگ اوکراین تنها بار تحریم های این کشور را افزایش داده است.
جلیلی، افراد مورد علاقه در رقابت های انتخاباتی ، امید چندانی به دوستی صمیمانه روسیه ندارند. در سخنرانی‌هایشان ، روسیه را به‌عنوان یک بردار خاص در روابط خارجی ایران معرفی نمی‌کنند، در عوض از مسکو تنها در چارچوب «چرخش به شرق» که به عنوان بخشی از گروهی شامل چین و هند مورد بحث قرار می‌گیرد، صحبت می‌کنند.
ادامه بیانیه اخیر جلیلی
بیانیه اخیر جلیلی حامیان دوستی صمیمانه ایران و روسیه را یادآوری کرد که این روابط منحصراً تحت تأثیر عوامل خارجی و از روی ناچاری ایجاد می شود.
علیرغم مواضع نامزدها، هر گونه تجدید نظر در روابط ایران و روسیه احتمالاً با در نظر گرفتن فضای سیاست خارجی که در حال حاضر برای نزدیک شدن تهران به مخالفانش مساعد نیست، به کندی رخ خواهد داد. علاوه بر این، همانطور که تجربه قبلی نشان می‌دهد، دولت‌های جدید در تهران به سرعت از چشم‌انداز بهبود روابط با غرب ناامید می‌شوند و به ناچار روی روابط با روسیه تمرکز می‌کنند.
نتیجه این است که اگرچه فرصتی برای بازنگری فوری و عمیق روابط روسیه و ایران وجود ندارد، فرسایش فرمت فعلی در میان مدت کاملاً ممکن است، در صورتی که رئیس جمهور جدید موفق به آغاز روند لغو تحریم ها شود.
https://www.chathamhouse.org/2024/06/irans-election-may-change-direction-its-relations-russia
منبع: چتم‌هوس
ترجمه و تلخیص: دنیای تحلیل
