پوتین به دنبال چیست؟

درحالی‌که آمریکا و ناتو این هفته با روسیه بر سر مناقشه اوکراین در ژنو سوییس گفتگو می‌کنند، خود اوکراین از این فرآیند کنار گذاشته شده و به‌دنبال مذاکرات جداگانه با مسکو است. معمولا این تصور وجود دارد که مذاکرات صلح بین دو طرف متخاصم با کنار گذاشتن خشم و نفرت از یکدیگر و با حضور یک میانجی برگزار می‌شود. اما آخرین مذاکرات درباره جنگ هشت‌ساله اوکراین متفاوت است.

درگیری در اوکراین است و تنها یک طرف ماجرا روسیه در آن مذاکرات قرار دارد، آن هم کشوری که در موضع تهاجمی قرار دارد و نیروهایش لب مرز اوکراین مستقر شده است. با این حال کی‌یف از سه جلسه برنامه‌ریزی‌شده برای مذاکره، دست‌کم از حضور در دو مذاکره محروم شده است. چنین نقش محدودی برای اوکراین در مذاکرات، آشکارا دولت کی‌یف را ناراحت کرده است.

اوکراین بی‌سر و صدا مسیر مذاکره خود را با مسکو دنبال کرده است، از ترس اینکه مذاکرات نتیجه‌اش اندک یا اصلا هیچ نتیجه‌ای نداشته باشد و با اظهارات بایدن هم مبنی بر اینکه در صورت حمله روسیه، ایالات متحده مداخله نظامی نخواهد کرد، ترس اوکراین دو چندان شده است.

ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه تهدید کرده است که در صورت شکست گفتگو‌ها در ژنو درباره پیشنهاد‌های روسیه، به اوکراین حمله خواهد کرد. در همین رابطه کوستیانتین یلیسیف، سفیر سابق اوکراین در اتحادیه اروپا گفت که در واقع این امر اوکراین را به «گروگان» روسیه تبدیل کرده است.

سی‌ان‌ان هم در گزارشی درباره مذاکرات اخیر بین کشور‌های غربی و روسیه نوشت: «این هفته ممکن است شاهد یکی از مهم‌ترین و تعیین‌کننده‌ترین لحظات در روابط بین سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) و روسیه از زمان فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی باشیم.»

دعوای روسیه و ناتو بر سر چیست؟
علی بیگدلی کارشناس مسائل بین‌الملل در گفتگو با فرارو با اشاره به اینکه از زمان فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در سال ۱۹۹۱ درگیری بین روسیه و کشور‌های اروپایی و آمریکا بر سر کشور‌های استقلال یافته از شوروی سابق وجود داشته، گفت: پیوستن این کشور‌ها به اتحادیه اروپا و از آن مهم‌تر ناتو همیشه برای روسیه حساسیت‌زا است، زیرا طی سه دهه اخیر همواره کشور‌های اروپایی و آمریکا تلاش کردند که قدرت نفوذ خود بین این کشور‌ها را افزایش دهند.

وی افزود: در حال حاضر نیز به نوعی روسیه این کشور‌ها را عمق استراتژیک خود می‌داند و نفوذ ناتو در این مناطق را به هیچ عنوان بر نمی‌تاید، از سویی روس‌ها بار‌ها نسبت به این موضوع اعتراض کرده و برای مقابله با نفوذ غربی‌ها، حتی جزیره کریمه در سال ۲۰۱۴ را به عنوان بخشی از خاک روسیه، تصرف کردند. نشست ژنو بین کشور‌های عضو ناتو به رهبری آمریکا و روسیه برای حل و فصل مناقشه اوکراین است.

بیگدلی اظهار داشت: همواره اوکراین برای روسیه یکی از مهم‌ترین مسائل سیاست خارجی به حساب می‌آید و بهانه روس‌ها نیز برای دخالت در امور این کشور نیز این است که بین ۲۵ تا ۳۰ درصد از جمعیت اوکراین را روس‌تباران تشکیل می‌دهند، آن‌ها نگران هستند با نزدیک شدن اوکراین به غرب و عضویت در ناتو، روسیه مورد فشار بیشتری قرار بگیرد، بنابراین قصد دارند اگر اوکراین بخواهد به ناتو ملحق شود، به این کشور حمله کرده و جلوی این اقدام را بگیرند.

این استاد دانشگاه اضافه کرد: روسیه تهدید کرده است که اگر اوکراین قرار باشد به ناتو بپیوندد و در سواحل این کشور پایگاه نظامی ناتو زده شود، روسیه به هیچ عنوان این موضوع را تحمل نخواهد کرد، دریای سیاه برای روسیه از اهمیت بسیاری برخوردار است، زیرا نزدیکترین راه دسترسی روسیه به آب‌های آزاد از طریق همین نقطه است که دسترسی روسیه به دریای مدیترانه و غرب آسیا به خصوص سوریه را بسیار نزدیک‌تر و آسان‌تر می‌کند، بنابراین یکی از بزرگترین اهدافی که روسیه جزیره کریمه را به خاک خود اضافه کرد، همین موضوع بود.

این تحلیلگر مسائل بین الملل ادامه داد: بعد از قزاقستان که با حدود ۲ هزار کیلومتر مرز مشترک بیشترین همسایگی را با روسیه دارد، اوکراین دومین همسایه روسیه از نظر مرز مشترک قلمداد می‌شود، بنابراین روسیه به هیچ عنوان تحمل نخواهد کرد که ناتو به یک قدمی مرز این کشور برسد، البته باید این نکته را متذکر شد که براساس قوانین بین المللی کشور‌ها اگر در مرز‌های خود احساس خطر کنند می‌توانند از قوای نظامی استفاده کنند.

وی با تأکید بر اینکه روسیه همواره کشور‌های استقلال یافته از شوروی سابق را منطقه نفوذ خود پنداشته است، بیان کرد: اگر روسیه بخواهد قدرت نظامی این کار را دارد تا در کمتر از یکسال تمامی مناطقی که از شوروی جدا شده را دوباره تحت حمایت خود قرار دهد و بنای امپراطوری گذشته را دوباره بگذارد، اما این کار برای روس‌ها از نظر اقتصادی هیچ صرفه‌ای ندارد و هزینه سنگینی روی دست آن‌ها می‌گذارد.

بیگدلی خاطرنشان کرد: بنابراین دو طرف در ژنو سوئیس گرد هم آمدند تا اتحادیه و ناتو این تضمین را به روسیه بدهند که اوکراین هیچ زمانی به ناتو نخواهد پیوست که اگر این موضوع محقق شود، جنگ در اوکراین منتفی است، زیرا چنین درگیری بسیار سنگین خواهد بود و هزاران کشته برجای خواهد گذاشت، به اعتقاد بنده نیز چنین موضوعی رخ نخواهد داد، حال باید دید آیا دو طرف می‌توانند در بر سر موضوع اوکراین به توافق دست پیدا کنند. یا اینکه همچنان اوکراین محل منازعه روسیه و غرب خواهد بود.

وی تصریح کرد: اگر درگیری رخ دهد، روسیه سربازان آماده‌تری به نسبت کشور‌های اروپایی دارد و همین موضوع ممکن است یک ریسک بزرگ برای کشور‌های عضو اتحادیه اروپا به حساب آید، بایدن نیز اعلام کرده اگر در اوکراین جنگی رخ دهد، آمریکا در آن دخالت نخواهد کرد.