با توجه به بررسی‌های انجام شده ما همواره شاهد مهاجرت جوانان به کشورهای آسیایی و اروپایی هستیم که به دلایل مختلف اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی اعم از عدم شرایط تحصیلی مساعد و درآمد، وجود تبلیغات گسترده و رسانه‌ها، مذهب، مد، باورها و غیره میتواند صورت گیرد.
مهاجرت به مثابه ادامه منطقی توزیع و ترکیب نهایی و جابجایی جمعیت در مکان جغرافیایی، مهمترین شکل تحرک مکانی جمعیت است که در تمام ادوار تحولات جامعه وجود داشته است و در برخی از مراحل تکامل اجتماعی آن، اهمیت به سزایی پیدا می کند. واژه مهاجرت در مفهوم جابجایی و انتقال جمعیت در مکان با تحرک جغرافیایی جمعیت به کار برده میشود. مهاجرت به معنای عام عبارت است از ترک سرزمین اصلی و سکونت در سرزمین دیگر به طور دایم یا موقت، و در معنای خاص آن عبارت است از نقل مکان انفرادی یا جمعی انسان ها یا تغییر محل اقامت به طور دایم یا برای مدتی طولانی.
مهاجرت یک مسأله اجتناب ناپذیر
مهاجرت به عنوان یک جریان مستمر و حتی در مواردی اجتناب ناپذیر، امروزه در بسیاری از جوامع و معمولا بر اساس خواست افراد صورت میگیرد. مسئله انگیزترین جنبه این الگوی مهاجرت، محروم شدن مناطق فرستنده، از نیروی انسانی ماهر با تحصیلات عالی است. نیروی انسانی متخصص و ماهر در توسعه اقتصادی و اجتماعی هر جامعه ای نقش اساسی دارند. سرمایه مادی در هر جامعه به کمک نیروی انسانی متخصص و کارآمد به جریان افتاده و به توسعه اجتماعی و اقتصادی جامعه می‌انجامد. همچنین مهاجرت جوانان موجب کاهش رشد جمعیت و کاهش نیروی جوان، افزایش نسبت سالخوردگان و در نتیجه افزایش نسبت وابستگی در مبدأ میشود.
در کشور ما پدیده مهاجرت خصوصاً به کلان شهرها و خارج از ایران به یک مسأله تبدیل شده و مورد توجه محققین و مسئولین قرار دارد. با توجه به بررسی‌های انجام شده ما همواره شاهد مهاجرت جوانان به کشورهای آسیایی و اروپایی هستیم که به دلایل مختلف اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی اعم از عدم شرایط تحصیلی مساعد و درآمد، وجود تبلیغات گسترده و رسانه‌ها، مذهب، مد، باورها و غیره میتواند صورت گیرد. در این مقاله کوشیده شده است تا با بررسی عوامل اجتماعی و فرهنگی مشخص گردد که تا چه حد مهاجرت این دسته از جوانان به مسائل مذکور بستگی دارد.
تمایل دانشجویان به مهاجرت
محمودرضا آقامیری رئیس دانشگاه شهید بهشتی در خصوص آمار مهاجرت دانشجویان در کشور و به نسبت آن میزان این پدیده در دانشگاه شهید بهشتی و تمایل دانشجویان به اپلای کردن و تشویق برخی اساتید به مهاجرت دانشجویان اظها می‌دارد: متاسفانه این موارد به صورت محدود در دانشگاه ما نیز دیده شده، اما به خاطر شناخت عمقی من از محیط دانشگاه و پس از روی کار آمدنم و شناخت اساتید از خطوط قرمز و حساسیت‌های من در این خصوص خیلی به ندرت این موارد را شاهد بودیم.
دانشگاه شهید بهشتی در حال گسترش روابط بین المللی خود با سایر دانشگاه‌های دنیاست. با دانشجو پذیری و دانشجو فرستی قصد داریم این فضا را برای اساتید و دانشجویان ایجاد کنیم که فضای آکادمیک ما شاخص بهترین‌ها را دارد.
نمی‌گویم صد در صد چیزی که در کشورهای اروپایی و آمریکایی رخ می‌دهد اینجا هم اتفاق می‌افتد، اما حقیقتا فاصله زیادی با آنها نداریم. دانشگاه شهید بهشتی در دیپلماسی علمی در حال تبیین این مورد است و هر چند هفته یک بار دانشجو از خارج از کشور دارد و دانشجو نیز به خارج از کشور می‌فرستد. وقتی سی نفر چهل نفر از یک دانشگاه به خارج می روند و برمی‌گردند؛ با حقایق منطقی که تعریف می‌کنند ذهنیت‌ها را نسبت به همه ابعاد تحصیل در خارج از کشور روشن می‌کنند.
رئیس دانشگاه شهید بهشتی با بیان اینکه ما خیلی موافق امضای بی‌رویه تفاهم نامه‌ها نیستیم، تصریح کرد: تاکنون با کشورهای روسیه، ازبکستان، عراق، عمان، قرقیزستان، ایتالیا، اسپانیا تفاهم نامه امضا کرده‌‌ایم و قصد داریم همین تعداد را به سرانجام و هدف مطلوب خود برسانیم. خودم نیز به عنوان نماینده ایران در شورای بین المللی سزامی و مرکز تحقیقات هسته ای خاورمیانه با همه کشورهایی که عضو آنجا هستند، غیر از رژیم صهیونیستی در حال تعامل و همکاری هستم. ترکیه، مصر، پاکستان، قبرس، اردن، هند و ارمنستان از جمله کشورهای در حال تعامل با ما در این زمینه هستند.
می‌توانیم فرصت مطالعاتی سه تا شش ماهه به دانشجویان خود بدهیم تا شرایط را ببینند و برگردند. عموما وقتی شرایط موقت و راه بازگشت را فراهم باشد، دانشجو بازمی‌گردد. آن بحرانی که در خصوص مهاجرت دانشجویان در حال حاضر دانشگاه‌های صنعتی با آن مواجه هستند، در دانشگاهی مثل شهید بهشتی وجود ندارد. اما نمی‌توان کتمان کرد وقتی جوانی در حال تحصیل هست و دنبال شغل و درآمد مناسب می‌گردد، اگر ببیند داخل کشور این شرایط برای او مهیا نیست اولین فکری که به ذهنش خطور می‌کند مهاجرت است و هرچه زودتر باید این معضل را حل کنیم.
مهاجرت از منظر روانشناسی
دکتر محسن محمدی نیا روانشناس و مدرس دانشگاه تهران در خصوص واکنش خانواده‌ها به موضوع مهاجرت اظهار می‌دارد: جوانانی هستند که تمایل به مهاجرت دارند و با مخالفت خانواده‌هایشان مواجه می‌شوند. نحوه برخورد خانواده‌ها با فکر رفتن فرزندشان به خارج از کشور موضوعی است که والدین به باید به آن توجه داشته باشند. بهترین برخورد پذیرش است؛ به این معنا که ما بتوانیم درک کنیم و احترام بگذاریم. خود شما به‌عنوان والد وقتی یک خواسته‌ای از فرزند، دوست یا همکار دارید انتظارتان چیست؟! طبیعی است که در گام اول انتظار دارید طرف مقابلتان شنونده خوبی باشد و متوجه شود که چه چیزی در ذهن و جان شما می‌گذرد. .
دقت کنید پذیرش به معنای تائید حرف فرزند برای رفتن به خارج از کشور نیست بلکه به این معناست که والدین باید بدون ابراز مخالفت، تحقیر، سرزنش، نصیحت و جنگ‌ودعوا در ابتدا به صحبت فرزندشان گوش دهند و ببینند اصلاً چرا چنین تصمیمی از جانب فرزندشان گرفته‌شده است. نکته قابل‌توجه این است که والدین در حین صحبت فرزندشان باید یک شنونده خوب باشند و فرصت صحبت کردن را از فرزندشان نگیرند. .
گام دوم مسأله مهاجرت
گام دوم این است خود والدین در رابطه با مهاجرت اطلاعاتی داشته باشند و با داشتن اطلاعات فرزندشان را روشن کنند که برای مهاجرت نیاز به پول، پذیرش، ویزا، تأمین هزینه در خارج از کشور، مسکن و… دارند. .
یکی دیگر از نکات این است که والدین انگیزه فرزندشان از مهاجرت را جویا شوند. گاهی فرزند شما به دلیل تحصیل، کار، شرایط نامناسب خانوادگی و پیشرفت اقتصادی تصمیم به مهاجرت می‌گیرند.
برای پیشگیری از مشکلات روان‌شناختی مهاجرت چه توصیه‌ای دارید؟
آمادگی مهاجرت مهمترین رکن کار است
اولین مسئله آمادگی مهاجرت است. برخلاف تصور جوانان امروز که تمام آمال و آرزوهایشان را در مهاجرت و زندگی در خارج از کشور می‌دانند باید بگویم که اصلاً این‌گونه نیست. متأسفانه برخی از جوانان با تصورات ذهنی خودشان مهاجرت می‌کنند و فکر می‌کنند اگر به خارج از کشور بروند، بهترین دانشگاه پذیرش می‌شوند و بهترین کار و درامد را کسب می‌کنند درحالی‌که این‌گونه نیست. هر کشوری منافع خودش را در نظر میگیرد؛ ازاین‌جهت، در کشورهای خارج به افراد مهاجر حقوق کمتری داده میشود.
باوجود آمادگی‌های لازم برای مهاجرت، این را در نظر داشته باشید که شما با ورود به یک کشور دیگر بیگانه هستید و هرچقدر هم که تلاش کنید، زمان می‌برد تا با شرایط آن کشور سازگاری پیدا کنید و این میتواند جوان را دچار مشکلات عدیده‌ای کند. به همین دلیل توصیه می‌کنم افراد قبل از مهاجرت حتماً به یک روانشناس مهاجرت مراجعه کنند تا با مشکلات و چالش‌های پیش رو مهاجرت روبه‌رو شوند و ازنظر شخصیتی و روانی، شرایط مهاجرت را پیدا کنند.
گزارش از عرفان عباسی
