اگر برجام احیا نشود، قدم بعدی ایران چه خواهد بود؟

دور هشتم مذاکرات برای احیای برجام از دوشنبه هفته گذشته در وین آغاز شد و تا پنجشنبه ادامه داشت. ادامه این دور از مذاکرات با تمرکز بر لغو تحریم‌های آمریکا علیه ایران، قرار است به دلیل تعطیلات پایان سال میلادی بعد از وقفه‌ای سه روزه از دوشنبه این هفته ادامه پیدا کند.

میخائیل اولیانوف نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی واقع در وین روز جمعه دهم دی ماه در توئیتی نوشت: ما در دو حیطه شاهد برخی پیشرفت‌ها بوده ایم؛ یکی در مذاکرات و دیگر در ارزیابی‌های عمومی شرایط پیرامون مذاکرات وین. هم‌اکنون این ارزیابی‌ها برای اولین بار از ماه ژوئن شامل عناصر مثبت هستند. این بدان معناست که مذاکره‌کنندگان واقعا پیشروی داشته‌اند.

در این نشست که با شرکت هیئت‌های ایران، گروه ۱+۴ و اتحادیه اروپا در هتل کوبورگ برگزار شد، روند مذاکرات مورد ارزیابی قرار گرفته و در خصوص نحوه ادامه گفت‌وگو‌ها بحث و تبادل نظر صورت گرفت. مذاکره‌کننده ارشد کشورمان در این نشست با اشاره به پیشرفت‌های صورت‌گرفته در دور پیشین، بر لزوم رفع تحریم‌ها و ارائه تضمین‌های عینی و کافی از سوی طرف مقابل و راستی‌آزمایی این اقدامات تأکید و تصریح کرد که هیأت ایرانی مانند دور قبل برای تعامل جدی و پیشبرد گفت‌وگو‌ها آمادگی کامل دارد.

علی باقری رئیس هیئت مذاکره‌کننده کشورمان در وین نیز پیشتر روند گفت‌وگو‌های دور هشتم در چند روز گذشته را مثبت ارزیابی کرده بود. باقری روز پنجشنبه نهم دی ماه درباره مذاکرات به خبرنگاران گفت درباره لغو تحریم‌ها هم مکاتباتی بین طرف‌ها صورت گرفت و پیشرفت‌های نسبتا خوبی در این چند روز انجام گرفت.

علیرضا تقوی نیا تحلیلگر مسائل سیاسی در گفت‌وگو با باشگاه خبرنگاران جوان گفت تهران و واشنگتن عزم جدی دارند که به یک توافقی برسند، اما در حال چانه زنی هستند تا حداقل امتیاز را بدهند و حداکثر نفع را ببرند، اما به نظر می‌رسد که دولت فعلی جمهوری اسلامی ایران بر خلاف دولت قبلی همه تخم مرغ‌های خود را در سبد برجام نچیده و تمام سیاست خارجی خود را متمرکز و معطوف بر توافق با غرب نکرده است، اما در مقابل آمریکا با توجه به موقعیتی که دارد و پایین آمدن محبوبیت بایدن در داخل کشورشان، به دنبال یک دستاورد است و روند فعلی برنامه هسته‌ای ایران را به هیچ عنوان نمی‌تواند بپذیرد.

همچنین کیومرث یزدان‌پناه دانشیار جغرافیای سیاسی دانشگاه تهران در گفت‌وگو با باشگاه خبرنگاران جوان، بر این باور است که علی‌رغم همه فراز و فرود‌ها و چالش‌های موجود، ممکن است احیای برجام در زمستان منعقد و محصول آن بعد‌ها برداشت شود، حداقل چهار سال زمان لازم است تا طرفین بتوانند طوری توافق کنند که همگی به رضایت حداکثری دست یابند. در نتیجه دستیابی به این اسناد جدید، یک گام اساسی برداشته خواهد شد و آن خروج مذاکرات از بن‌بست فعلی است.

دانشیار جغرافیای سیاسی دانشگاه تهران می‌گوید در حال حاضر دیدگاه مثبتی نسبت به احیای برجام شکل گرفته و حتی مقامات عربی که قبلا مدام تلاش می‌کردند آمریکا و اروپا را تحریک به فشار بیشتر علیه ایران کنند، اخیرا در حال استقبال از انعقاد توافق و احیای برجام هستند. این‌ها نشان‌دهنده چشم‌اندازی امیدوارکننده از مذاکرات است. دور جدید مذاکرات می‌تواند در تصمیم‌گیری‌ها و تصمیم‌سازی‌ها اثرات مثبت یا منفی زیادی داشته باشد.

محمد اسلامی رئیس سازمان انرژی اتمی جمهوری اسلامی ایران هم اخیرا گفته که اگر طرف‌های برجام در احیای برجام شکست بخورند و تحریم‌های آمریکا علیه تهران لغو نشود، ایران غنی سازی اورانیوم بالاتر از ۶۰ درصد انجام نخواهد داد، حال سوال اینجاست که اگر برجام احیا نشود چه اتفاقی می‌افتد؟

تقوی نیا تحلیلگر مسائل سیاسی هم در این باره می‌گوید آمریکا مجبور است که در مقابل ایران کوتاه بیاید، جامعه و اقتصاد این کشور تحمل وضعیت جنگیدن با ایرا را ندارد، همچنین تحریم‌های حداکثری در قبال ایران به اهداف خود نرسیده و اقدامات مخرب رژیم صهیونیستی با همکاری آمریکا هم نتوانسته مانع از توسعه برنامه هسته‌ای ایران و کاهش شتاب آن شود در نتیجه آن‌ها درصدد هستند به هر شکل ممکن ایران را راضی کنند که به برجام برگردد.

اگر برجام احیا نشود، قدم بعدی ایران چه خواهد بود؟

به گفته تقوی نیا برای ایران اهمیتی ندارد که برجام احیا شود یا خیر، بلکه برای ما مهم این است که لغو تحریم‌ها تحت هر عنوانی انجام شود، اما اگر برجام به نتیجه نرسد برنامه هسته‌ای ایران بیشتر از قبل فعال می‌شود و همکاری با آژانس به شدت محدود‌تر می‌شود و ایران همزمان برنامه موشکی و فضایی خود را توسعه می‌دهد و غنی سازی ۶۰ درصد خود را شتاب بیشتری خواهد داد و زنجیره سانتریفیوژ بیشتری را فعال می‌کند. آمریکا آمادگی امتیاز دادن به ایران را دارد و مقاومت کشورمان در حال نتیجه دادن است و آمریکا در حال کوتاه آمدن.

نکته قابل توجه این است که اگر مذاکرات برجام شکست بخورد هیچ اتفاقی نخواهد افتاد، نه جنگی رخ می‌دهد و نه تحریم‌های بیشتری اعمال می‌شود، این جمله را تقوی نیا می گوید و ادامه می دهد غرب همه تحریم‌های ممکن را اعمال کرده و هیچ برگ برنده‌ای ندارد؛ پس شاید تنها راهش تن دادن به خواسته های به حق ایران باشد.