موارد قابليت های تامين امنيت بر پایه هوش مصنوعی، جایگاه هوش مصنوعی در حوزه نظامی و راهکارهایی برای ایران
هوش مصنوعی (AI) نام جامعی برای اطلاعات و سیستم های رایانه ای است که رفتارهای هوشمندانه ای از خود نشان می دهند یا بینش ها و اطلاعات جدیدی ایجاد می کنند. این تکونولوژی می تواند سطح و درجه حکمرانی دولت ها را با چالش مواجه کند؛ چراکه دولت های اقتدارگرا به وسیله این فناوری، سطح اقتدار بیشتری را رقم خواهند زد، کشورهای ضعیف به ابزار دست کشورهای دارای فناوری هوش مصنوعی تبدیل خواهند شد و کشورهای دموکراتیک و مردم سالار با چالش های بیشتری در حکمرانی مواجه خواهند شد. این فناوری به رغم آنکه اختیار و اقتدار دولت ها را در برخی حوزه ها بیشتر می کند؛ اما امکان فهم و ادراک جهان پیرامون را از انحصار دولت ها خارج می نماید.
ضرورت و اهداف پژوهش
به قابلیت سیستم های کامپیوتری برای تقلید از عملکردهای شناختی انسان مانند یادگیری، حل مسئله و سایر موارد «هوش مصنوعی» گفته می‌شود. هوش مصنوعی از یادگیری ماشینی استفاده می‌کند تا دانش مربوطه و مورد نیاز را به دست آورد. سپس دانش به دست آمده را به وسیله شبیه سازی منطق و استدلال انسان گونه برای توصیه یا تصمیم‌گیری به کار می‌گیرد. این تکنولوژی افق های جدیدی از توانمندی ها را در فضای اطلاعاتی از جمله، در قلمرو انتشار اطلاعات ساختگی می گشاید. هوش مصنوعی مولد، می تواند مقادیر زیادی اطلاعات ساختگی، اما قابل قبول تولید کند. اطلاعات ساختگی و جنگ روانی تسهیل شده توسط هوش مصنوعی از جمله استفاده از شخصیت ها، تصاویر، ویدئوها و سخنرانی هایی که به شکل مصنوعی ساخته شده اند، می تواند آسیب پذیری های جدید و نگران کننده، به ویژه برای جوامع آزاد به همراه بیاورد. اهمیت هوش مصنوعی به عنوان یکی از پیشران های کلیدی آینده بشری، ضرورت توجه به پیامدهای این فناوری نوین و نیز تاثیر آن بر کلان روندهای اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و امنیتی را دوچندان می کند که البته توجه جدی به آن مورد تاکید و مطالبه رهبر معظم انقلاب اسلامی نیز بوده است. از همین رو پژوهش حاضر به بررسی فرصت ها و تهدیدهای آتی این فرآیند برای سیستم امنیت ملی کشورها خصوصا جمهوری اسلامی ایران پرداخته است.
موارد قابلیت های تامین امنیت
در موضوع استفاده از محصولات مبتنی بر هوش مصنوعی در تامین امنیت، هم اکنون انواع ربات ها در اندازه های متفاوت وجود دارند. این ربات ها مجهز به کنترل از راه دور هوشمند، حسگرهای فروسرخ، دید در شب و نوری و میکروفن، حسگرهای ردیابی عامل شیمیایی و زیستی، قابلیت حفظ تعادل در هر موقعیتی با فناوری رفتار تعادلی پویا و … هستند. در این راستا سطوح گوناگون قابلیت های این حوزه عبارتند از:
- شناسایی و مقابله با تهدیدات جدید: سیستم های نرم افزاری سنتی به سادگی نمی توانند با تعداد زیاد بدافزارهای جدیدی که هر هفته ایجاد می شوند همگام باشند، بنابراین هوش مصنوعی می تواند بسیار کمک کننده باشد. با استفاده از الگوریتم های پیچیده سیستم های هوش مصنوعی برای شناسایی بدافزارها، اجرای تشخیص الگو و شناسایی دقیق ترین رفتارهای بدافزار یا حملات آن ها قبل از ورود به سیستم آموزش می بینند؛
- ربات های نبرد سایبری: امروزه ربات ها حجم عظیمی از ترافیک اینترنت را تشکیل می دهند و می توانند خطرناک باشند. هوش مصنوعی و یادگیری ماشینی به ایجاد درک کاملی از ترافیک وب سایت و تمایز بین ربات های خوب، ربات های بد و انسان ها کمک می کند؛
- پیش بینی خطر نقض: با توجه به موجودی دارایی های فناوری اطلاعات و قرار گرفتن آن ها در معرض تهدید، سیستم های مبتنی بر هوش مصنوعی می توانند پیش بینی کنند که چگونه و در کجا به احتمال زیاد خطر وجود دارد تا بتوان منابع را برای مناطقی که بیشترین آسیب پذیری را دارند برنامه ریزی نموده و تخصیص داد؛
- محافظت بهتر نقطه پایانی: آنتی ویروس و VPN ها می توانند در برابر حملات بدافزار از راه دور کمک کنند، اما آن ها اغلب بر اساس امضا کار می کنند. در مقابل، محافظت نقطه پایانی مبتنی بر هوش مصنوعی، با ایجاد یک خط پایه رفتار برای نقطه پایانی از طریق یک فرآیند آموزشی مکرر، روش متفاوتی را اتخاذ می کند. در این حالت اگر اتفاقی غیرعادی رخ دهد، هوش مصنوعی می تواند آن را علامت گذاری کند و اقدامی انجام دهد؛
- یادگیری در طول زمان: هوش مصنوعی از یادگیری ماشینی و یادگیری عمیق برای یادگیری رفتار شبکه تجاری در طول زمان استفاده می کند، الگوهای موجود در شبکه را تشخیص داده و آن ها را خوشه بندی می کند. سپس پیش از پاسخگویی به آن ها هرگونه انحراف یا رخداد امنیتی از هنجار را شناسایی می کند. الگوهایی که شبکه های عصبی مصنوعی در طول زمان یاد می گیرند می توانند به بهبود امنیت در آینده کمک کنند؛
- مدیریت داده های فراوان: هوش مصنوعی بهترین راه حلی است که کمک می کند تا هرگونه تهدیدی که به عنوان فعالیت عادی پنهان شده است شناسایی شود. ماهیت خودکار آن اجازه می دهد تا از میان تکه های عظیم داده و ترافیک عبور کند. همچنین می تواند هر تهدیدی را که در دریای پر هرج و مرج پنهان شده است، شناسایی کند؛
- کاهش فرآیندهای تکراری: هوش مصنوعی ضمن تقلید از بهترین ویژگی های انسانی و کنار گذاشتن کاستی ها، فرآیندهای امنیت سایبری تکرارشونده ای را انجام می دهد که می تواند پرسنل امنیت سایبری را خسته کند. این فناوری به بررسی تهدیدهای امنیتی اساسی و جلوگیری از آن ها به طور منظم کمک می کند. همچنین شبکه را به طور مستمر و عمیق تحلیل می کند تا شکاف های امنیتی را شناسایی کند؛
- ایمن کردن احراز هویت: اکثر وب سایت ها دارای یک ویژگی حساب کاربری هستند که در آن شخص برای دسترسی به خدمات یا خرید محصولات وارد سیستم می شود. هوش مصنوعی هر زمان که کاربر بخواهد به حساب خود وارد شود احراز هویت را ایمن می کند. این فناوری از ابزارهای مختلفی مانند تشخیص چهره، کپچا و اسکنر اثر انگشت و سایر ابزارها برای شناسایی استفاده می کند. اطلاعات جمع آوری شده توسط این ویژگی ها می تواند به تشخیص واقعی بودن یا نبودن تلاش برای ورود به سیستم کمک کند.
جایگاه هوش مصنوعی در حوزه نظامی
اساسا سیستم دفاعی قدرتمند، حتی با همراهی هوش مصنوعی، پیش شرط امنیت است. همه گیری فناوری هوش مصنوعی کنار گذاشتن آن را غیرممکن کرده است. هوش مصنوعی و یادگیری ماشینی به دلیل گسترش قابلیت های دسته های تسلیحاتی موجود، موجب تغییر در گزینه های استراتژیک و تاکتیکی بازیگران خواهد شد. هوش مصنوعی نه تنها می تواند تسلیحات متعارف را با دقت بیشتری هدف قرار دهد، بلکه قادر است آن تسلیحات را با روش های جدید هدف بگیرد. تسلیحات سایبری مجهز به هوش مصنوعی با بررسی مقادیر زیادی از اطلاعات می توانند یاد بگیرند چگونه به سیستم دفاعی نفوذ کنند بدون اینکه انسان ها از نقصان های نرم افزار که امکان نفوذ را میسر می کند باخبر شوند. بر این اساس، در عصر هوش مصنوعی، منطق استراتژیک بلندمدت باید تعدیل شود. نباید اجازه داد که این فناوری سریع تر از انسان دست به عملیاتی زند که منجر به اقدامات بازگشت ناپذیر با پیامدهای استراتژیک شود. درنهایت اینکه؛ برتری در این حوزه مزیت رقابتی ویژه ای را به هر کشور می بخشد که از طریق آن می تواند کشورهای توسعه نیافته در این زمینه را به حاشیه براند و آن ها را از امکان کسب درآمد و مزایای مختلف سیاسی، اقتصادی و نظامی محروم کند.
راهکارهایی برای جمهوری اسلامی ایران به منظور پیشرفت در حوزه هوش مصنوعی
جمهوری اسلامی ایران برای آنکه در راستای تحولات جهانی در حوزه هوش مصنوعی پیش رود، بایستی در برخی حوزه ها، در خط مشی ها و سیاست های کلی خود بازنگری و فعالیت های خود را به روزرسانی کند؛ از جمله این حوزه ها می توان به حوزه های امنیتی، نظامی و تسلیحاتی اشاره کرد. اگرچه کشور در زمینه جنگ الکترونیک، مهندسی معکوس و تولید برخی جنگ افزارهای مدرن امروزی و ارتقاء برخی تجهیزات قدیمی بر اساس شرایط و نیازهای روز، پیشرفت های قابل توجهی داشته است. اساسا کاربرد هوش مصنوعی در حوزه ساخت تسلیحات به شکل گیری نسلی کاملا جدید از جنگ افزارها منجر می شود که می توانند هدف را تا زمان نابودی کامل در دشوارترین شرایط تعقیب کنند و مقابله با آن ها نیازمند استفاده از فناوری هوش مصنوعی است. با توجه به همین موضوع، ضروری است که بینشی نوین در این عرصه حاکم شود تا بازسازی صنایع نظامی کشور با هدف تولید تسلیحات هوشمند و نیز خودران مشاهده شود که برای نابودی هدف به حداقل دخالت عامل انسانی نیاز دارند.
جمع بندی
با توجه به اهمیت هوش مصنوعی به عنوان یکی از پیشران های کلیدی آینده بشری، پژوهش حاضر به بررسی فرصت ها و تهدیدهای آتی این فرآیند برای سیستم امنیت ملی کشورها خصوصا جمهوری اسلامی ایران پرداخت. این فناوری در سطوح مختلفی قابلیت تامین امنیت را داراست که این سطوح به ترتیب عبارتند از: شناسایی و مقابله با تهدیدات جدید، ربات های نبرد سایبری، پیش بینی خطر نقض، محافظت بهتر نقطه پایانی، یادگیری در طول زمان، مدیریت داده های فراوان، کاهش فرآیندهای تکراری و ایمن کردن احراز هویت. هوش مصنوعی به مانند دیگر فناوری ها، فرصت ها و تهدیدات بالقوه ای را برای جمهوری اسلامی ایران ایجاد نموده است. لیکن می توان با تعبیه سازوکارهای قانونی و اجرایی، زمینه بهره مندی حداکثری کشور از این فناوری در راستای افزایش قدرت ملی و جامه عمل پوشاندن به اهداف انقلاب اسلامی در سطح منطقه و جهان را فراهم کرد.
حسین شاه محمدی آذر
