جو بایدن، رئیس جمهوری ایالات متحده امریکا در اجلاس مجازی نوامبر گذشته خطاب به همتای چینی اش، شی جین پینگ، گفته بود: «به نظر من مسئولیت ما به عنوان رهبران چین و آمریکا این است که مراقب باشیم رقابت بین کشورهایمان به یک درگیری از پیش طراحی شده یا ناگهانی ختم نشود». گرچه این امر از نگرانی آمریکا و کل جهان در خصوص مسیر روابط آمریکا و چین حکایت دارد لیکن جلوگیری از وقوع درگیری میان این دو در هر صورت نیازمند تلاش های دیپلماتیک قابل توجهی است.
اکنون روابط میان این دو ابرقدرت جهانی وارد مرحله تازه و خطرناکی شده است. این تغییر به خط مشی حکومتی برمی گردد که ابتدا اوایل مأموریت شی به عنوان دبیر کل حزب کمونیست چین در پیش گرفته شده و سپس با آمدن دونالد ترامپ که با صراحت پکن را به عنوان یک دشمن بزرگ و قدرتمند ترسیم کرده بود، سرعت گرفته است.
چنانچه از یک سو دولت بایدن سعی کرد از رویکرد ترامپ در سیاست خارجی فاصله بگیرد، از سوی دیگر اقدامی در جهت تجدیدنظر در خصوص بازگشت به یک رابطه عادی با چین انجام نداده است. فاکتورهای احتمالی تعیین کننده برای یک درگیری میان این دو کشور هنوز توسط واشنگتن و پکن تبیین نشده است. لیکن روشن است که مفهوم تهدید در هر دو کشور در سطح بالایی قرار دارد. رهبران چین نگران وقوع حمله ای از سوی آمریکا در سال 2020 بودند.
در نبود خط مشی و یک کار دیپلماتیک بلندمدت در خصوص بدگمانی دوطرفه، جست و جو برای یافتن بازدارندگی از سوی هر یک از اینها ممکن است منجر به وخامت اوضاع شود و به جای آرام کردن آن ممکن است باعث افزایش خطر شود.
درخواست بایدن مبنی بر اتخاذ عقل سلیم می تواند به روشن کردن مقاصد و جلوگیری از پیامدهای وخیم تر در روابط این دو کشور به عبارتی جنگی در مقیاس جهانی کمک کند. خط مشی های رسمی و غیررسمی ماهیت رقابتی روابط میان چین و آمریکا را که احتمالاً مدت زمانی طولانی باقی خواهند ماند تغییر نخواهند داد اما می توانند مخاطرات خطرناک تر را در کوتاه مدت کاهش دهند.
فرصت برای تعیین خط مشی های مبتنی بر عقل سلیم تا ابد باقی نخواهد ماند. به عنوان مثال یک تغییر در سیاست داخلی آمریکا در سال 2025 با بازگشت احتمالی دور دوم ریاست جمهوری ترامپ یا یک جمهوریخواه دیگر با ذهنیت «اول آمریکا»، ممکن است احتمال وقوع یک جنگ را افزایش دهد.
در نهایت باید گفت که در حالی که آمریکا و چین به سبب یک سری مسائل با هم اختلاف دارند و همچنان خواهند داشت، نمی توانند کاری کنند که این اختلاف مانع از دستیابی به سازوکارهایی شود که می توانند مانع جنگی شوند که هیچ یک از دو طرف خواستار آن نیست. این تلاش باید هم اکنون آغاز شود.
نویسنده: پاندا آنکیت
