نیروهای واگنر روسی در صحنه جنگ سوریه، شاهد دو تحول مهم در حوزه نظامی خود بودند که در نهایت به اعلام نافرمانی نظامی علیه مسکو منتهی شد.”
میدل ایست نیوز در تحلیلی نوشته است: جنگ سوریه همان خاستگاهی بود که واگنر را وادار کرد تا پیله خود را بشکافد؛ پیله‌ای که دیگر متناسب با وسعت وظایف محوله‌اش در سوریه نبود.
واگنر کار خود را به عنوان یک شرکت امنیتی آغاز کرد و زمانی که اعضای آن در سوریه حاضر شدند، وظایفی به آنها محول شد که فراتر از محدودیت‌های امنیتی آنان نبود؛ مانند حفاظت از زیرساخت‌ها و حفاظت از برخی از شخصیت‌های عالی رتبه و نیز جمع آوری اسناد اطلاعاتی در محل.
موفقیت واگنر در انجام وظایف خود، به ویژه با توجه به تجربه موفق این گروه در انجام نبرد محدود شبه جزیره کریمه در سال 2014، موجب شد تا مسکو به تدریج بر بار مسئولیت‌های این گروه بیفزاید.
فرماندهی واگنر به سرعت خود را با اعتماد فزاینده از سوی فرماندهی روسیه وفق می‌داد و سعی می‌کرد وظایف فشرده محول شده را به خوبی انجام دهد.
این امر نیازمند تغییرات اساسی در ساختار و روش‌های عملکرد واگنر بود؛ در نتیجه این سازوکار پیکارجویانه، واگنر عملاً به یک نیروی نظامی مشابه ارتش کشورها تبدیل شد و اکنون می‌تواند وظایف نظامی پیچیده‌ای را در مناطق وسیعی انجام دهد و نیز همزمان فرماندهی عملیات جنگی را در بیش از یک کشور بر عهده بگیرد.
همانطور که سوریه، زادگاه واگنر، به عنوان یک نیروی نظامی فراتر از یک شرکت امنیتی صِرف بود، بحران سوریه نیز اولین بذرهای تشدید اختلاف بین «یوگنی پریگوژین» فرمانده واگنر و «سرگئی شویگو» وزیر دفاع روسیه را در بر گرفت.
این موضوع به 7 فوریه 2018 برمی‌گردد؛ زمانی که پریگوژین به دنبال هدف قرار دادن نیروهای آمریکایی در دیرالزور، با هدف کنترل میادین نفتی و نیروگاه‌های گازی بود که آمریکایی‌ها آن در دست داشتند.
با این حال، نتیجه فاجعه بار بود؛ چراکه هواپیماهای آمریکایی، یگان‌های واگنر را در نزدیکی شهر خشام هدف قرار دادند.
پس از این واقعه، پریگوژین، وزیر دفاع روسیه را متهم کرد که تعهدات توافق شده در طرح حمله به مواضع آمریکا را اجرا نکرده است.
فرمانده واگنر در عملیات فوق، منتظر بود تا سامانه‌های دفاعی روسیه، برای پشتیبانی از نیروهایش عمل کنند که این اتفاق نیفتاد و منجر به کشتاری جمعی شد که در آن نزدیک به 200 عضو واگنر کشته شدند.
این اولین جرقه نزاعی بود که بعداً بین دو این مرد، یعنی پریگوژین و شویگو شدت گرفت؛ تا اینکه موضوع در نهایت به تقاضای فرمانده واگنر به تحویل وزیر دفاع روسیه، پس از متهم شدن وی به بمباران نیروهایش در اوکراین رسید.
پس از سخنرانی ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه، نیروهای واگنر که از نقشه پریگوژین حمایت می‌کنند، غیر ملی و نسبتاً خیانتکار دانسته شدند که از پشت به روسیه خنجر زده‌اند.
دست کم هزاران نفر از نیروهای واگنر در مکان‌های حساس در سوریه حضور دارند؛ به ویژه در نزدیکی برخی از چاه‌های نفت در حومه دیرالزور و نیز در صحرای سوریه، به ویژه در تدمر که پریگوژین، شویگو را متهم کرد که دستاورد نیروهایش در آزادسازی آن از دست «داعش» را به سرقت برده و آن را به ارتش روسیه نسبت داده و افسرانش بالاترین افتخارات را برای آن دریافت کردند؛ در حالی که از نیروهای او هیچ تقدیر رسمی به عمل نیامده است.
با این حال، علیرغم استقرار واگنر در سوریه، فرماندهی این گروه به دنبال ایجاد پایگاه‌های نظامی ثابت برای خود یا ایجاد اتاق‌های عملیات مستقل نبود؛ بلکه تحت پوشش نیروهای روسی که مرکز آن در پایگاه حمیمیم است، یا تحت پوشش نیروهای نظامی سوریه، به فعالیت خود ادامه داد.
پنجشنبه شب گذشته، هنگامی که پریگوژین نافرمانی خود را علیه وزارت دفاع روسیه اعلام کرد، و زمانی که هواپیماهای بدون سرنشین در حال بمباران اهداف مختلفی در استان‌های حماه و لاذقیه در سوریه بودند، معمایی به وجود آمد.
همزمانی این دو رویداد ممکن است موجب شود که این بمباران همراه با تردیدهایی در مورد وجود شبکه‌های اطلاعاتی یا شاید اوکراینی، به گروه «هیئت تحریر شام» نسبت داده شود که این گروه را با اسنادی اطلاعاتی تغذیه می‌کنند تا زمان تحرکات نظامی خود را تعیین کند.
با وجود این، پیش از آنکه ناظران متوجه شکاف فزاینده بین پریگوژین و شویگو شوند، و اینکه موضوع در حال تبدیل شدن به یک جنگ داخلی روسیه است که هیچ کس از نتیجه آن اطلاعی ندارد، این روایت غالب شد.
این امر موجب شد که ناظران نسبت به حمله پهپادی که اهداف غیرنظامی را هدف قرار داد، و همزمانی مشکوک آن با نافرمانی واگنر در روسیه، به دیده تردید بیشتری نگاه کنند.
برخی از سایت‌های مخالف سوری از تشدید اوضاع در روسیه برای انتشار اخبار و اطلاعاتی درباره دستگیری برخی از افسران نزدیک به فرمانده واگنر در فرودگاه حمیمیم استفاده کردند؛ اما هیچ یک از اینها توسط منابع مستقلی که قابل اعتماد باشد، گزارش نشده است.
به هر حال، شکی نیست که تحولات در صحنه روسیه بر بسیاری از کشورهایی که نیروهای واگنر در آنها مستقر هستند، مانند لیبی، سودان، مالی و سوریه، سایه افکنده است.
عواملی وجود دارد که سوریه را مستعد دریافت پیامدهای بیشتری از بحران اخیر روسیه، یعنی درگیری بین پریگوژین و شویگو می‌کند که مهم‌ترین آنها حضور گسترده یگان‌های واگنر در پهنه بزرگی از جغرافیای سوریه است.
همچنین قدمت زمانی حضور واگنر در صحنه سوریه که مقدم بر حضور این گروه در عرصه‌های دیگر است، موجب می‌شود تا بیشتر درگیر جزئیات میدانی سوریه باشد.
اهمیت استراتژیک سوریه در سیاست مسکو نیز از دیگر عوامل تاثیرپذیری بیشتر سوریه از بحران واگنر است؛ زیرا سوریه در سالهای گذشته به نقطه پیشروی روسیه برای گسترش نفوذ مسکو در منطقه تبدیل شده است.
انتشار اخبار مسکو باعث شد که بسیاری از ناظران سوری نسبت به تأثیر این بحران بر صحنه سوریه، که در آن چهار ارتش بین‌المللی یعنی نیروهای آمریکایی، روسیه، ترکیه و ایران درگیر هستند، ابراز نگرانی کنند.
