به بهانه شورش واگنر علیه کرملین

ابوالفضل خدائی: فرار از پاسخگویی، متضرر نشدن از تبعات سیاسی و کاهش هزینه ها دو عامل مهم برای استفاده از مزدوران و شرکت‌های نظامی ـ امنیتی خصوصی است که برای دولت های مختلف جذاب و منطقی به نظر می رسد. از بُعد تأثیرگذاری بر تحولات داخلی و بین المللی نیز اقدام اخیر گروه واگنر بار دیگر نقش شرکت‌های نظامی ـ امنیتی خصوصی را برجسته کرد و نشان داد چنین گروه هایی چگونه می توانند شکاف های حاکمیتی را در ابعاد گوناگون به معرض نمایش بگذارند. در این گزارش قصد داریم نگاهی به این فعالیت ها و سوابق چنین گروه هایی بیندازیم.

گروه واگنر

گروه واگنر که توسط تاجر روسی «یوگنی پریگوژین» تأسیس شد، یک شرکت نظامی خصوصی برجسته مرتبط با کرملین (PMC) است. این گروه از ۳ دسته تشکیل شده است: دسته روسی: گروهی که به عنوان “گروه شناسایی خرابکارانه و حمله” شناخته می شود، و به عنوان بخشی از نیروهای جدایی طلب مورد حمایت روسیه در شرق اوکراین می جنگد. دسته صرب: گمان میرود که واگنر دارای یک واحد صرب است که حداقل تا آوریل ۲۰۱۶ تحت فرماندهی داوور ساویچیچ، صرب بوسنیایی بود. دسته نیهاگر: گزارش شده است که گروه واگنر دارای یک گروه کوچک از شهروندان نروژی و اسکاندیناویایی است که در میان رده های آن ادغام شده اند.این گروه اولین بار در سال ۲۰۱۴ در جریان الحاق کریمه به روسیه پدیدار شد و از آن زمان در سوریه و حداقل نیمی از کشورهای آفریقایی فعالیت کرده است. واگنر به جای یک نهاد واحد، شبکه‌ای پیچیده از شرکت‌ها و گروه‌های شبه‌نظامی است که عملیات آنها ارتباط نزدیکی با جامعه نظامی و اطلاعاتی روسیه دارد. تخمین زده شده است که حدود پنج هزار عضو در سراسر آفریقا مستقر هستند، ترکیبی از سربازان سابق روسی، محکومان، و اتباع خارجی. جنگ داخلی سودان، جنگ داخلی آفریقای مرکزی،جنگ داخلی دوم لیبی، بحران ریاست‌جمهوری ونزوئلا ۲۰۱۹ از جمله وقایعی بودند که گروه واگنر در آن عملیات داشته است. به علاوه اینکه منافع اقتصادی نیز بعد مهم دیگر ماجرا است. گروه واگنر از طریق وابستگی خود به ارتش سودان، حق استخراج طلای سودان و صادرات آن به روسیه را تضمین کرده است.

بلک واتر

انجام ماموریت‌های حساس پنتاگون و سازمان سیا هدف مهم بلک واتر است. این شرکت به ارائه پول به مزدوران بازنشسته و نیروهای ویژه از سراسر جهان متکی است و خدمات نظامی و امنیتی خود را پس از تایید دولت آمریکا به دولت‌ها و افراد ارائه می‌دهد. این شرکت امنیتی آمریکایی نقش مهمی در جنگ عراق به عنوان پیمانکار دولت آمریکا داشت. در سال ۲۰۰۳، بلک واتر اولین قرارداد کلان خود را با دریافت قراردادی ۲۱ میلیون دلاری برای محافظت از «پل برمر» فرمانده آمریکایی عراق منعقد کرد. در ژوئن ۲۰۰۴، این شرکت بیش از ۳۲۰ میلیون دلار از بودجه ۵ ساله یک میلیارد دلاری وزارت امور خارجه را برای سرویس جهانی حفاظت شخصی که از مقامات ایالات متحده و برخی از مقامات خارجی در مناطق درگیری محافظت می‌کند، دریافت کرد. در سال ۲۰۰۶ نیز، بلک واتر موفق به عقد قراردادی برای حفاظت از دیپلمات های سفارت ایالات متحده در عراق شد. بلک واتر به دلیل رسوایی‌هایی که در دوران اشغال عراق به دنبال داشت، در سال ۲۰۰۹ به «سرویس Xe» تغییر نام داد، سپس در سال ۲۰۱۱ پس از تصاحب شرکت‌های رقیب به «آکادمی» تغییر نام داد و تحت عنوان گروه Constellation قرار گرفت که در ۲۰ کشور فعال است و بیش از ۱۶ هزار نفر را تحت استخدام خود در آورده است. کتاب “بلک واتر، پیدایش قوی ترین ارتش مزدور جهان” داستان پیدایش این نیروی نظامی مخفی از دل مجتمع های نظامی – صنعتی ایالات متحده را توصیف می کند. با آنکه دولت جرج بوش این گونه ارتش های مزدور را انقلابی در امور نظامی معرفی می کند، ولی دیگران آن را به عنوان تهدیدی برای دموکراسی آمریکا تلقی می کنند.

برنامه ۱۲۷ E

برنامه ۱۲۷ E بخشی از تاکتیک‌ها و ابزارهای آمریکا در جنگ‌های نیابتی بوده و یک دکترین نظامی است که در دولت های متعدد آمریکا اجرا می‌شد. نیروهای ویژه ارتش آمریکا با استفاده از مجوز برنامه ۱۲۷ E اقدام به آموزش نیروهای محلی در کشورهای مختلف می‌کنند تا به بهانه مبارزه با تروریسم جنگ‌های نیابتی به راه بیندازند و همچنین جان نیروهای آمریکایی نیز به خطر نیفتد. با وجود ادعای پنتاگون مبنی بر تلاش آمریکا جهت نابودی تروریسم در کشورهای مختلف از خلال برنامه مذکور، اما شمار زیادی از غیرنظامیان قربانی این سیاست ایالات متحده در جنگ‌های نیابتی می‌شوند.

طبق مجوز ۱۲۷ E وزیر دفاع آمریکا می‌تواند سالانه مبلغی حدود ۱۰۰ میلیون دلار برای حمایت از نیروهای خارجی به بهانه مبارزه با تروریسم اختصاص دهد. این مجوز از جمله طرح‌های عجیب کنگره آمریکاست که از ۲۰ سال قبل به پنتاگون داده شده است تا نیروهای آمریکایی بدون به خطر انداختن جان خود بتوانند بر روند جنگ‌های نیابتی ایالات متحده در سراسر جهان نظارت کنند. طرف‌های مربوطه آمریکا که از این برنامه دفاع می‌کنند مدعی هستند که از خلال طرح مذکور تاکنون هزاران تروریست کشته شده‌اند. این درحالی است که هیچ اطلاعی از هویت یا شمار تروریست‌هایی که از خلال این برنامه کشته شده‌اند وجود ندارد و صحت ادعای واشنگتن در زمینه مبارزه با تروریسم نیز زیر سوال می‌رود.

شرکت چند ملیتی (G4S)

G۴S یکی از بزرگ‌ترین شرکت‌های خدمات امنیتی چندملیتی با منشأ بریتانیایی است که به‌عنوان بزرگ‌ترین «ارتش خصوصی» در جهان توصیف می‌شود که مقر آن در «کراولی»، جنوب لندن در غرب «ساسِکس» است و در بیش از ۱۲۵ کشور با بیش از ۶۵۰ هزار کارمند فعالیت می‌کند و اعتقاد بر این است که این شرکت پس از «والمارت» دومین شرکت خصوصی بزرگ جهان است. این سازمان مسئول امنیت بیش از ۱۵۰ فرودگاه در جهان است و همچنین دارای بزرگترین یگان نیروهای مسلح خصوصی جهان می‌باشد که برای نمونه مسئولیت اصلی امنیت بازی‌های المپیک ۲۰۱۲ لندن را بر عهده داشت.

این شرکت پس از گسترش فعالیت‌های خود در اروپا و آمریکا به عنوان پایگاه اصلی خود، شروع به گسترش کرد که خاورمیانه یکی از اهداف اصلی آن بود و تاکنون ۴۱۰ میلیون دلار در این منطقه هزینه کرده است.

سازمان یونیتی(Unity Resources)

با بیش از ۱۲۰۰ کارمند در سرتاسر جهان، یونیتی ریسورسز متعلق به استرالیا توانسته است با عقب نشینی ارتش های مستقل، حضور خود را در عراق افزایش دهد. مدیریت آن متشکل از کهنه سربازانی از استرالیا، ایالات متحده و بریتانیا است. این شرکت نظامی خصوصی بیشتر به خاطر محافظت از سفارت استرالیا در بغداد معروف است، جایی که از سال ۲۰۱۰ سربازان شیلیایی را آموزش داده بود. پرسنل یونیت همچنین مسئول دو تیراندازی جنجالی به خودرو در عراق بودند: یکی از آنها یک استاد استرالیایی را کشت و دیگری منجر به کشته شدن دو زن غیرنظامی شد. در خارج از عراق، یونیتی به امنیت در جریان انتخابات پارلمانی لبنان کمک کرده و به تخلیه شرکت های نفتی خصوصی از مناطق بحران زده بحرین کمک کرده است. این شرکت همچنین در سراسر آفریقا، آمریکا، آسیای مرکزی و اروپا فعالیت می کند.

گروه ارینیس( Erinys International )

با پرسنلی حدودا شانزده هزار نفر از امنیت لوله ترانزیت نفت و مخازن انرژی در عراق پشتیبانی می کنند. همچنین از قراردادهای وزارت خارجه ایالات متحده با عراق پیروی کرده است. بزرگترین ماموریت آن در سال های اخیر، ۱۶۰۰۰ نگهبان خود را به ۲۸۲ نقطه در سراسر کشور برد، جایی که آنها از خطوط لوله نفت و سایر دارایی های انرژی محافظت می کردند. این گروه همچنین در آفریقا حضور دارد، جایی که به طور سنتی فعالیت های خود را متمرکز کرده است. ارینیس اخیراً دو قرارداد در جمهوری کنگو برای امنیت در پروژه‌های بزرگ سنگ آهن و نفت و گاز منعقد کرده است.

گروه امنیتی آسیا( Asia Security Group (ASG))

گروه امنیتی آسیا که قبلا متعلق به حشمت کرزی، پسر عموی اول رئیس جمهور افغانستان حامد کرزی بود، یک نیروی محلی بزرگ در کشور جنگ زده است که حدود ۶۰۰ پرسنل بومی دارد. این ارتش خصوصی که مقر اصلی آن در کابل است، قراردادهای به ارزش میلیون ها دلار با ایالات متحده به امضا رسانده و گفته می شود که از کاروانهای تأمین ائتلاف که در جنوب افغانستان فعال هستند محافظت می کنند. البته سربازان گروه امنیت آسیا نیز توسط دین-کرپ ، پیمانکار متعلق به ایالات متحده استخدام شده اند. مشخص نیست با قدرت گرفتن گروه طالبان وضعیت این گروه به چه شکلی است.

دین-کرپ(Dyncorp)

مستقر در ویرجینیا ایالات متحده امریکا، یکی از هشت شرکت نظامی خصوصی است که به طور خاص توسط وزارت امور خارجه ایالات متحده انتخاب شد تا با خروج نیروهای رسمی آمریکایی در عراق بماند. این گروه بزرگ که سالانه حدود ۳٫۴ میلیارد دلار درآمد کسب می کند با بیش از ۱۰ هزار پرسنل در سراسر آفریقا، اروپای شرقی و آمریکای لاتین نیز فعال است. سربازان این شرکت هنگامی که در اوایل دهه ۲۰۰۰ در کلمبیا با گروه های شورشی می جنگیدند، شهرت خوبی به دست آورند. سربازان این کشور همچنین در پرو مشغول مأموریت های مبارزه با مواد مخدر بوده و برای خلع سلاح جنگجویان در سومالی، لیبریا و جنوب سودان اعزام شده اند. یکی دیگر از هشت پیمانکاری که برای جایگزینی نیروهای رسمی ایالات متحده در عراق استخدام شده است، Triple Canopy است که دارای ۱۸۰۰ سرباز عمدتا از اوگاندا و پرو است و قراردادهای به ارزش۱٫۵ میلیارد دلار با ارتش رسمی ایالات متحده دارند.

گروه اگیس(Aegis)

اگیس برای مشتریان خصوصی، مأموریت های سازمان ملل و دولت ایالات متحده، به ویژه در عراق، نیرو تامین می کند. اما کارکنان آن، که تخمین زده می‌شود تا ۵۰۰۰ نفر باشد، در سراسر دفاتر در افغانستان و بحرین نیز پراکنده شده‌اند، جایی که پیمانکار واکنش‌های اضطراری، ارزیابی ریسک، و حفاظت از منافع نفت خصوصی را ارائه می‌دهد. این پیمانکار نظامی خصوصی احتمالاً بیشتر به خاطر ویدئویی که در سال ۲۰۰۵ منتشر شد، شناخته شده است که ظاهراً نیروهای اگیس را نشان می دهد که به سمت غیرنظامیان عراقی شلیک می کنند.