مد، ترند، ایونت، برند و … کلماتی هستند که احتمالاً روزانه با آنها سر و کار دارید و برایشان هزینه می‌کنید! اما مد چگونه پایش را به دنیای انسان‌ها مخصوصاً زنان باز کرد؟ چقدر باید پیگیر مد باشیم؟ مدگرایی چه ارتباطی با تجملگرایی دارد؟ مصرف‌گرایی و سرگرم شدن با این روحیه در مبانی دینی و فرهنگی چه جایگاهی دارد؟ چه رابطه‌ای بین مصرف‌گرایی و مد و دنیای زنان وجود دارد؟
مد، ترند، ایونت، برند و … کلماتی هستند که احتمالاً روزانه با آنها سر و کار دارید و برایشان هزینه می‌کنید! اما مد چگونه پایش را به دنیای انسان‌ها مخصوصاً زنان باز کرد؟ چقدر باید پیگیر مد باشیم؟ مدگرایی چه ارتباطی با تجملگرایی دارد؟ مصرف‌گرایی و سرگرم شدن با این روحیه در مبانی دینی و فرهنگی چه جایگاهی دارد؟ چه رابطه‌ای بین مصرف‌گرایی و مد و دنیای زنان وجود دارد؟
آناتول فرانس، نویسنده فرانسوی می گوید: «اگر مرا مخیر کنند، از میان مهملاتی که یک صد سال پس از مرگ من در دنیا منتشر خواهد شد، یکی را برگزینم، می‌دانید از لابه لای کتابخانه‌های دنیای آینده، کدام نوشته را انتخاب می‌کنم؟ شاید بگویید یک رمان یا تاریخ، ولی هرگز؛ زیرا رمان‌ها جز تکرار روابط عاشقانه مبتذل نیستند و تاریخ هم قسمتی خسته کننده است. من از میان آنها تنها یک «ژورنال مد» انتخاب می‌کنم تا ببینم زنان چه لباسی می‌پوشند و خود را به چه ریختی در می‌آورند. همین نوجویی‌ها بیش ازتمام فلاسفه و داستان نویسان مرا از چگونگی زندگی بشر آینده آگاه خواهد ساخت.»
سخن آناتول فرانس، واقعیتی را با ابعاد اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و روانی روشن می‌کند؛ زیرا پوشاک مردم، به ویژه زنان نشانه مهمی برای شناسایی تاریخ زندگی فردی و اجتماعی، میزان رفاه، تجمل پرستی، ذوق و سلیقه و فرهنگ مردم عصر و جامعه ای است که همه این ها به ظهور «مُد» می انجامد. در حقیقت، پیگیری اخبار مد و آخرین تغییرات و تحولاتی که در این حوزه اتفاق می‌افتد به خودی خود اشکالی ندارد اما مشکل اساسی در جایی اتفاق می‌افتد که روند زندگی را محدود در پیگیری این حوزه کنیم و مدار زندگی و انتخاب‌هایمان بر پایه جدیدترین مدها بچرخد.
بیشتر بخوانید: مد میراث به جامانده از غرب/ زنان ویترینی برای تفکر سرمایه داری
دیکتاتوری فرهنگی
یکی از معضلات بزرگ دنیای مدرن «بحران مصرف» است. بحرانی که در نتیجه غلبه فرهنگ سرمایه‌داری روزبه‌روز بیشتر می‌شود و مرزی نمی‌شناسد. وقتی از مصرف‌گرایی صحبت می‌کنند عمدتاً اذهان به سمت ریشه‌های اقتصادی این مسئله می‌رود در صورتی که این موضوع صرفاً اقتصادی نیست و ابعاد فرهنگی و اجتماعی نیز دارد. در رابطه با بحث پوشاک نیز، همانطور که در شماره قبل اشاره شد، حکومت‌های استعماری سبک‌های لباس پوشیدن خود را به مرور به مخاطبان جهانی تحمیل کردند و باعث محبوبیتشان در سراسر جهان شدند.
رفته رفته جوامع از لباس‌های سنتی و پوشاک متناسب با فرهنگ بومی خود فاصله گرفتند و روند تغییرات پوشش به نحوی شد که تفاوتها تا حد زیادی از بین رفتند و اگر از غرب جهان به شرق برویم تفاوت زیادی در شکل پوشاک نمی‌بینیم. در نتیجه، صنعت مد و پوشاک بستر مناسبی برای نفوذ فرهنگی، تغییر هویت‌ها و در نهایت تغییر جوامع است و کشورهای غربی از این بستر برای کنترل جوامع و مخصوصا زنان استفاده می‌کنند. در این وضعیت، به هر میزان که افراد بیشتری درگیر مد و تهیه پوشاک مبتنی بر آن باشند، علاوه بر سود اقتصادی کلان، راحت‌تر به اهداف فرهنگی و سیاسی خود می‌رسند.
فطرتی که از حد اعتدال خارج شده
تجملگرایی نوعی زیبادوستی و خودآرایی فطری است که اگر از راه اعتدال خارج شود و به سمت افراط رود، کنش‌ها و واکنش‌های شخص را هدایت، مهار و جهت‌دهی می‌کند و در نهایت باعث انحرافات عملی فراوانی در زندگی افرادی که به تجملات روی آورده‌اند می‌شود. رهبر معظم انقلاب در دیداری که با اعضای شورای فرهنگی_اجتماعی زنان داشتند درباره تجملگرایی فرمودند:«چه ستم‌هایی که در حق زن روا داشته شده و اسمش ستم است و چه ستم‌هایی که اسمش هم ستم نیست اما در حقیقت ستم است؛ مثل همین سوق دادن به تجمل و مصرف‌گرایی و آرایش‌های بیهوده و مخارج سنگین و تبدیل شدن به یک وسیله مصرف. این، ستم بزرگی بر زن است. شاید بشود گفت که هیچ ظلمی بالاتر از این نیست؛ زیرا که او را به کلی از آرمان‌ها و اهداف تکاملی خودش غافل و منصرف می‌کند و به چیزهای خیلی کوچک و حقیر سرگرم می‌کند.»
یکی از آسیب‌های تجملگرایی، فاصله گرفتن از توده مردم است. قشر ضعیف جامعه که برای تامین حداقل نیازهای خود با مشکلات فراوانی مواجه است به حمایت افرادی که توان اقتصادی بیشتری دارند نیازمند است. حال اگر هر کدام از مردم جامعه، وقت و انرژی و درآمد خود را فقط محدود به علایق خود کنند و دائم پیگیر جدیدترین مدها باشند اساسا از حال باقی افراد غافل و شکاف‌های اجتماعی بیشتر می‌شود. همچنین تحقیر دیگران، یکی دیگر از آسیب‌های تجملگرایی به حساب می‌آید. در حقیقت از آنجایی که تجملگرایی خودآرایی از اعتدال خارج شده است، به مرور زمان منجر به ایجاد روحیات و تفکرات غیر انسانی می‌شود که آسیبش دوباره به نیازمندان جامعه برمی‌گردد.
تجمل‌گرایان اشخاصی که ثروت کمتری دارند یا فقیرند را پست و بی‌ارزش تلقی می‌کنند و تحقیر دیگران در گفتار و رفتارشان کاملا مشخص است. در نهایت نیز، این روحیه به فقر منجر می‌شود و افرادی که در مصرف‌گرایی و استفاده از تجملات غرق شده‌اند نه تنها خود بلکه جامعه را به ورطه فقر می‌کشانند. به همین خاطر است که امام علی(ع) می‌فرمایند:«اقتصاد و میانه‌روی مایه توانگری و اسراف و ولخرجی مایه فقر و تنگدستی است.»
کمک زنان به رفع معضل تجملگرایی و پیگیری افراطی مد
اخیراً انسیه خزعلی، معاون امور زنان ریاست جمهوری اعلام کرد که در یک نظرخواهی اجمالی که برگزار کرده‌اند نقش زنان در پیشگیری از تجملگرایی یا ترویج آن تا 70درصد برآورد شده است. با توجه به این آمار، یکی از اصلی‌ترین کمک‌های زنان به حل این معضل، علاوه بر خودسازی و تقویت مبانی معرفتی، ایقای نقش تربیتی و انتقال روحیه قناعت پیشگی به باقی اعضای خانواده است. همچنین اصلاح الگوی خرید و ارتباط با اقشار فقیر و محروم جامعه نیز راهگشا خواهد بود.
در شماره‌ی بعدی پرونده ویژه برند هویت زنان به نقش رسانه‌ها در ایجاد مد اشاره خواهیم کرد….
گزارش از زهرا پلویی
