بوتسوانا و داستان یک دعوت واقعی از سرمایه‌گذار!

بوتسوانا کشوری در قلب آفریقا که توانست شومی منابع طبیعی را به نعمت تبدیل کند، با تضمین واقعی حقوق مالکیت و رژیم مالیاتی باثبات و روشن توانسته محلی امن برای سرمایه‌گذاران معادن باشد.

خاک آفریقا مملو از گنج‌های مدفون است. نیمی از الماس‌های جهان در آنجا استخراج می‌شود. بزرگترین تولیدکنندگان کبالت، منگنز و اورانیوم همگی کشورهای آفریقایی هستند. از سال ۲۰۰۰، اکتشافات بزرگ نفتی در جنوب صحرای آفریقا بیش از هر منطقه دیگری انجام شده است. با این حال آفریقایی‌ها وقتی از “نفرین منابع” صحبت می‌کنند، اشتباه نمی‌کنند. نخبگان سیاسی این قاره بخش اعظمی از موهبت‌ها را هدر داده یا ربوده‌اند که اغلب توسط شرکت‌های خصوصی بی‌وجدان به آنها کمک می‌شود. بانک جهانی پیش‌بینی می کند که تا سال ۲۰۳۰، به میزان ۶۲ درصد از مردم بسیار فقیر جهان در کشورهای جنوب صحرای غنی از منابع زندگی خواهند کرد که این رقم در سال ۲۰۰۰ فقط ۱۲ درصد بود.

کشورهای غنی از منابع احتمال بیشتری دارد که از دیکتاتوری یا جنگ داخلی رنج ببرند. مدیریت بهتر منابع برای آینده آفریقا بسیار مهم است. دنیا تشنه هیدروکربن‌های این قاره است. مواد معدنی آن برای انرژی پاک‌تر مورد نیاز است. متأسفانه سیاستمداران آفریقایی در خطر هدر دادن لحظه هستند. تعداد کمی از آنها سیاست‌های صحیح را دنبال می‌کنند. با این حال، یک کشور آفریقایی، حداقل تا همین اواخر، یک استثنای درخشان بوده است، بوتسوانا!

در زمان استقلال در سال ۱۹۶۶ بوتسوانا یکی از فقیرترین کشورهای جهان بود؛ گوشت گاو را می فروخت و مقدار کمی چیزهای دیگر. تنها ۲۲ فارغ التحصیل دانشگاه در آن زندگی می‌کردند، اما در طول چهار دهه آینده، نرخ رشد اقتصادی آن با چین، سنگاپور و کره جنوبی رقابت می‌کرد و امروزه یکی از ثروتمندترین کشورهای آفریقا است. شرط لازم برای ظهور آن، کشف الماس در سال ۱۹۶۷ توسط دبیرس (De Beers)، یک غول معدنی بود، اما این کافی نبود و دگرگونی بوتسوانا نیازمند سیاست‌های درست هم بود.

جهش عجیب تولید ناخالص داخلی سرانه بوتسوانا

چند ویژگی برجسته هستند. بوتسوانا مدت‌هاست که حقوق مالکیت ایمن و یک رژیم مالیاتی باثبات و روشن ارائه کرده است. امروز دبیرس بر این باور است که بوتسوانا چهار پنجم درآمد حاصل از دبسوانا، سرمایه‌گذاری مشترک معدنی خود را از طریق مالیات، حق امتیاز دولتی و سود سهام حفظ می‌کند. در جاهای دیگر آفریقا، به دلیل اینکه معادن ممکن است توقیف شوند یا نرخ‌های مالیاتی نوسان دارند، شرکت‌ها تمایلی به سرمایه‌گذاری مبالغ هنگفت ندارند. به گفته اندیشکده موسسه فریزر، آفریقای جنوبی همسایه، یکی از ده کشور کم جذابیت جهان برای سرمایه‌گذاران در معادن است. بین سال‌های ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۸، آفریقا تنها ۱۴ درصد از کل هزینه‌های این صنعت برای اکتشاف را جذب کرد، علیرغم اینکه احتمالاً ۳۰ درصد از ثروت معدنی سیاره را در خود داشت.

بوتسوانا “بیماری هلندی” را که به موجب آن صادرات منابع باعث افزایش ارزش پول محلی می‌شود و صادرات دیگر را کمتر رقابتی می‌کند، به حداقل رسانده است. این کشور ارزش پولا را مدیریت و یک صندوق سرمایه‌گذاری مستقل ایجاد کرده است. در حالی که بسیاری از کشورهای آفریقایی درآمد حاصل از رونق منابع را قبل از رسیدن هزینه کرده‌اند، در بوتسوانا یک صندوق تثبیت به هموار کردن چرخه‌های رونق و رکود کمک می‌کند.

مانند بسیاری از کشورهای آفریقایی، بوتسوانا برای تنوع بخشیدن به صادرات خود و تقویت تولید تلاش کرده است. هم بیکاری (۲۵ درصد) و هم نابرابری درآمد (در میان بدترین ها در جهان) بالا هستند. الماس همچنان بیش از ۸۰ درصد از درآمدهای صادراتی را تشکیل می‌دهد. با این حال در حالی که دولت‌های نفتی مانند نیجریه و آنگولا برای فیل‌های سفید صنعتی پول خرج کرده‌اند، بوتسوانا در منابع آینده ثروت از جمله آموزش و زیرساخت سرمایه‌گذاری کرده است. از آنجایی که فناوری جدید امکان برش و پرداخت بیشتر را در بوتسوانا به جای هند، مرکز سنتی، فراهم می‌کند، سرمایه‌گذاری‌های گذشته در نیروی کار ماهر به آن فرصتی می‌دهد تا از مزایای آن بهره‌مند شود. بهتر است استراتژی‌های صنعتی داشته باشید که بر روی نقاط قوت موجود استوار باشند تا اینکه سعی کنید استراتژی‌های جدید را تداعی کنید.

کپی کردن بوتسوانا ساده نیست. الماس یک کامودیتی معمولی و بوتسوانا یک کشور آفریقایی معمولی نیست. به لطف سه تن از روسای زیرک که بیش از یک قرن پیش از بریتانیا درخواست کردند، بچوانالند (مستعمره بریتانیا) آن زمان به یک تحت الحمایه تبدیل شد، نه یک مستعمره. بنابراین از برخی آسیب‌های امپریالیسم جلوگیری کرد. دولت مدرن آن بر پایه نهادهای سنتی نسبتاً متکثر بنا شده بود.

نگران کننده است که بوتسوانا در زمان ایان خاما، رئیس جمهور قبلی، و موکگویتسی ماسیسی، رئیس جمهور فعلی، نشانه‌هایی از فراموشی رازهای موفقیت خود را نشان داده است. پوپولیسم اقتصادی، حمایت‌گرایی و سوء استفاده از قدرت در حال خزیدن هستند. الماس ممکن است برای همیشه نباشد، اما مزایای سیاست صحیح می‌تواند باشد.