میلیون‌ها شهروند ترکیه چند روز دیگر پای صندوق‌های رای حاضر می‌شوند تا سرنوشت انتخابات ریاست‌جمهوری آتی را رقم بزنند؛ انتخاباتی که از نگاه ناظران سخت‌ترین آزمون دوره ۲۰ ساله اردوغان است و به دلیل چالش‌ها و مشکلات اخیر ترکیه، سناریوی شکست او در این رقابت‌ها برخلاف دوره‌های قبل، محتمل است.
شمارش معکوس برای موعد ۱۴ مه (۲۴ اردیبهشت) و انتخابات ریاست‌جمهوری و پارلمانی ترکیه آغاز شده است؛ انتخاباتی برای تعیین سیزدهمین رئیس‌جمهوری و بیست وهشتمین دوره نمایندگان پارلمان که البته در فضایی متفاوت از دوره‌های قبل برگزار می‌شود.
لازم به یادآوری است که انتخابات ریاست‌جمهوری و پارلمانی ترکیه هر پنج سال یکبار و در یک روز برگزار می‌شود و افزون بر انتخاب رئیس‌جمهوری، رای‌دهندگان ۶۰۰ نماینده پارلمان را نیز انتخاب خواهند کرد.
انتخابات ریاست‌جمهوری و پارلمانی ترکیه هر پنج سال یکبار و در یک روز برگزار می‌شود و افزون بر انتخاب رئیس‌جمهوری، رای‌دهندگان ۶۰۰ نماینده پارلمان را نیز انتخاب خواهند کرد
در ژوئیه ۲۰۱۸ (تیر ۱۳۹۷)، ترکیه از سیستم پارلمانی به ریاست جمهوری تبدیل شد. در نظام جدید، رای دهندگان رئیس جمهور را به طور مستقیم انتخاب می‌کنند و نقش نخست‌وزیری لغو شده‌است. بنابراین یک نامزد برای پیروزی به بیش از نیمی از آرای ریاست‌جمهوری نیاز دارد. با این حال، اگر هیچ نامزدی به مرز ۵۰ درصد نرسد، دو نامزد برتر، دو هفته بعد بار دیگر مقابل هم قرار خواهند گرفت.
رقابتی تنگاتنگ و حساس میان اردوغان و قلیچدار اوغلو
تا کنون «رجب طیب اردوغان» رهبر حزب «عدالت و توسعه» (AKP)، «کمال قلیچدار اوغلو» رهبر حزب «جمهوری‌خواه خلق» (CHP) ، «محرم اینجه» رهبر حزب «میهن» (MP) و «سینان اوغان» از ائتلاف «آتا» (ATA)، چهار نامزد انتخابات ریاست‌جمهوری هستند.
انتخابات ریاست‌جمهوری ترکیه، اردوغان و قلیچدار اوغلو دو رقیب اصلی به شمار می‌روند و روزنامه «دیلی صباح» ترکیه در این باره نوشته‌است «رئیس‌جمهور کنونی به دنبال تمدید دوره تصدی خود در برابر کمال قلیچداراوغلو قوی‌ترین نامزد اپوزیسیون و رئیس حزب جمهوری‌خواه خلق قرار گرفته‌است.»
اردوغان امیدوار است پس از ۲ دهه در صدر هرم قدرت بودن، مردم ترکیه را راضی کند که همچنان به دوران زمامداری خود ادامه دهد و در سوی دیگر مخالفان وضع موجود، پشت سر قلیچدار اوغلو جمع شده‌اند تا به دوران ۲۰ ساله حزب عدالت و توسعه در ترکیه پایان دهند.
قلیچدار اوغلوی ۷۴ ساله، خود را یک «دموکرات» معرفی می‌کند و به نامزدی ضدفساد معروف است اما از سوی مخالفان، متهم به نزدیکی بیش از حد به غرب شده است
در مقابل، قلیچدار اوغلو به عنوان سرسخت‌ترین رقیب اردوغان وعده‌هایی مبنی بر بازگشت به «سیستم پارلمانی قوی»، حل مسئله کردها، بازگرداندن پناهندگان سوری به خانه‌های خود و نزدیک‌تر شدن به اتحادیه اروپا و ایالات متحده داده‌است.
به نوشته «دیلی صباح» قلیچدار اوغلوی ۷۴ ساله، خود را یک «دموکرات» معرفی می‌کند و به نامزدی ضدفساد معروف است اما از سوی مخالفان، متهم به نزدیکی بیش از حد به غرب شده‌است. او در حالی رهبری حزب چپ میانه جمهوری‌خواه خلق را بر عهده دارد که در یک دهه قبل همواره در رقابت‌های انتخاباتی شکست خورده‌است. بنابراین قلیچداراوغلو به اندازه کافی قوی نیست که بتواند اردوغان را شکست دهد و ترکیه را رهبری کند.
چالش‌های پیش روی اردوغان در آستانه انتخابات
اردوغان که در ۲۰ سال حکومت خود به مدت ۱۱ سال نخست‌وزیر و از سال ۲۰۱۴ رئیس‌جمهوری بوده‌است، در این دوره با موانع جدی و چالش‌های دشواری مواجه‌است.
تارنمای خبرگزاری «الجریزه» در گزارشی ضمن پاسخ‌گویی به پرسش «مهمترین مسائل انتخابات چیست؟»، از بزرگترین چالش‌های زمدامداری اردوغان نیز رونمایی کرده است؛ موانعی از اقتصاد، دموکراسی و زلزله گرفته تا پناهجویان و فرار مغزها.
اردوغان که در ۲۰ سال حکومت خود به مدت ۱۱ سال نخست‌وزیر و از سال ۲۰۱۴ رئیس‌جمهوری بوده، در این دوره با موانع جدی و چالش‌های دشواری مواجه است
اقتصاد
کاهش نرخ بهره در اواخر سال ۲۰۲۱ (۱۴۰۰) باعث بحران ارزی شد و تورم را در سال گذشته به اوج ۲۴ ساله خود یعنی ۸۵.۵۱ درصد رساند. حامیان اردوغان اما می‌گویند که او اقتصاد ترکیه را متحول و زیرساخت‌ها را ایجاد کرده و مناطقی را توسعه داده‌است.
زمین لرزه‌ها
دو زمین‌لرزه بزرگ که در ۶ فوریه (۱۷ بهمن) جنوب شرق ترکیه را لرزاند، بیش از ۵۰ هزار کشته و ویرانی گسترده برجای گذاشت. انتظار می‌رود بازسازی میلیاردها دلار هزینه داشته‌باشد. افزون بر آن، حدود ۱۴ میلیون نفر – ۱۶ درصد از جمعیت ترکیه – تحت تاثیر زلزله قرار گرفتند.
فرار مغزها
به نوشته نشریه «فارن پالیسی» رکود اقتصادی و زلزله مرگبار در کشور ترکیه، اعتماد به دولت اردوغان را از بین برده‌استتعداد فزاینده‌ای از افراد تحصیل‌کرده و بسیار ماهر کشور ترکیه به دلیل نگرانی‌های سیاسی و اقتصادی کشور را ترک کرده‌اند. بر اساس گزارش موسسه آمار ترکیه تنها ۲۸۶ هزار نفر ۲۰ تا ۲۹ ساله در سال های ۲۰۱۹ تا ۲۰۲۱ (۱۳۹۸ تا ۱۴۰۰) ترکیه را ترک کرده‌اند.
دموکراسی
مخالفان اردوغان او را به معکوس کردن دستاوردهای دموکراتیک در ترکیه به ویژه پس از کودتای نافرجام ۲۰۱۶ (۱۳۹۵) که دستگیری و اخراج هزاران نفر را در پی داشت، متهم می‌کنند. منتقدان همچنین می‌گویند که آزادی مطبوعات بدتر شده‌است و ۹۰ درصد از تمام رسانه‌های ترکیه زیر کنترل دولت اردوغان و تجار نزدیک به او هستند.
پناهندگان
احساسات ضدپناهجویان با افزایش گزارش‌های خشونت‌بار، سوء استفاده و جنایت بین جوامع سوریه و ترکیه در حال افزایش است. به گفته دولت، حدود ۳.۷ میلیون از مجموع ۵.۵ میلیون خارجی در ترکیه پناهندگان سوری هستند. دولت در سطح بین‌المللی به دلیل سیاست پناهجویان مورد ستایش قرار گرفته اما نامزدهای اپوزیسیون با افزایش خصومت نسبت به پناهندگان بازی می‌کنند.
کاهش محبوبیت اردوغان
در نظرسنجی سایت «پولیت پرو» (politpro) که به تازگی منتشر شده، قلیچدار اوغلو با ۴۸.۹ درصد از اردوغان با ۴۳.۲ درصد پیش افتاده استبه نوشته نشریه «فارن پالیسی»، رکود اقتصادی و زلزله مرگبار در کشور ترکیه، اعتماد به دولت اردوغان را از بین برده‌است و بر اساس آخرین نظرسنجی، اپوزیسیون متحد ترکیه چالشی بی‌سابقه برای حکومت اردوغان ایجاد می‌کند.
تارنمیا شبکه «الجزیره» هم در گزارشی مشابه نوشت که مشکلات اقتصادی کشور ترکیه در ۱۸ ماه گذشته محبوبیت اردوغان را کاهش داده،علاوه براین او به سرکوب گروه‌های مخالف متهم شده است، اگرچه حامیان دولت معتقدند که این اقدامات پس از کودتای سال ۲۰۱۶ (۱۳۹۵) و تهدید گروه های تروریستی ضروری بوده است.
در مجموع، نگاهی به برخی نظرسنجی‌ها نیز همانند محتوای تحلیل‌ها از کاهش محبوبیت اردوغان نشان دارد. در نظرسنجی سایت «پولیت پرو» (politpro) که به تازگی منتشر شده، قلیچدار اوغلو با ۴۸.۹ درصد از اردوغان با ۴۳.۲ درصد پیش افتاده است. اینجه دیگر نامزد انتخابات با ۴.۸ درصد سوم است و اوغان با ۳.۱ درصد، رتبه آخر را در این نظرسنجی به دست آورده است.
در این میان بسیاری بر این باورند که نقش «نسل زد» (Z) یعنی ۵ میلیون و ۲۰۰ هزار جوانِ رأی اولی ترکیه می‌توانند در انتخابات و شکست اردوغان تاثیرگذار باشند. یکی از جدیدترین نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد که تنها ۲۰ درصد از جوانان بین ۱۸ تا ۲۵ سال آماده رای دادن به اردوغان و حزب عدالت و توسعه در انتخابات ریاست‌جمهوری و پارلمانی‌اند. اردوغان و قلیچدار اوغلو با وعده حذف مالیات بر خرید تلفن همراه و بسته‌های اینترنت رایگان در تلاش برای جذب رأی‌دهندگان نسل زد هستند.
بسیاری بر این باورند که نقش «نسل زد» (Z) یعنی ۵ میلیون و ۲۰۰ هزار جوانِ رأی اولی ترکیه می‌توانند در انتخابات و شکست اردوغان تاثیرگذار باشند
البته اردوغان به دلیل قرار داشتن در مسند قدرت، افزون بر وعده، در عمل نیز اقداماتی را با هدف کسب آرا انجام داده‌است. دولت ترکیه طی سه ماه اخیر دست‌کم دستمزد را ۵۵ درصد افزایش داده‌است. به گزارش خبرگزاری «آناتولی»، اردوغان در فاصله تنها پنج روز تا انتخابات سرنوشت‌ساز این کشور، حقوق حدود ۷۰۰ هزار کارمند بخش دولتی را ۴۵ درصد افزایش داد. با این افزایش دستمزد، حداقل حقوق کارمندان دولتی به ۱۵ هزار لیر (۷۶۸ دلار) می‌رسد.
در ماه‌های اخیر نیز اقداماتی مشابه از سوی دولت ترکیه صورت گرفت. دولت اردوغان حقوق بازنشستگی پایه را بیش از ۲ برابر کرد و قانونی را به تصویب رساند که میلیون‌ها ترک را واجد شرایط بازنشستگی پیش از موعد می‌کند. در روزهای اخیر نیز اردوغان گاز خانه‌ها را یک ماه رایگان اعلام کرد؛ مجموعه اقداماتی که از حساس و خطرناک بودن این دور از انتخابات برای اردوغان و حزب عدالت و توسعه حکایت می‌کند.
