کشور سال‌هاست که با موضوع تحریم دست و پنجه نرم می‌کند و این موضوع سبب شده سیاستگذاران به سمتی سوق داده شوند تا با یافتن راه‌حل، در صدد دور زدن تحریم‌ها عمل کنند. با این حال در این گزارش سعی شده موضوع بازارسازی نفت به روش خرید تقاضا و شراکت استراتژیک و همچنین بحث بهینه سازی مصرف سوخت به عنوان راهکارهای پیشنهادی فرار از تحریم بررسی گردد.
تجربه روسیه
به گزارش موسسه مطالعاتی سولوشن، علی رغم نوسانات طی سال 2022، تولید نفت خام و میعانات گازی روسیه 2 درصد بالاتر از 2021 و صادرات نفت این کشور نیز با 7.6 درصد افزایش به حدود 4.9 میلیون بشکه در روز رسید. از طرفی سهم چین و هند در این تجارت بیش از 60 درصد نفت روسیه بود که پیش بینی میشود، روند آن نیز صعودی باشد.
روسیه توانست با ابزارهای بازارسازی مانند شراکت استراتژیک با چین و همچنین خرید تقاضا و سرمایه گذاری در پالایشگاه‌های فراسرزمینی، موقعیت خود را در باز نفت هند حفظ کند. روسیه و چین در سیست‌های ضد آمریکایی همانند یکدیگر هستند، به خصوص بعد از جنگ اوکراین و روسیه، تحریم‌های اروپا این تخاصم را شدیدتر کرد.
از طرفی با توجه به این که چین بزرگترین واردکننده نفت جهان بوده و روسیه نیز از منابع نفتی برخوردار است، این دو کشور نیازهای یکدیگر را پوشش می‌دهند بنابراین روسیه توانسته به بزرگترین صادرکننده نفت به چین تبدیل شود.
از طرفی روسیه در پالایشگاه وادینار که توسط نایارا انرژی در هند اداره میشود و دارای 400 هزار بشکه ظرفیت نفت خام بوده، دارای سهام 49 درصدی است. با این کار روسیه توانسته فروش نفت خود را به این کشور نسبت به سال گذشته ده برابر کند و به بیش از 1 میلیون بشکه در روز برساند.
ایران و استفاده از تجربه روسیه
ایران نیز می‌تواند از تجربه روسیه استفاده کند، چنانچه پس از استقرار دولت سیزدهم و امضای سند همکاری 25 ساله با چین، فروش نفت ایران به چین در سال 2021 به 229.8 هزار بشکه در سال رسید و در سال بعد (2022) این عدد به 617.25 هزار بشکه در سال رسید. به عبارتی در سال 2021 با 193 درصد رشد فروش نفت به چین و در سال 2022 با 169 درصد فروش نفت نسبت به سال گذشته همراه بود.
پیرامون خرید تقاضا نیز ایران توانسته فراینده سهامداری در دو پالایشگاه ال پالیتو و پاراگوآنا در ونزوئلا را آغاز کند و در دولت سیزدهم صادرات نفت از صفر به 200 هزار بشکه رسید
بهینه سازی مصرف سوخت
مهم‌ترین نکته‌ای که باید به آن توجه شود، بهینه سازی مصرف سوخت است. چرا که براساس شاخص‌ها، شدت انرژی در کشور بالا است. دکتر نعمتی کارشناس انرژی معتقد است: یک شاخصی برای مصرف انرژی در کشور داریم به نام شدت انرژی (ENERGY INTENSITY)، بنا به گزارشات، شدت انرژی کشور حداقل دو و نیم برابر متوسط مصرف دنیاست. بعضی گزارش ها 7 برابر کشورهای توسعه یافته را نیز نشان می‌دهند. دو برابر شدت انرژی به چه مفهوم است؟ یعنی برای همین سطح تولید ناخالص داخلی و رفاه مردم، نصف این انرژی اولیه کافی است.
وی افزود: لذا با توجه به این که ده میلیون معادل بشکه نفت خام تولید می کنیم، 5 میلیون معادل بشکه نفت خام را برای رفاه فعلی کشور مصرف می‌کنیم و 5 میلیون اتلاف میشود. به بیان دیگر اگر در بهترین حالت، به دنبال رشد سالانه 5 درصدی GDP باشیم، طی بیست سال GDP دو و نیم برابر خواهد شد و با استفاده از بهینه سازی مصرف انرژی ، حفظ همین میزان تولید نفت و گاز به علاوه انرژی‌های تجدید پذیر برای رشد 5 درصدی تا بیست سال آتی کافی خواهد بود.
از طرفی طبق گفته وزیر نفت، بین 3 تا 5 درصد در کشور با افزایش مصرف مواجه هستیم و درصورتی که نتوانیم جلوی این افزایش مصرف را بگیریم، تمام منابع کشور سوخت خواهد شد و در پایان تمام منابع فقط در داخل و صرف مصرف داخل خواهد شد و به صادرات نمی‌رسد.
برای مثال در نظر بگیرید تا 40 درصد گاز کشور، از تولید تا مصرف با اتلاف مواجه است در صورتی که بتوان حداقل 10 درصد جلوی اتلاف را گرفت با توجه به 111 میلیارد متر مکعب مصرف کشور، با احتساب 10 درصد صرفه جویی این عدد برابر با 11 میلیارد مترمکعب گاز خواهد شد که با صادرات آن، نفعی که به کشور به کشور می‌رسد برابر با 3.5 میلیارد دلار خواهد بود. این عدد برابر با نصف سرمایه لازم در جهت توسعه میدان کیش خواهد بود.
از طرفی در دیگر حامل‌های سوخت نیز داستان به همین منوان است در حال حاضر مصرف میانگین بنزین کشور طبق گفته نجات علی 103 میلیون لیتر در روز است که در برخی از روزهای سال این عدد به 110 میلیون لیتر نیز می‌رسد. با این دست فرمان هرچه نفت داریم باید به پالایشگاه‌‌ها تحویل دهیم و به جایش بنزین بگیریم و نه آن صادر کنیم بلکه تنها در داخل مصرف شود.
لذا قبل از هر چیز باید به سمت بهینه سازی مصرف سوخت حرکت کنیم تا تجربه صادرات بنزین که به دلیل ناترازی بنزین به بن بست خورد برای کشور به وجود نیاید.
