یک بار دیگر وین میزبان تیم مذاکراتی ایران و ۴+۱ شد تا بر سر احیای برجام به گفتگو بنشینند. این مذاکرات یک هفته پیش به پایان رسید. این دومین بار بود که نمایندگان کشورها با تیم جدید ایرانی گفتگو می‌کنند. این در حالیست که انریکه مورا پیش از برگزاری این نشست از ضرورت سرعت بخشی به این روند گفته و مدعی شده بود که زمان می‌گذرد و فوریت توافق، بیش از گذشته است. علی باقری کنی،مذاکره کننده ایرانی هم گفت که ایران مذاکرات را بر اساس مواضع قبلی‌اش و با جدّیت ادامه می‌دهد.
اما طرف آمریکایی از زبان ند پرایس سخنگوی وزارت خارجه آمریکا تلاش کرد تا پیش از شروع شدن مذاکرات ماجرا را به دوش ایران بیاندازد. این در حالیست که در هفته گذشته واشنگتن یک بار دیگر دست به تحریم ایران زد. سخنگوی وزارت خارجه ایالات متحده آمریکا روز چهارشنبه گفت که رابرت مالی، فرستاده ایالات متحده که به‌طور غیرمستقیم از طریق اروپایی‌ها در مذاکرات شرکت می‌کند «آخر هفته» به گفت‌وگوها خواهد پیوست.
مقامات ایرانی پیش از آنکه گفتگوها شروع شود، در مورد جدیت خود نسبت به مذاکرات در هشتمین دوره تاکید کرده بودند. جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجه اتحادیه اروپا عصر چهارشنبه با وزیرخارجه کشورمان گفتگو کرد. بورل از تهران خواست «تا به نگرانی‌ها درباره برنامه فعلی هسته‌ای که در ماه‌های اخیر به‌طور چشمگیری سرعت گرفته است، رسیدگی کند.» رابرت مالی نماینده آمریکا در امور ایران روز پنجشنبه با اشاره به گفت‌وگوهای اخیر خود با مقامات چین و روسیه خاطرنشان کرد: ما به همکاری سه‌جانبه خود برای رسیدن به هدف مشترکمان مبنی بر بازگشت متقابل به برجام ادامه می دهیم. او در ادامه با بیان اینکه رایزنی های خوبی با این دو مقام روس و چینی داشته است، تصریح کرد: همانطور که پیش از دور هفتم مذاکرات (وین) توافق کردیم به هماهنگی نزدیک سه جانبه مان برای دستیابی به هدف مشترک خود مبنی بر پایبندی کامل متقابل به برجام بر اساس پیشرفت‌های حاصل شده در شش دور اول ادامه خواهیم داد.
ایران در هفتمین دور از گفتگوها پیشنهاداتی برای غربی‌ها داشت. اما این پیشنهادات از سوی فرانسه و آلمان با واکنش منفی رو به رو شد.
تلاش روس‌ها برای به ثمر رسیدن توافق
تحریم مجدد علیه ایران تنها موردی نبود که از سوی ایالات متحده در فاصله بین گفتگوهای دور هفتم و هشتم اتفاق افتاد. پیش از شروع هشتمین دور، رسانه‌های غربی به نقل از یک منبع در آمریکا گزارش داده بودند که وزرای دفاع آمریکا و رژیم صهیونیستی می‌توانند درباره برگزاری رزمایش مشترک نظامی با هدف آمادگی برای مقابله با ایران گفتگو کنند. این ادعا پیش از همه صدای روس ها را در آورد و معاون وزیر امور خارجه روسیه با بیان اینکه رزمایش احتمالی آمریکا و رژیم صهیونیستی در خاورمیانه علیه ایران به بی ثباتی می‌انجامد، گفت: اکنون مهم است که خویشتنداری نشان دهیم و بر تسهیل روند مذاکرات تمرکز کنیم که پس از مدت‌ها انجام می‌شود. سرگئی ریابکوف پنجشنبه ادامه داد: مسکو از اسرائیل و ایالات متحده می‌خواهد که از برنامه‌های خود برای رزمایش علیه ایران خویشتن داری نشان دهند.
پس از گفتگوها هم «میخائیل اولیانوف» نماینده دائم روسیه در سازمان‌های بین‌المللی مستقر در وین ضمن اعلام پایان جلسه کمیسیون مشترک برجام اعلام کرد: نشست کمیسیون مشترک به اتمام رسید. نسبتاً کوتاه و سازنده بود. شرکت‌کنندگان شاهد شماری اشتراکات مهم در مواضع خود بودند که شامل ارتباط با لزوم نهایی کردن موفقیت‌آمیز و هرچه سریع‌تر مذاکرات وین درباره احیای برجام می‌شد. اولیانوف همچنین در توئیتی نوشت که مذاکرات توانست برخی از سوتفاهم‌هایی که در انتهای هفته گذشته با آن مواجه بودیم را رفع و کار عملی را آغاز کند.
در ادامه این همراهی‌ها سخنگوی وزارت امور خارجه روسیه ضمن ابراز امیدواری درخصوص نتیجه‌بخش بودن مذاکرات هسته‌ای در وین خواستار جبران خسارت آمریکا بابت خروج از برجام شد. او در ادامه گفت: «مسکو از تهران و واشنگتن می‌خواهد در جریان مذاکرات وین برای احیای برجام، گام‌های خود را هماهنگ کنند» سخنگوی وزارت امور خارجه روسیه افزود: روسیه راه دیگری به غیر از تسریع رایزنی‌ها و اتکا به تجربیات و نتایج دورهای قبلی مذاکرات نمی‌بیند.می‌دانید که دولت قبلی آمریکا بود که به‌صورت یک‌جانبه از این توافق خارج شد. بنابراین بازگرداندن واشنگتن به اجرای قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت جای بحث ندارد. برای تمام تخلفات ایالات متحده آمریکا باید جبران خسارت صورت گیرد.
همزمان با اینکه مقامات غربی با تهران پای میز مذاکره بودند، یک مقام ارشد آمریکایی روز گذشته به رویترز گفت: انتظار می‌رود وزیران دفاع آمریکا و اسرائیل پنجشنبه در واشنگتن درباره تمرین‌های نظامی برای شبیه سازی حمله به تاسیسات هسته‌ای ایران در صورت شکست دیپلماسی مذاکره کنند. این ادعا واکنش صریح روس ها را در پی داشت. معاون وزیر امور خارجه روسیه با بیان اینکه رزمایش احتمالی آمریکا و رژیم صهیونیستی در خاورمیانه علیه ایران به بی ثباتی می‌انجامد، گفت: اکنون مهم است که خویشتنداری نشان دهیم و بر تسهیل روند مذاکرات تمرکز کنیم که پس از مدت‌ها انجام می‌شود.
این هجمه ها کافی نبود چرا که در ساعات پایانی روز جمعه خبرگزاری رویترز به نقل از یک دیپلمات اروپایی مدعی شد که مذاکره‌کنندگان ایرانی پذیرفته‌اند که مذاکرات بر اساس محتوای متونی که تا خردادماه امسال مورد توافق قرار گرفته بود ادامه یابد. منابع نزدیک به هیات مذاکره کننده ایران به سرعت این خبر را تکذیب کردند. هم چنین علی باقری در توییتی نوشت: فضاسازی دروغین خارج از اتاق مذاکره نمی‌تواند خللی در جدیت مذاکره کنندگان در رسیدن به توافقی که از حقوق و منافع ملت ایران صیانت کند، وارد سازد.
بدیهی است تمام تلاش تیم مذاکره کننده ایرانی این است که 5 شرط اصلی در مذاکرات تحقق یابد یعنی: رفع تحریم‌های مربوط به توافق هسته‌ای، راستی‌آزمایی درباره رفع تحریم‌ها،کسب ضمانت عدم خروج امریکا، جبران خسارت‌های ایران و بازگشت تمامی طرف‌ها به تعهدات ذیل توافق برجام. در این راستا متون پیشنهادی و خواسته‌های ایران که عمدتا بر رفع تحریم‌ها و ضمانت از طرف مقابل تاکید دارد به رغم هیاهوهای تبلیغاتی همچنان مطرح است و هیچ تجدیدنظری در موضع ایران در این خصوص صورت نگرفته و از همه مهمتر اینکه پیش نویس‌های پیشنهادی پس گرفته نشده‌اند. ضمن آنکه طرفهای مقابل هم پذیرفتند که به تفصیل درباره مطالبات ایران گفتگو کنند. موضوعی که نشان از یک گام مثبت دیگر در مذاکرات برای رسیدن به توافق است. از همین رو به نظر می رسد که تلاش ها و رایزنی های قاطعانه و برحق تیم مذاکره کننده ایرانی در حال به ثمر نشستن بوده و طرف های غربی نیز راهی جز به رسمیت شناختن مطالبات برحق ایران ندارند. مساله ای که اساسا به گره ای بزرگ در ادوار قبلی مذاکرات تبدیل شده است. مشخص نیست در صورت تفاهم بر سر این متون توافق بر سر توافق سال ۲۰۱۵ شکل خواهد گرفت یا اینکه مذاکرات لغو تحریم های ایران به توافق جدیدی منجر خواهد شد.
مواضع مقامات ایرانی چه بود؟
بعد از برگزاری گفتگوهای روز پنجشنبه مواضع رییس هیات مذاکره کننده ایران نشان از ان داشت که تهران به ادامه همکاری ها علاقه مند بوده و همین فرکانس را هم از طرف مقابل دریافت کرده است. او خبر داد که: طرفین اراده جدی برای استمرار مذاکرات دارند و این نشان می دهد که می خواهند مواضع به هم نزدیک شود. نشست کمیسیون برگزار شد و طرف های‌مذاکرات از جمله ایران دیدگاه ها و نظراتشان را بیان کردند. ایران هم تاکید کرد که مسیر گفت‌وگوها را بر اساس مواضع خودش که قبلاً بیان کرده با جدیت ادامه می دهد و اراده جدی برای ورود به مذاکرات دارد. در رابطه با دستیابی به توافق هم اگر زمینه های لازم فراهم شود، قطعا هیچ مانعی نمی بینیم. باقری کنی درباره کاهش شکاف ها گفت: همین که طرفین اراده جدی برای استمرار مذاکرات دارند نشان می دهد که دو طرف می خواهند مواضع به هم نزدیک شود.
وزیر امور خارجه کشورمان هم در پستی اینستاگرامی نوشت: طرف های غربی باید بدانند در هشت سال گذشته به اندازه کافی حرف زده شده و وعده بی عمل داده اند، اما امروز وقت عمل است و ما برای رسیدن به توافقی جدی و خوب تلاش می کنیم.ما همه در وین هستیم که مذاکره کنیم تا به یک توافق خوب برسیم. برنامه هسته‌ای ایران کاملا صلح آمیز است، اما رفع نگرانی هسته‌ای ادعایی طرفهای غربی با رفع کامل تحریم های برجامی ارتباط مستقیم دارد.هر چند تردید داریم که آیا طرف غربی اصولا آماده رفع تحریم ها است یا اینکه صرفا به دنبال رفع یکطرفه نگرانی های خود است، اما اگر طرف غربی مذاکرات با حسن نیت، ابتکار عمل و ایده های سازنده در ادامه مذاکرات حضور یابد، یقینا شاهد پیشرفت سریع مذاکرات خواهیم بود.
امیرعبداللهیان در حالی این مسائل را بیان کرد که برای دیدار به مراجع عظام تقلید به استان قم سفر کرده بود و در واقع در این دیدارهای نقشه راه دولت برای مذاکرات توسط مراجع ترسیم شد. آیت الله آیت‌الله جوادی آملی در دیدار با وزیرخارجه با تاکید بر اینکه در نظام بین‌الملل به هیچ‌کس اعتماد نیست اما در عین حال هیچ کس از مذاکره و تبادل با دیگر کشورها هم بی‌نیاز نیست گفت: از این رو مذاکره با کشورهای جهان یک کار سنگینِ علمیِ عمیقِ حقوقی سیاسی در حوزه بین‌الملل است. وی همچنین افزود که مذاکره با جهان، یک فکر جهانی لازم دارد و ایران از جهان جدا نیست. آیت الله جوادی آملی افزود: چه بخواهیم و چه نخواهیم باید با آنها مذاکره کنیم.
در دیداری اخیر وزیرخارجه با آیت الله صافی گلپایگانی این مرجع تقلید بدون عقب نشستن از مواضع خود درباره ضرورت برقراری روابط دیپلماتیک با دیگر کشورها، تاکید کرد:امیدوارم بتوانید مشکلات مردم شریف کشورمان را برطرف نموده و رضایت و خرسندی مردم را به دست آورید و با تعامل با سایر کشورها، در رفع نگرانی‌ها موفق باشید.
مواضع مهم مراجع تقلید می تواند نقشه راهی مهم و نقطه عطفی جدید برای رسیدن به اجماع ملی در خصوص مذاکرات و روابط با غرب باشد تا از هرگونه صدای دوگانه و تفرقه آمیزانه جلوگیری شود.
تداوم رفتار دوگانه و مخرب آمریکایی ها
در حالی که آمریکا خارج از چارچوب توافق قرار دارد همچنان به ادامه رویکردهای غلط خود اصرار می ورزد. مقامات آمریکایی در طول مذاکرات بارها از اشتیاق خود به دیپلماسی می گویند اما در عمل رفتاری کاملا متفاوت را در پیش گرفته اند. تحریم های جدید آمریکا علیه 12 فرد و نهاد ایرانی به خوبی یک بام و دو هوای کاخ سفید و رویکرد مخرب دولت بایدن را نسبت به مذاکرات پیش رو نشان داد.
با این حال آنها شرط نیز تعیین کرده اند و عمل به تعهدات از سوی تهران را شرط لازم به نتیجه رسیدن مذاکرات دانستند.
در همین حال سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا در یک کنفرانس خبری به سوالات خبرنگاران درباره مواضع دولت این کشور در قبال مذاکرات احیای توافق هسته‌ای در وین پاسخ داد. ند پرایس سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا در یک کنفرانس خبری درباره رویکرد واشنگتن در قبال مذاکرات احیای توافق هسته‌ای در وین گفت: ما در حال حاضر بر دیپلماسی متمرکز هستیم تا ببینیم می‌توانیم بازگشتی دوجانبه به برجام داشته باشیم یا نه. ما همچنان بر این باور هستیم که بازگشت دوجانبه به برجام هنوز امکان‌پذیر است.
جن ساکی یک سخنگوی دیگر کاخ سفید هم در یک کنفرانس خبری در پاسخ به سوالی مبنی بر این که چه نظری درباره برخی گزارش هایی دارد که می گویند در صورت شکست مذاکرات تهدید مالی و نظامی علیه ایران وجود خواهد داشت گفت: ما بر این عقیده ایم که راهکاری دیپلماتیک بهترین راه اجتناب از یک بحران هسته ای را پیش پایمان می گذارد. اگرچه، با توجه به توسعه های مداوم برنامه هسته ای ایران، رئیس جمهور بایدن از تیمش خواسته است در صورت شکست دیپلماسی آمادگی داشته باشند؛ ما باید به گزینه های دیگری روی بیاوریم که احتیاج به آمادگی و مقدمات دارد.
به نظر می رسد که اینبار هم مانند دفعات گذشته بخشی از مسیر احیای برجام طی شده است. در همین حال با وجود اما و اگرهایی که طرفین غربی آورده‌اند، نیاز به ادامه گفتگوها بیش از هر زمانی احساس می‌شود. در میان کشورها روسیه بیش از دیگران اصرار دارد تا برجام با دردسر کمتری به نتیجه برسد و دیگر کشورهای ۴+۱ و ایالات متحده را به همکاری با ایران و پذیرش اشتباهاتشان در سال های اخیر دعوت می کند.
مهسا مژدهی
