«شی جین پینگ» رئیس جمهور چین از زمان آغاز اپیدمی کرونا در اوایل سال 2020 تاکنون تنها یک بار خاک این کشور را ترک کرده بود؛ جایی که سپتامبر 2022 به قزاقستان و ازبکستان سفر کرد. اما سفری که او طی چند روز گذشته به عربستان سعودی داشت و در اجلاس سران کشورهای عربی در ریاض حاضر شد، دومین سفر خارجی وی طی 3 سال گذشته محسوب می‌گردد.
سفر رئیس جمهور چین به عربستان به ویژه در سایه تحولات گوناگون جهان و منطقه از جمله جنگ اوکراین و روسیه، در ابعاد مختلف حائز اهمیت بالایی بوده و جای بررسی دارد. سعودی‌ها تصمیم گرفتند تا به مناسبت سفر شی جین پینگ به ریاض میزبان نخستین اجلاس سران چین و کشورهای عربی باشند که 9 دسامبر برگزار شد و در آن مقامات کشورهای عربی حوزه خلیج فارس و نیز دولت‌های آفریقایی حضور داشتند.
موضوع نخستی که باید در رابطه با پشت پرده و هدف سفر رئیس جمهور چین به عربستان و دیدار وی با مقامات عربی مورد بحث قرار بگیرد مسئله توافق تجارت آزاد بین کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس و پکن است. مذاکرات درباره این توافق یک بار در سال 2004 آغاز و در سال 2009 متوقف شد و سپس مجددا در سال 2016 از سرگرفته شد و باز هم در سال 2017 هم‌زمان با شروع بحران خلیج فارس و محاصره چند کشور عربی علیه قطر، متوقف گشت.
اما از سال 2021 شیخ‌نشینان خلیج فارس مجددا روابط خود را با چین تقویت کردند و اطلاعات نشان می‌دهد که زمان انجام توافق تجارت آزاد میان دو طرف که پکن مدت‌ها منتظر آن بود فرا رسیده است. اخیرا سفیر امارات متحده عربی در چین گفته بود که مذاکرات بر سر توافقنامه تجارت آزاد بین چین و کشورهای شورای همکاری خلیج فارس وارد «مرحله نهایی و حساس» شده است و دو طرف در اکثر موضوعات به توافق رسیده‌اند.
هم شورای همکاری و هم چین به دنبال دستیابی به منافع بزرگی از تجارت آزاد هستند. در سال 2020 انتظار می‌رفت چین با ارزش تجارت متقابل نزدیک به 161.4 میلیارد دلار جایگزین اتحادیه اروپا به عنوان بزرگترین شریک تجاری کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس شود.
در رابطه با روابط تجاری عربستان و چین طی شش سال گذشته مذاکراتی میان دو طرف در مورد انعقاد قراردادهای نفتی با پول ملی چین در جریان بوده و احتمال دارد سفر جی پینگ به ریاض زمینه را برای انجام گفتگوها در این زمینه فراهم کند. به ویژه اینکه چین در تلاش برای بین‌المللی کردن ارز خود بوده و عربستان می‌تواند در این عرصه شریک جذابی برای او باشد؛ زیرا پکن بیش از 25 درصد صادرات نفت سعودی را خریداری می‌کند و اگر این معاملات با پول ملی چین انجام بگیرد کمک زیادی به این کشور جهت تقویت موقعیت خود در بازار ارز جهانی خواهد کرد.
علاوه بر آن چنین اقدامی می‌تواند سایر صادرکنندگان نفت را تشویق کند تا نفت خود را با ارز چین قیمت‌گذاری کنند. چین در چارچوب این هدف خود همچنین تلاش دارد در پروژه‌های بلندپروازانه عربستان سرمایه‌گذاری‌های هنگفتی انجام دهد. اطلاعات نشان می‌دهد که پکن و ریاض قرار است بیش از 20 قرارداد با ارزش نزدیک به 30 میلیارد دلار امضا کنند که بخش زیادی از آنها مربوط به پروژه‌های چشم‌انداز 2030 سعودی و متنوع‌سازی اقتصاد این کشور است.
برخی ناظران سفر رئیس جمهور چین به عربستان را با سفر بی‌حاصل جو بایدن به این کشور مقایسه کرده و معتقدند که پکن در چارچوب مقابله با نفوذ آمریکا در منطقه و نیز در راستای رقابت سنتی با این کشور در عرصه بین‌المللی قصد گسترش ظرفیت‌های اقتصادی خود را در بازار کشورهای عربی دارد. به ویژه اینکه چین همواره به منابع انرژی منطقه نیاز داشته و در سایه بحران اوکراین آمریکا نیز چشم خود را به گاز و نفت کشورهای عربی دوخته است.
نکته حائز اهمیت دیگر در سفر شی جین پینگ به ریاض، هم‌زمانی این سفر با بروز تنش در روابط آمریکا و عربستان طی مرحله اخیر بر سر سیاست‌های نفتی است. بر همین اساس می‌توان گفت استقبال سعودی‌ها از رئیس جمهور چین به معنای ارسال پیامی برای آمریکایی‌ها با این مضمون است که «عربستان قصد دارد مسیر مستقل‌تری در تصمیم‌گیری‌های خود پیش بگیرد». همچنین دیگر کشورهای حوزه خلیج فارس نیز ممکن است مسیری مشابه عربستان در پیش بگیرند؛ البته نه به این معنا که کاملا از آمریکا جدا شوند بلکه این وابستگی تا حد زیادی کاهش خواهد یافت؛ مسئله‌ای که برای آمریکایی‌ها نگران کننده است.
توجه به این نکته ضروری است که تعاملات عربستان با رقبای آمریکا همانند چین و روسیه غالبا در چارچوب مناسبات تاکتیکی تعبیر می‌شود و به معنای آن نیست که پکن یا مسکو جای واشنگتن را برای ریاض می‌گیرند. اما در هر صورت گرایش عربستان و دیگر کشورهای عربی به سمت تشکیل ائتلاف با طرف‌هایی جز ایالات متحده در سطوح مختلف برای این کشور نگران‌کننده بوده و نفوذ آن را در منطقه تحت تاثیر قرار می‌دهد.
