سال هاست که برخی کارشناسان اجتماعی از غلبه آموزش بر پرورش در مدرسه و دانشگاه ما سخن می گویند. این انتقاد فقط به تلاش ها برای کسب بهترین نمره ها و رشد موسسات کنکور و آموزش تست زنی و رقابت های کمی برای به دست آوردن بهترین رتبه ها خلاصه نمی شود. از این منظر انتقادی، «تحصیلات»، دیگر آن معنایی را که در گذشته داشت، یعنی همراهی اش با نوعی فرهیختگی و فرهنگ، جایگاهش را در کشور ما از دست داده است. البته نباید فراموش کرد این اتفاق کم و بیش یک مساله جهانی است و اختصاصی به جامعه ما ندارد به این معنا که آموختن علم و دانش آموزی، رنگی از آن فرزانگی و حکمتی که در گذشته داشت یا مورد انتظار بود، دیگر ندارد و تبدیل به نوعی دانش تخصصی و کاربردی و جزیی نگر یا حتی مهارت شده که البته ضروری یک زندگی صنعتی مدرن با پیشرفت های روز بروز شونده است اما در هر حال اخلاق انسانی ممزوج با دانش که در گذشته فضیلت ساز بود و حکمت شمرده می شد به مرور جای خود را به اخلاق حرفه داده است.
در کشور ما این روند جهانی بعد دیگری هم یافته است به این معنا که اگر در غرب صنعتی این تغییر ماهیت دانش و نهادهای آموزشی در تناسب کاملا با کلیت جامعه و هدف گذاری های آن است ( یعنی کارآمدی در توسعه و صنعت) و به این ترتیب دارای کارکردهای مثبت است در جامعه ما این نوع نگاه به مقوله آموزش هنوز مساله است و به خصوص با ماهیت نظام سیاسی ما که مبتنی بر آموزه های دینی و متعالی است در تضاد افتاده است. از نظر هدف گذاری های فرهنگی و تربیتی در نظام سیاسی ما دانش آموز یا دانشجو باید در کنار آموزش های تخصصی ظرفیت های انسانی خود را گسترش دهد و در ارزش های اخلاقی و انسانی نیز پیشرفت داشته باشد. انتقادها به سست شدن اخلاق در محیط های آموزشی چه در مدرسه و چه در دانشگاه طی هفته های گذشته از این زاویه است و این تناقض نکته ای است که هر چند مهم و قابل اعتناست اما موضوع این نوشته نیست.
پرسش اصلی این است که چرا در غرب صنعتی که در محیط های آموزشی اش اخلاق حرفه ای به مرور حاکم شده و آموزش، به اصطلاح مطلوب ما در ایران بدون «پرورش» فضیلت های خاص صورت می گیرد شاهد چنان حجمی از ادبیات رکیک جمعی نیستیم اما در جامعه ای که در محیط های آموزشی اش نه تنها اخلاق انسانی عام بلکه آموزه ها و معارف دینی سطح بالا ارائه می شود ناگهان با چنین پدیده ای مواجه می شویم؟!
پاسخ این پرسش یقینا حاضر و آماده نیست اما این پرسش آنقدر مهم هست که می ارزد سیاستگذاران فرهنگی کشور با جدیت در پی یافتن پاسخ آن باشند.
