مجموعه مستند «این است فوتبال»، رویداد‌های خاص فوتبالی را به سمت و سوی فضا‌های مردمی و عمومی خاص و گفتگو با مردم درباره فوتبال نزدیک میکند که این مسئله جذابیت روایی آن و افزایش سطح اعتبار پرداخت‌های موضوعی آن با توجه به گرایشات موضوعی خاص فوتبالی‌اش را موثر کرده است.
نمای اول
مجموعه مستند «این است فوتبال» در مورد عواطف، داستان‌ها، احساسات و پیروزی‌هایی است که پیرامون مسابقات بین المللی فوتبال جریان دارد. این مستند از پنج قسمت مجزا به لحاظ محتوایی تشکیل شده است:
قسمت اول با عنوان «رستگاری»، روایتی از تاریخچه استعمار کشور روآندا توسط بلژیک، استقلال روآندا و ورود ورزش فوتبال به این کشور و تاثیر این ورزش در پایان دادن به جنگ داخلی و اتحاد مردم بعد از نسل کشی سال ۱۹۹۴ و حضور فوتبال این کشور در جام ملت‌های ۲۰۰۳ آفریقا است. قسمت دوم با عنوان «اقبال»، به بررسی میزان اهمیت و تاثیرگذاری متغیر شانس در میزان موفقیت تیم‌هایی نظیر بایرن مونیخ، آینتراخت فرانکفورت و چلسی در کسب عناوین قهرمانی اشاره دارد. قسمت سوم با عنوان «غرور»، به حضور تیم ملی ایسلند در مسابقات جام جهانی ۲۰۱۸ روسیه، اتحاد مردم این کشور و امید به آینده در آنها، ضمن آنکه عنوان کوچکترین کشور جهان را دارند پرداخته است. قسمت چهارم با عنوان «عشق» است که به روایت علاقه‌مندان و گرایش نوجوانان به فوتبال در جهان اشاره دارد؛ و قسمت پنجم هم با عنوان «شگفتی» به داستان زندگی و حرفه‌ای اسطوره ورزش فوتبال جهان معاصر، لیونل مسی از زبان بزرگان این ورزش پرداخته است.
این مستند که یک اثر خارجی ترجمه و دوبله شده به زبان فارسی برای پخش از شبکه مستند سیما است، به کارگردانی «جیمز ارسکین» و با نویسندگی مشترک وی با «جان کارلین»، به نقش متفاوت فوتبال در جوامع و در گذر حوادث سیاسی و اجتماعی در پس آن اشاره دارد.
برخی از مهمترین شخصیت‌ها که در این مستند درباره فوتبال گفتگو کرده‌اند: پل کاگامهرئیس جمهور روآندا-الیور کاندروازه بان اسبق تیم ملی فوتبال آلمان-پیر لویجی کولیناداور بین‌المللی اسبق فوتبال- خوان ماتاقهرمان جام جهانی ۲۰۱۰ با تیم ملی اسپانیا- روبرتو دی ماتیوبازیکن سابق و مدیر تیم باشگاهی چلسی انگلیس- هیمیر هالگ‌ریمسونسرمربی تیم ملی فوتبال ایسلند- کاترین یاکوبسدوتیرنخست وزیر ایسلند- گئورگ هولمفعال برنامه رسانه‌ای SIGUR ROS- کیارتان هولمموسیقیدان- ژوآ لویز دی آلباکرکهنویسنده- آلفرد فینبوگاسونمهاجم تیم ملی فوتبال ایسلند- روریک گیسلاسونهافبک تیم ملی فوتبال ایسلند- مائوریسیو ماکریرئیس جمهور پیشین آرژانتین- جوزپ ماریا بارتومئورئیس سابق باشگاه فوتبال بارسلونا- پروفسور دیوید سامپترریاضیدان- پپ گوآردیولاسرمربی تیم فوتبال بارسلونا از سال ۲۰۰۸ تا ۲۰۱۲- پاکو سیرولورئیس بخش روش شناسی باشگاه بارسلونا- کیکه دو مینگزمربی کودکی لیونل مسی در فوتبال- دکتر فاکوندو مانِسعصب شناس ادراکی- آلخاندرو والژورنالیست.
نمای نزدیک؛ چیست فوتبال؟
فوتبال ناجی کشور روآندا شد!
این مستند به این نکته می‌پردازد که بلژیکی‌ها با حضور استعماری خود در کشور روآندا، با دامن زدن به اختلافات میان قبایل در این کشور به آنها حکومت می‌کردند، اما در این بین آنچه آنها با خود به روآندا آوردند فوتبال بود! و این ورزش را به مردم این کشور معرفی کردند. در واقع ورود فوتبال به روآندا و مقابله و مبارزه اهالی این کشور با میسیونر‌های مسیحی آمده از بلژیک در جریان رقابت‌های فوتبال، منجر به شناخت نژادی سیاهپوستان از سفید پوستان شده بوده است. از این رو یکی از اهالی روآندا که حالا پزشک است، وقتی از خاطرات آن دوران می‌گوید، عنوان میکند که فکر میکرده پوست سفید آنقدر لطیف و حساس است که اگر مورد اصابت قرار بگیرد ممکن است تاول بزند!
وقتی قبایل محلی در روآندا دچار جنگ داخلی با هم شده بودند، برخی با پوشیدن لباس تیم رایان اسپرتس از آنجا که این تیم دارای محبوبیت بود، از این طریق خود را از گزند حوادث و درگیر شدن با شبه نظامی‌ها رها می‌کردند. در این رابطه پل کاگامه، رئیس جمهور روآندا معتقد است پس از جنگ‌های داخلی این کشور، تلاش شد تا فوتبال را در روآندا توسعه دهند تا موجب صلح و دوستی و آرامش در ایام بعد از جنگ داخلی برای مردم این کشور شود. همچنین او اشاره میکند که توسعه فوتبال در میان اعضای جامعه این کشور در مرکز فرآیند التیام یافتن کشورشان امری تعمدی بوده، زیرا فوتبال در اتحاد یافتن جوامع موثر است. در جریان قتل عام قبیله توتسی‌ها در ۱۹۹۴ در روآندا عده زیادی کشته می‌شوند، اما یکی از عوامل پایداری و استقامت بازماندگان آن قتل عام تاریخی وسیع، فوتبال بوده است که موجب سرزندگی و به دست آوردن توان و قدرت برای ادامه زندگی نزد مردم روآندا بوده است؛ از این رو در جریان حوادث پس از قتل عام و نسل‌کشی رخ داده توسط قبیله توتسی ها، قدرت وقت حاکم در این کشور تصمیم می‌گیرد با توجه به تعداد بسیار زیاد زندانی در جریان این بحران نسل‌کشی، از فوتبال نیز در کنار دادگاه مردمی برای کنترل اوضاع و پایان بخشیدن به اختلافات ناشی از قتل عام‌های صورت گرفته استفاده کند. زیرا آنها معتقد بودند که قرار گرفتن اعضایی از جمعیت‌های مخالف قبایل توتسی‌ها و هوتو‌ها با هم در یک تیم فوتبال منجر به انجام کار گروهی و سرانجام اتحاد میان قبایل مخالف میشود و از این طریق به تدریج اختلافات جای خود را به دوستی و اتحاد و وحدت می‌دهد و در نهایت منجر به توسعه روآندا میشود؛ لذا در جریان کنترل بحران در روآندا، فوتبال به بازسازی جوامع محلی در این کشور کمک کرد. سرانجام در جریان یک رویداد ملی در جریان ایفای نقش درست اتحاد برانگیز فوتبال در میان اختلافات قبیله‌ای در روآندا، این اتحاد شکل گرفته منجر میشود تا اعضایی از قبایل توتسی و هوتو در قالب تیم ملی فوتبال روآندا در کنار هم قرار بگیرند و برای رفتن به دور نهایی جام ملت‌های ۲۰۰۳ آفریقا تلاش کنند که در نهایت روآندا موفق به غلبه بر تیم ملی قوی غنا میشود و این پیروزی ثمره وحدت و اتحاد و دوستی میان جوامع در روآندا شده و تحقق تدریجی این مسیر را در یک چهارچوب ملی به مردم این کشور ثابت کرد.
در لایه‌های فرمی و القایی قسمت اول مستند که روی فوتبال و تاثیر آن در جامعه روآندا اشاره شده، به نقش تیم لیورپول انگلیس به عنوان تیمی اشاره میشود که از عوامل بسط و گسترش تفکر فوتبالی و زیست فوتبالی در میان مردم و عوام در جامعه روآندا بوده است. زیرا برخی مردم جامعه روآندا عشق وصف ناپذیر و شگرفی به این تیم انگلیسی در فرهنگ عامه خود دارند!
فوتبال محصول شانس هم هست!
این مستند با تمرکز بر فوتبال بوندس لیگا آلمان روی مسئله شانس در فوتبال بررسی‌هایی کرده و تلاش میکند تا عنوان کند شانس و اقبال روی ۵۰ درصد از گل‌های به ثمر رسیده در فوتبال باشگاهی این کشور موثر بوده است. همچنین از زبان مارتین لیمز، متخصص تحلیل حرکت و انفورماتیک ورزشی تلاش میکند این مسئله را منعکس کند که طی یک پژوهش مقایسه‌ای صورت گرفته توسط وی، رقمی نزدیک به ۵۰ درصد از گل‌های به ثمر رسیده در بازی‌های لیگ باشگاهی آلمان و انگلیس از روی شانس و اقبال بوده است؛ لذا وی تلاش میکند تا متغیر اقبال و شانس در فوتبال را از این طریق پررنگ نشان دهد و بر آن تاکید داشته باشد. همچنین پیر لویجی کولینا، داور سرشناس و سابق فوتبال عنوان میکند که نقش داور این است که موارد تصادفی در فوتبال را بیشتر کنترل کند؛ لذا در اصل، کیفیت تصمیم اتخاذ شده در این زمینه یک داور خوب را می‌سازد.
در این مستند تلاش میشود با تمرکز بر تیم فوتبال باشگاه بایرن مونیخ، به عنوان یکی از درخشان‌ترین و فینالیست‌ترین تیم‌های باشگاهی اروپا، عامل شانس در پیروزی‌ها و شکست‌های این تیم و خصوصاً شانس آن در ضربات پنالتی در رقابت‌های سرنوشت سازش مورد بررسی قرار گیرد. از این رو عمده نظرات روی این مسئله استوار است که از طرفی بیان میشود ضربات پنالتی در فوتبال به مهارت بازیکن و نه شانس ارتباط دارد و از سوی دیگر نیز به طور مستند و با تمرکز روی فینال لیگ قهرمانان اروپا میان دو تیم فوتبال بایرن مونیخ و چلسی، به عینه عامل شانس از مهمترین عوامل تعیین کننده در این رقابت فینال انگاشته و اثبات میشود.
«مسی» قابل محاسبه است!
این مستند در عنوان و موضوعی تازه، روی هندسه حرکات لیونل مسی، ستاره آرژانتینی فوتبال جهان در زمین فوتبال متمرکز شده است و سعی میکند حرکات او را از جنبه ریاضی و هندسه مورد تحلیل قرار دهد تا ثابت کند مسی با هوش سرشار خود چگونه چهارچوب و الگوریتم دفاعی بازیکنان تیم مقابل که او را احاطه کرده اند را سرنگون و خراب میکند.
همچنین این مستند به بررسی شهر روساریو، زادگاه لیونل مسی رفته است که با نشان دادن فضای محقر محل زندگی و خانه مسی در جنوب این شهر، به گفتگو با دوست صمیمی وی در روساریو و مکان‌هایی که او در آنجا تمرین فوتبال میکرده است می‌پردازد؛ روساریو بعد از بوئنوس آیرس و کوردوبا، سومین شهر بزرگ آرژانتین است که در ضمن زادگاه ارنستو چه‌گوارا رهبر بزرگ انقلاب کوبا نیز است.
این مستند در بخشی از روایت‌های خود، روی تماشاگران ورزشگاه محدوده روساریو تمرکز کرده است و عنوان میکند که برخی از آنها از میان طبقه اجتماعی تماشاگران جنجالی و آشوبگر فوتبال مشهور به هولیگان‌ها هستند و این ورزشگاه نیز به محدوده جنوب غربی روساریو مربوط است و مسی نیز اهل جنوب این شهر است. از این رو تلاش میکند تا نوعی ارتباط میان این مسئله با روحیه جنگندگی خاص مسی برقرار کند.
روش بازی فوتبال لیونل مسی و حرکت و هوش او در زمین تحت تحلیل یک عصب شناس قرار می‌گیرد و وی نتیجه می‌گیرد این‌ها چیزی بیش از یک روابط منطقی مانند روابط هوش در افراد با IQ بالا است و مسی این توانایی‌های هوشی در زمین بازی را در نتیجه یک فرآیند تجربی و به طور ذاتی از آن خود دارد؛ وی دو متغیر نبوغ و عرصه را در خصوص وضعیت مسی، مورد مقایسه با هم قرار می‌دهد و عنوان میکند که بارسلونا خود را با سبک و روش مسی سازگار کرده بوده است؛ بنابراین در این فرآیند مقایسه‌ای به متغیر‌های مکانی بارسلونا و بوئنوس آیرس (کنایه به تیم ملی فوتبال آرژانتین) اشاره میکند و بیان میکند اگر مسی در تیم ملی فوتبال آرژانتین آنگونه مشابه با حضورش در بارسلونا نمیدرخشد، به مسی مربوط نیست بلکه به تیم ملی آرژانتین مربوط است.
نمای پایانی
این مستند در یک نگاه کلی در قسمت اول، به نقش موثر و تعیین کننده فوتبال در اتحاد بخشی میان جوامع و قبایل مخالف و در حال جنگ پرداخته است. افزون بر آن یک اثر خوش ساخت است و بخش‌های زیادی از آن ترجمه و به خوبی و ظرافت دوبله شده است که به جذابیت اثر نیز انجامیده است. موضوعات در این مستند جذاب است و تلاش میکند تا فوتبال را از زاویه دیگر ببیند و در ضمن تاثیر فرافوتبالی و فراورزشی آن را در جوامع مختلف که همراه با بحران‌های اجتماعی و سیاسی بوده بررسی کند. همچنین با بررسی دوره‌های مختلف فوتبال و با تمرکز بر بازی‌های فوتبال حساس و فینال از دهه هفتاد میلادی تاکنون، تلاش میکند تا عنصر و متغیر شانس را در فوتبال به بررسی و چالش بکشد و میان رویداد‌های طبیعی و خودآگاه در جریان یک بازی فوتبال خاص و حساس با اتفاقات از روی شانس و اقبال یک چالش جذاب ایجاد و منعکس کند. همچنین این مستند تلاش میکند تا القاء کند متغیر شانس و اقبال از عوامل اصلی و مهم جذابیت فوتبال محسوب میشود که می‌تواند منجر به القاء غیرقابل پیش بینی بودن فوتبال به مخاطب شود؛ لذا خصیصه ذاتی شانس در فوتبال را از عوامل کشش و توجه عمومی به فوتبال معرفی میکند.
این مستند عمده فضای خود شامل گفتگو‌ها و اماکن مربوط به رویداد‌های خاص فوتبالی را به سمت و سوی فضا‌های مردمی و عمومی خاص و گفتگو با مردم عوام درباره فوتبال نزدیک کرده است که این مسئله جذابیت روایی آن و افزایش سطح اعتبار پرداخت‌های موضوعی آن با توجه به گرایشات موضوعی خاص فوتبالی‌اش را موثر کرده است. قابل توجه است این مستند در گلچین و انتخاب افرادی که با آنها در خصوص موضوعات گوناگون در قسمت‌های مختلف گفتگو کرده، به خوبی مسئله تنوع و جامعیت را در نظر داشته است؛ لذا در گفتگو با افراد مختلف برای روایت بهتر بخش‌های موضوعی خود، مخاطب طیف وسیع و متنوع و قابل توجه از میان افراد فوتبالی خاص و عام را مدنظر داشته است.
