قانون جوانی جمعیت؛ ناقص اما ضروری

قانون جوانی جمعیت در یک نگاه کلی به چه موارد و جنبه‌هایی می‌پردازد؟

بنده در ابتدای بحث یک تاریخچه مختصری از بحث جمعیت عرض می‌کنم. در سال 1389 اولین صحبت در باب سیاست تغییر جمعیتی را آقای احمدی نژاد انجام دادند. در آن زمان از همه‌ی طیف‌ها با صحبت‌های آقای احمدی نژاد مخالفت کردند. در سال 90 یا 91 اگر اشتباه نکنم رهبری به این مسئله ورود کردند. یعنی گفتند آقای احمدی نژاد درباره مسئله جمعیت درست گفتند. در سفر معروفشان به بیرجند، این صحبت را در باب جمعیت مطرح کردند. شورای امنیت ملی جلسات زیادی را برگزار کرد و مصوبه‌ای را به تصویب رساند. در این مصوبه، مشوق‌های مختلفی در باب مسئله جمعیت وجود داشت و یک سری از موانع برداشته‌شد. در این زمان رهبری گفتند خوب است این مصوبه به شکل یک قانون در بیاید . از سال 1392 قرار بود به صورت قانون اعلام بشود. اما 8 سال این فرایند به طول انجامید.

در باب اینکه چرا 8 سال طول کشید توضیح خواهم داد اما ما برای اینکه این قانون نوشته بشود جدای اینکه یک پیش نویس نیز وجود داشت، بررسی کردیم تا بببنیم چه مشکلاتی پیشاروی مسئله‌ی جمعیت کشور وجود دارد . خوب است مخاطبین بدانند مسئله جمعیت در چه بعدی مشکل آفرین است.

به طور خلاصه کشور ایران دچار یک سقوط نرخ باروری شد. در یک زمان کوتاهی نرخ باروری، یک چهارم شده‌است. یکی از جمعیت شناسان برجسته دنیا می‌گوید این سقوط باروری که در ایران به وجود آمده‌است احتمالا در تاریخ بشر بی‌نظیر است. نمی‌گوید در تاریخ معاصر، بلکه در کل تاریخ بشیریت مقایسه می‌کند. این سقوط بسیار شدید باعث می‌شود ما با یک سرعت خیلی زیاد جمعیت‌مان پیر شود. یعنی ما پیش از اینکه نگران تعداد جمعیت باشیم نگران ساختار جمعیت هستیم. یک زمانی من دهه شصتی به سن سالخوردگی برسم قریب به 25 میلیون نفر سالمند، وجود خواهد داشت. در آن موقعیت دیگر به تعداد کافی افراد در سن کار نداریم تا بتوانیم از جمیعت سالخورده پشتیبانی کنیم. بنابراین تنها راهی که می‌توان مشکل سالخوردگی جمیعت را حل کرد، فرزندآوری است.

حالا ریشه این عدم فرزند اوری چیست عواملی مانند؛ سن ازدواج، مشکلات اقتصادی پیرامون فرزندآوری این‌ها مجموعا احصا شد. در همین راستا نیز برای هرکدام از این عوامل مواد و راهکارهایی نوشته شد. هم‌چنین گروه‌های مختلف درباره مواد آن نظر می‌دادند. برای مثال یکی از این گروه‌ها مرکز پژوهش‌های مجلس بود. در این جلسات بعضا  دعوا و بحث های جدی اکادمیک وجود داشت.

یک فقره از این کشمکش‌ها را عرض می‌کنم. در بحث سربازی موادی در قانون دیده شده بود. قرار بود یک سری مشوق آورده شود. برای مثال کسی که میل به فرزندآوری داشته باشد از مدت سربازی او کم می‌شود. اما متاسفانه نامه‌ای از یک نهاد که اسمش را نیارورم بهتر است آمد و گفت بیخیال موضوع سربازی بشوید!

ما گفتیم حداقل چند ماهی از سرباز متاهلی که فرزند هم دارد کم کنید. به‌ هرحال نماینده آن نهاد آمد و نامه را خواند و به چیزی که ما خیلی امیدوار بودیم حکم لغو زده شد. من که در آن جلسه بودم عصبانی شدم و بروز دادم.  هم‌چنین جدا از طیفی که داخل مجلس بودند با گروهی از افراد که با اصل مسئله جمعیت مخالف بودند، صحبت شد و از آنان نظر خواهی شد.

در این مسائل سعی شد که در مواد تشویقی که تا حالا مطرح شده پالایش ایجاد بشود . کاری را مرکز پزوهش مجلس انجام داد و مواد را به شکل پرسش نامه در اورد و به نخبگان مسئله جمعیت – اساتید جمعیت شناسی و صاحب نظران مسئله جمعیت داده شد . تعداد 70 یا 80 نفر در کل کشور بودند که پرسشنامه را به این افراد دادند و گفتتند هر کدام از این مواد حمایتی چه مقدار اهمیت دارد و چه مقدار به اصطلاح کار راه بیانداز است. در واقع خیلی مواد مفصل شده بود. هدف از این پرسشنامه این بود که  با ها باز یک سری از این امتیاز دهی‌ها کنار گذاشته شود و سعی کردیم اگر مشوقی هم هست موثر باشند.

به‌ هرحال چند دسته از مردم به صورت ویژه برای گرفتن مشوق و رفع موانع و سدها مورد هدف قرار گرفتند. یکی بحث ازدواج است که وام ازدواج افزایش پیدا کرد به 140 میلیون برای تمام زوجین و برای خانم‌های زیر سن23 و 25 و برای اقایون این وام تا 200 میلیون افزایش پیدا می‌کند.

-در مورد این نکته سوالی دارم . افزایش وام ازدواج از سال 1400 یعنی از بودجه همین امسال کلید خورد و زوجین میتوانستند با این افزایش مبلغ وام ازدواج را بگیرند .اما مشکلی که در واقعیت به وجود آمد این بود که وقتی زوجین می‌رفتند که این وام 70 یا 80 میلیونی را بگیرند، صف های انتظار خیلی طولانی بود. دوم شرایط گرفتن وام است. برخلاف اینکه در قانون یک ضامن و سفته یا حساب یارانه‌ای را شرط ضمانت قرار داده‌اند، بانک‌ها 3 ضامن می‌خواهند. این شرایط ضمانت با هدف این قانون که برای تسهیل ازدواج بود خیلی متفاوت است . الان این مسئله ضمانت اجرا چطور باید حل شود؟ سوال بعدی این است که شما اشاره فرمودید برای کسانی که میخواهد ازدواج کنند تسهیل در نظر گرفته شده نظری که کارشناسان داشتند این بود تنها تسهیل، وام ازدواج است و مشکلات بنیادی مثل کار و مسکن حل نشده باقی مانده‌است. در این صورت آیا این وام حداقلی تاثیرگذار است؟

این قانون حل مسئله‌ی اشتغال را دنبال نکرده‌است. یک قانون تا حدی ظرفیت حل مشکل را دارد. نباید انتظار داشت یک قانون کل مسئله‌های بشر را حل کند به حد ظرفیت خودش به نظر من سدهایی را که می‌توانسته بردارد را حل کرده‌است. اما اینکه فرمودید این قانون‌ها رعایت نمی‌شود، عقیده بنده این است که قانون‌هایی خوب رعایت نمی‌شوند که خوب نوشته نشوند. مثلا قانون تسهیل ازدواج سال 1384 را داریم که تقریبا هیچ چیز از آن اجرا نشده‌است.

برخی از دوستان که ابراز خوشحالی من را از تصویب این قانون دیدند گفتند که قانون خوب زیاد داریم که مواد خوبی هم داشته باشد اما نکته‌ی من این است که قانون‌هایی که شما به آن قانون خوب می‌گویید، ضمانت اجرایی خوبی ندارد. تهیه‌کنندگان این قانون طبق مواد آن مستعکفین از اجرای قانون باید جریمه بشوند. برای آن‌ها حبس و جریمه نقدی در نظر گرفته شده‌است. الان مصوب شورای نگهبان است که باید به صورت جدی پاسخگو باشند.

دومین مسئله این است که نظارت چند لایه ایجاد شده‌است. یعنی یکی از بحث هایی که به صورت مفصل مطرح شد این بود مجلس یا دولت عوض شد و احیانا اعتقادی به بحث جمعیتی نداشتند. چگونه قرار است نظارت شود و در این صورت قانون اجرا نمی‌شود. اما یک ستاد ملی جمعیت  داخل طرح دیده شده است که وظیفه نظارت را دارد. یعنی یک ساختار جمعیتی برای درون دولت تعریف کردیم.

جدا از آن شورای عالی فرهنگی و سازمان بازرسی از قوه قضاییه نیز وظیفه پیدا می‌کند. هم‌چنین پیگیری می‌شود که در سازمان برنامه و بودجه ساختاری برای نظارت بر این قانون ایجاد شود. مجلس نیز وظیفه ذاتی برای اجرای این قانون دارد. تفاوت دیگر قانون جوانی جمعیت با قانون تسهیل ازدواج این است که محل تامین بودجه آن اصلا مشخص نبود ولی اینجا دقیقا مشخص است که محل دقیق تامین بودجه کجاست.

_ ساختار ستاد جمعیتی که فرمودید به چه صورت است؟این ستاد از چه اعضایی تشکیل شده است؟ چون گویا در ستاد جمعیت خیلی از مسئولین حاکمیتی در کنار مسئولیت دولتی‌شان عضو هستند. در این صورت چگونه می‌توانند به نظارت این امر نیز بپردازند؟

_ در ماده‌ی یک این قانون تشکیل ستاد جمعیت به عنوان متولی اصلی هماهنگی نظارت بر قانون است. در بحث ترکیب گمانم در خود طرح دیده نشده اما ریاست آن بر عهده رئیس جمهور قرار گرفته که ما خیلی بحث کردیم اما نتیجه این شده است. در مورد ترکیب هم خوب صحبت نشده ولی علی القاعده با حکم رئیس جمهور دبیرخانه باید تاسیس شود . الان ترکیب خاطرم نیست .

برگردیم به بحث اول. چه حمایت‌های دیگری برای زوجین دیده شده‌است؟

-اهدای وام 200 میلیونی به زوج های جوان و 140 میلیونی که بحثش را کردیم . دیگری افزایش 5/7 برابری حق عائله مندی به مدت 5 سال یعنی بعد از پنج سال تقریبا به صورت پلکانی 5/7 برابر بالا می‌رود. چون الان در فیش های کارمندی عددی که اضافه می‌کنند، بیشتر مایه تمسخر بود.

تامین بودجه، ایجاد و بهسازی خوابگاه‌های متاهلان در کلیه مراکز آموزش‌های عالی برای دانشجویان زن و مرد بومی و غیربومی به صورت خیلی موثر برای خوابگاه‌ها کار شده‌است.

تامین50 درصد ودیعه مسکن 70 متری در شهرهای بالای 500 هزار نفر و صد متری سایر شهرها برای دانشجویان و طلاب. وام 50 میلیونی ودیعه – ساخت یا خرید مسکن برای زوج‌های بدون فرزند یا بدون مسکن با بازپرداخت 10 سال.

افزایش محدوده سنی در استخدام جدید یک سال به ازای تاهل. یعنی اگر بعد از 30 یا 35 سالگی کسی را استخدام نمی‌کردند، به ازای تاهل یک سال اضافه می‌شود یعنی می‌تواند در 36 یا 31 سالگی استخدام شود.

افرایش 2 درصد امتیاز در جذب یا استخدام به ازای تاهل. یعنی خود تاهل یک امتیاز در نظر گرفته شده‌است.

توسعه فرهنگ واسطه گری خب این کار فرهنگی است

تاسیس مراکز مشاوره مبتنی بر سبک زندگی ایرانی – اسلامی که مسئله حساسی است

تربیت و اموزش مهارت های زندگی اسلامی – اموزش مسائل تربیتی حقوق و ازدواج

ببینید در این قضیه واقعا به نظرم عافیت طلبانه گذر نشده است.  یعنی به بحث تربیتی بلوغ و ازدواج که معمولا از آن خجالت میکشند و به آن نمیپردازند، پرداخته شده‌است و کشور برای این مسئله قانون دارد.

مواد28 – 29 -32 -33 اموزش موارد تربیتی بلوغ و ازدواج به کادر اموزشی و اولیا بر اساس سبک زندگی ایرانی – اسلامی اشاره دارد. بر اساس این قوانین می‌توان اقدامات عملی انجام داد.

این برای بحث جوانان در شرف ازدواج بود . مورد بعدی در مورد درمان زوجین نابارور و پیشگیری از ناباروری که اقدامات خوبی تا  اکنون انجام شده‌است. مهم‌ترین آن به نظر بنده تحت پوشش قرار گرفتن تمام زوجین نابارور در ماده 43 است. در بحث حمایت از خانواده یک حمایت دوران بارداری و شیردهی به خصوص برای طبقات ضعیت جامعه قانون در نظر دارد.

یکی از دلسوزی هایی که در جمع تهیه کنندگان این طرح وجود داشت این بود که اقشاری که واقعا ضعیف  و محروم هستند، به صورت ویژه برای آنها طرح حمایتی دیده شود. مثلا طرح سبد تغذیه و بهداشت برای مادران باردار و شیرده بر اساس آزمون وسع در نظر گرفته شده‌است. پوشش بیمه‌ای آزمایشگاهی مادر و جنین بر اساس ضوابط قانونی قرار داده شده و بسیاری از این مواردی که در برهه‌ی بارداری یک مادر بوده را سعی شده پوشش داده ‌شود.

اما این نکته را عرض کنم خدمتتان که ریشه‌ای‌ترین مشکلی که در بحث جمعیت داریم، در ازدواج نیست. به این معنا که یک گروهی اصلا ازدواج نمی‌کنند. زیرا طبق بررسی‌ها شاخص تمایل به ازدواج در کشور بالای 90% است یعنی بالای 90% نوجوان و جوانان بالاخره ازدواج می‌کنند. بنابراین شاخص عمومیت ازدواج کشور خوب است. اما آن چیزی که مسئله‌ی اصلی در بحث جمعیت است چه خانواده شهری و چه روستایی باشد، تعداد مطلوب فرزند خواهی است. این عدد مطلوب در  بالا شهر و  پایین شهر نیز به هم نزدیک شده‌است. حتی در قومیت‌هایی مانند قوم بلوچ نیز تا حد زیادی تعداد مطلوب فرزند خواهی خانواده ها هم گرا شده‌است. یعنی مردم عموما دو بچه می‌خواهند.

مطالعاتی که انجام شده نشان می‌دهد به طور متوسط مردم ایران یا زوجینی که برای آموزش های پیش از ازدواج به مراکز  بهداشت رجوع کردند، از آن‌ها پرسیدند چه تعداد فرزند دوست دارید، عدد 3/2 درصد نشان داده می‌شود. این میزان هم به دلایل متعددی مانند ناباروری و طلاق محقق نمی‌شود. حتی اگر 3/2 درصد هم محقق شود، جلوی سالخوردگی کشور گرفته نمی‌شود.

به همین دلیل ما ناچار هستیم که سطح فرزند خواهی را ارتقا بدهیم. در نتیجه بخشی از مشوق‌ها به سمت فرزند سوم و بیشتر رفته‌است. البته بابت تولد هر فرزند مشوق‌ها و تسهیلاتی در نظر گرفته شده‌است. مثلا یک میلیون سهام بورس به ازای هر فرزند قرار داده شده. همچنین افزایش 25% سطح تسهیلات مسکن جهت خرید و ساخت و جعاله به ازای هر فرزند و افزایش دو ساله دوره باز پرداخت آن از دیگر موارد تشویقی طرح است. تسهیلات قرض الحسنه برای تولد فرزند اول تا پنجم و بالاتر به ترتیب از ده تا پنجاه میلیون با تنفس شش ماهه، برای تولد فرزند دوم به بعد مواد 12 و ماده 10، فروش بدون نوبت و قرعه کشی خودرو ایرانی و تسهیلات قرض الحسنه برای تولد فرزند دوم 20 میلیون با تنفس شش ماهه در نظر گرفته شده‌است.

اما گل مشوق‌ها که به اعتقاد من خیلی وسوسه انگیز می‌باشد، مربوط به تولد فرزند سوم به بعد است. تامین زمین یا واحد مسکونی حداکثر 200 متری با قیمت تمام شده، دو سال تنفس و هشت سال قسط‌بندی، اختصاص وام، امکان استفاده مجدد از امکانات دولتی تامین مسکن خانواده ها پس از تولد فرزند سوم به بعد در طرح آورده‌شده‌است. یعنی اگر کسی وام ازدواج را گرفت و بعد فرزند سوم را بیاورد باز میتواند وام مسکن بگیرد. حق بهره برداری از زمین با هدف تولید و اشتغال و کشاورزی با تخفیف 25% هزینه واگذاری در نظر گرفته شده‌است.

افزایش سوابق بیمه زنان خانه‌دار روستایی و عشایری با تولد فرزند چهارم و پنجم به ازای هر فرزند دو سال نیز در طرح وجود دارد. یعنی طرح به دنبال این بود که از فضای تامین مشوق برای صرفا کارمند شهری به سراغ عموم مردم برود.

از این مشوق ها ، و بحث‌های حمایتی  نیز اقشار متوسط رو به بالا میتوانند استفاده کنند. همین وامی که در خصوص خرید منزل برای فرزند سوم به بعد در نظر گرفته شده‌است قاعدتا این وام ها را اگر کسی بخواهد بگیرند ضامن می‌خواهد. در این صورت اقشار فقیر یا متوسط رو به پایین توانایی این را دارند که ضامن داشته باشند؟ و اینکه با وجود دو سال تنفس، در طی هشت سال قسط بندی می‌شود، چند درصد از خانواده ها توانایی این را دارند که اقساط این وام‌ها را پرداخت کنند؟

این حرف شما تا حدودی صحیح است اما باز هم باید به ظرفیت طرح نگاه کنیم. یک طرح با موضوع جمعیت و خانواده خیلی نمیتواند همه ی مشکلات را برطرف کند . ما در مورد بحث ضمانت وام‌ها مفصل بحث کردیم. یکی از ایده‌هایی که مطرح شد برای ضمانت این وام‌ها بحث این بود که حتی بتوانند با کارت یارانه خودشان این وام ها را با سفته ضمانت کنند. اینکه کدام موارد وام بوده را الان متاسفانه در دسترسم نیست. اما ما در مواد آن آوردیم که ضمانت آن صرفا با سفته و یا حتی می‌تواند با کارت یارانه باشد.

یعنی الان در واقعیت هم بخواهیم حرف بزنیم این شرایط وام گرفتن شدنی است؟

بله ما سعی خودمان را کردیم هر چند غلبه به این مشکل کار آسانی نیست. به‌ هرحال کسی که وام میگیرد باید آن را برگرداند. برای این باید سازو کاری تعریف کرد که ما سعی مان را کردیم. اما قطعا توفیقش را نمی‌شود تضمین کرد و امیدواریم بحث نظارت خوب صورت بگیرد که بتواند واقعا تسهیل کننده باشد. البته این نقد وارد هست. ما در جلسات هم در مورد آن صحبت کردیم، اما چاره‌ای پیدا نکردیم. یعنی کسانی که ما را نقد می‌کنند، ما حتما از آن‌ها ایده‌شان را می‌پرسیم که خب برای حل این قضیه، به فرض الان شخص نمی‌تواند ضامن بیاورد. بانک اینجا باید چه بکند؟ این رابگویید به ما.

در ادامه به دیگر مشوق‌های موجود اشاره می‌کنم. برای خانواده های دارای سه فرزند و بیشتر افزایش سه برابری یارانه فرزندان در خانواده دهک‌های یک تا چهار. یعنی دهک‌های محروم‌تر که غیر شاغل در دستگاه‌های دولتی هستند. واقعا سعی کردیم برویم یک سری اقشاری که به آن ها دسترسی نداریم را پیدا کنیم و مشمول این قانون قرار بدهیم. فرزندان این افراد یعنی طبقه مستغصف جامعه سه برابر یارانه دریافت کنند.

تامین صد در صد بیمه مادران خانه‌ دار دارای سه فرزند و بیشتر روستایی و عشایری.یعنی کامل بیمه زنان روستایی و عشایری دارای سه فرزند و بیشتر، هستند تامین بشود. ببینید این خیلی کمک کنندست ما واقعا پیگیر این مسئله بوده ایم.

امنیت شغلی را به تمام خانم ها و آقایانی که سه فرزند داشته باشند را در این قانون تضمین کردیم. یعنی نمی‌توانند این افراد را جز موارد خاص و استثنا تعدیل یا اخراج کنند. عوارض ساخت و ساز کاهش داده شده‌است. منازل مسکونی سازمانی را قاعده‌مند کردیم. چون الان متاسفانه یک سری سازمان ها منازل مسکونی را در اختیار کسانی می‌دهند که ممکن است چند خانه هم به نام خودشان داشته‌باشند. 70% ظرفیت منازل مسکونی سازمانی به کارکنان فاقد مسکن با حداقل سه فرزند تعلق می‌گیرد. این دیگر به عدالت نزدیک تر است. نیم بها شدن هزینه موزه ها، اماکن تاریخی و سینما ؛ می‌تواند تکریمی برای جایگاه مادری باشد.

حالا از بخش های حمایتی آن  بگذریم ، ماده های زیادی هم در زمینه فرهنگ سازی بود. در خصوص آن موارد اگر توضیحی دارید بفرمایید. اگر بحث های حمایتی دیگری هم هست که میخواهید به آن اشاره کنید بفرمایید .

به صورت ویژه در بحث دانشجویانمان مشکلاتی در این سالیان ، داشتیم. فضای آموزشی ما کاملا ضدخانواده بود. مثلا رویه‌های ضدفرزندآوری در دانشگاه و حتی حوزه وجود داشت. یک سری مدارس حوزوی هست که اگر متوجه بشوند کسی ازدواج کرده‌است آن ها را بیرون می‌کنند. خود طلبه‌ها که باید منادی سبک زندگی اسلامی باشند، خودشان اگر ازدواج کنند، او را از مدرسه بیرون می‌کنند. عمق فاجعه را ببینید! حالا به نظرم این فضا را به حد خوبی می‌توان در حوزه آموزش عالیی دگرگون کرد.

مرخصی یک نیم سال تحصیلی بدون احتساب سنوات برای مادران باردار دانشجوی طلبه در نظر گرفته شده است. مهمان شدن مادران دانشجو طلبه دارای فرزند زیر دو سال حداکثر تا چهار نیم سال بدون احتساب سنوات،آموزش مجازی و غیرحضوری مادران دانشجو و طلبه دارای فرزند زیر سه سال در طرح آمده‌است. افزایش سهمیه سقف استاد راهنمایی را برای استادی دانشجوی باردار یا دارای فرزند شیر خوار، فراهم کرده‌اند. رویه قبلی به این صورت بود که استادها به دانشجو می‌گفتند، اگر باردار بشوی من پایان نامه تو را جلو نمیبرم یا تهدید می‌کردند. چون به دلیل بارداری پایان نامه طول میکشید از سهمیه هایشان می‌ماندند. به همین دلیل اینجا به سهمیه‌ها اضافه می‌شود تا اساتید به مادر دانشجو فشار نیاورند.

موافقت با مرخصی شیفت شب مادران دانشجو دارای فرزند زیر دو سال در طرح آورده شده‌است. برای پزشکان و پیراپزشکان مواد زیادی در جهت حمایت از مادری تدارک دیده شده و یک مقدار فضا تسهیل و مهربان‌تر شده‌است. به نظرم بعد از اجرای این قانون ما با یک جامعه مهربان تر نسبت به مادر مواجه خواهیم بود. این خیلی برکت بزرگی است. به اعتقاد من در این سه دهه اخیر ما به شدت جایگاه مادری را تحقیر کردیم.

یک سری بندها مربوط به فرهنگ سازی بود. برای مثال؛ برای ترویج تربیت و سبک زندگی اسلامی برنامه‌هایی ساخته بشود و از این قبیل کلیدواژه‌ها. نقدی که مطرح می‌شود این است که اصولا ساختار سیاست گذاری فرهنگی کشور دارای اشکال هست.  این اشکالات را اگر بخواهیم تیتروار بگوییم عبارت اند از: وجود مراکزمتعدد برنامه‌ریزی ،عدم تعیین اولویت، عدم یکپارچگی، سطحی نگری، فقدان نظام دقیق ارزیابی عملکرد و تعیین شاخص‌ها و استانداردها. در شرایطی که سیاست گذاری فرهنگی کشور آشفته هست و در حال حاضر شاخص دقیقی برای این مفاهیم وجود ندارد، چقدر این مواد قانون می توانند تاثیرگذار باشند؟

ما یک بحثی داریم در شعر ، وقتی شعری نقد می‌شود می‌گویند که این شعر جوششی نیست کوششی است. یعنی اینکه از دل نیامده‌است که بر دل هم بنشیند، شخص به مغز خودش فشار آورده‌ و شعر را نوشته‌است. یعنی آن لطافتی که باید داشته باشد را ندارد. این حرف شما حرف دقیقی است، جنس کار در حیطه فرهنگی دستور پذیر نیست و اساس قضیه را می‌شود زیر سوال برد. اما درست است که دستوری نمی‌دانم اما از آن طرف نیز گاهی اوقات ما با مسئله‌ای مثل جمعیت مواجه‌ هستیم که فوری و فوتی است.

همین مسئله ایجاب می‌کند که یک اتفاق خاص باید بیفتد و ما نمی‌توانیم منتظر آن جوشش بمانیم، ناچاریم وارد فضای کوششی بشویم. آمار و ارقام به ما می‌گوید که اگر افزایش باروری را در این 6_7 سال نداشته باشیم و زنان دهه 60 ما از سن باروری خارج بشوند سالخوردگی کشور ما قطعی خواهد بود.

در فضای تصمیم گیری که قرار می‌گیرید، به صرف آن حرف‌های دقیقی که در حیطه فرهنگ وجود دارد نمی‌توانید، تصمیم‌گیری کنید. به‌ هرحال یک سری واقعیت‌های اجتماعی هست که باید برآیند این‌ها را بگیریم و بهترین تصمیم را اتخاذ کنیم. من حقیقت خودم این رویه را در امور فرهنگی نمی‌پسندم. مثلا همین دیروز ما جلسه داشتیم با یک سری از مسئولان صدا و سیما، یک تقاضایی که ما کردیم از آنها این بود که ما فقط با پرسنل شما در بحث جمعیت حرف بزنیم، شبهات و سوالاتشان را از ما بپرسند. نمی‌شود تا قیام قیامت که ما التماس کنیم این یا آن برنامه را بسازید و یا اجبار کنیم. باید خودشان با فهم این موضوع کار دلی بسازند.

اگر نکته‌ی دیگری در مورد طرح دارید بفرمایید ، همانطور که من برداشت کردم طرح ضروری بود اما ناکافی و یک مسئله‌ی دیگری اینکه طرح کوتاه مدت و هفت ساله است. به همین دلیل چگونگی اجرای این طرح اهمیت پیدا می‌کند. چه کاری باید انجام داد که طرح بهتر عملی بشود؟

من خوشحالم این طرح به ثمر رسید از این باب که آن چیزی که ما از قانون می‌خواستیم تا حد زیادی انجام شد. ولی انتظارت تخیلی هم از قانون نداریم چون فضای جامعه ما اساسا آمادگی پذیرش برخی از حرف‌ها را ندارد. مشکلات متعدد فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی مانع به ثمر رسیدن این قانون است. این نظارت چند لایه نیز کفایت نمی‌کند که ما خیالمان راحت باشد که این طرح اجرا خواهد شد. بخاطر همین ابتدای کار برای پیگیری کردن ، دویدن و مطالبه کردن طرح برای اجرایی‌شدن است.

به نظر من قانونی شدن طرح ظرفیت فوق‌العاده‌ای را در اختیار مردم برای مطالبه و شکایت کردن قرار می‌دهد. یک ظرفیت حقوقی برای مردم ایجاد می‌کند . نکته دیگر شرایطی است که طرح در این شرایط تصویب شده‌است. خاطرتان هست در باب آن قائله‌ی غربالگری چه اتفاقی افتاد. در کل کشور نزدیک 66_67 تا انجمن علمی نامه‌ای به وزیر بهداشت زدند که این غربالگری باید بماند. با همان شرایطی که منجر به مرگ بیست هزار جنین سالم می‌شد.

مقابل این جریان‌های ثروتمند و قدرتمند که واقعا پول خرج می‌کردند ایستادن و مقاومت کردن کار کمی نبود. این قضیه دشمن داشت و یک مصداق خیلی خوبش که من امروز در مصاحبه فارس هم اوردم. با سند گفتم که علت معطل ماندن طرح در مجلس از سال 1392 تنبلی نماینده‌ها نبوده‌است. بلکه دست‌هایی نگذاشت که این طرح برود جلو و مصوب شود.

نمونه عرض کنم در سال 1392 دو استاد دانشگاه ایرانی که در استرالیا بودند همراه با یکی از برجسته‌ترین اساتید جمعیت‌شناسی استرالیا هر سه این احساس وظیفه را می‌کنند و در همان برهه ای که طرح داشت جلو میرفت به ایران می‌آیند. با نامه نگاری هایی که میکنند نهایتا موفق میشوند که محتوای خود را به ارکان دولت برسانند. یک جلسه نیز در مرکز پژوهش مجلس که عکس‌های آن نیز موجود است، برگزار کردند. در آن جلسه مطرح می‌کنند که ایران مشکل جمعیتی ندارد که قصد دارید این طرح تعالی جمعیت را قانون کنید نرخ باروری ایران بالای حد جانشینی است. با آمار سازی و حرف های دروغ لزوم قانون شدن چنین طرحی را منتفی کردند.

حالا آن جمعیت شناس معروف از استرالیا، دکتر پیتر مک دونالت بود. ایشان یک سندی ازشان منتشر می‌شود که در جلسه‌ای که سرویس اطلاعاتی استرالیا با سازمان سیا داشته‌‌ شرکت کرده‌بود. یعنی عنصر اطلاعاتی که تا حالا چندین بار  و در آن برهه به ایران سفر می‌کند برای اینکه بگوید ایران مشکل جمعیتی ندارد. ما به این متن نقد داریم ، آن را ناقص می‌دانیم اما دوستش داریم و قدرش را می‌دانیم. متوجه هستیم بعد از هشت سال معطلی چقدر ارزشمند است که می‌توانیم قانون داشته باشیم و آن را پیش ببریم