چرا نباید به توافق موقت تن داد؟

 به نظر می‌رسد ایران نیز در این مذاکرات با دست پُر و با مطالبات روشن و قاطع حاضر شده و طبیعی است که غربی‌ها و مشخصاً آمریکا می‌دانند که باید امتیازات مختلفی به ایران بدهند و البته درباره این موضوع کاملاً هوشیارند و بر این اساس در وهله اول تلاش می‌کنند تا امتیاز ندهند و پس از آن نیز در حد توان به ارائه امتیازهای محدود و پلکانی رضایت خواهند داد.افزون بر این با عنایت به موضع قاطعی که تهران در این دور از مذاکرات دارد، بر خلاف ادعاها و مطالباتی که آمریکایی‌ها در قالب بیانیه و مصاحبه در طی هفته‌های اخیر مبنی بر مذاکرات در حوزه‌های غیر برجامی مانند موشکی و منطقه‌ای مطرح نموده‌اند، مذاکرات پیش‌رو تنها محدود به بحث‌های هسته‌ای باشد. زیرا برنامه هسته‌ای ایران در حال حاضر تا حدی موجب نگرانی غربی‌ها شده که تمام تمرکز آن‌ها بر روی آن خواهد بود و خود این مسئله نقطه مثبتی برای ایران است که برای مذاکره بر روی سایر موضوعات دست‌کم در این مقطع تحت فشار قرار نخواهد گرفت.شاید بدین جهت است که آمریکایی ها پیشنهاد توافق موقت را مطرح کرده و این روزها به صورت مکرر در رسانه‌ها روی آن مانور می دهند. پیشنهادی که البته سابقه آن به قبل از آغاز مذاکرات وین باز می‌گردد، زمانی که صحبت از بازگشت چند مرحله‌ای به برجام و شروع مذاکرات جدی‌تر برای گسترش آن به حوزه‌های منطقه‌ای و موشکی بود.با این حال به نظر می‌رسد این بار ماجرا کمی جدی‌تر از ماه‌های ابتدایی سال 2021 است و غربی‌ها در اجرای آن کمی مصمم‌تر هستند.ظاهراً جمع‌بندی آمریکایی‌ها این است که ایران در ماه های اخیر در توان هسته‌ای به مرحله‌ای رسیده که اگر به سرعت متوقف نشود، شاید نتوان به راحتی در آینده آن را مهار کرد. بر این اساس با پیش‌ کشیدن ایده توافق موقت سعی در توقف ایران در حوزه پیشرفت‌های صنعت هسته‌ای دارد. معنای این توافق آن است که در شرایط بی‌اعتمادی مفرط، طرفین اهرم‌های فشار خود را حفظ می‌کنند. برای مثال، ایران به جای بازگشت کامل به محدودیت‌های برجام، از غنی‌سازی ۶۰ درصد، به غنی‌سازی ۲۰ درصد بازمی‌گردد و نظارت‌های فراپادمانی را نیز می‌پذیرد. در مقابل، آمریکا نیزمثلا به جای لغو تحریم‌ها، اقدام به صدور معافیت تحریم‌های نفتی تا سقف خاصی برای چین، هند و…و امکان مبادلات بانکی در ازای واردات برخی کالاها و اجازه آزادسازی بخشی از اموال بلوکه‌شده را خواهد داد اما اساساآیا توافق موقت قادر است تنشِ میان ایران و آمریکا را با توجه به زیاده‌خواهی‌های اسرائیل و ابعاد متنوع اختلافات، کاهش داهد؟در واقع سوال اساسی اینجاست که آیا چنین توافقی می‌تواند در شرایط فعلی به نفع تهران باشد؟ به نظر می رسد این توافق گر چه می‌تواند به عنوان بستری برای اعتمادسازی در کوتاه‌مدت کاربرد داشته باشد و طرفین با صبر بیشتری به مذاکره‌ای با پایداری بیشتر بیندیشند اما فاقد ضمانت اجرایی است و طرف غربی که سابقه فراوان عهد شکنی نیز دارد به راحتی از آن کنار بکشند. علاوه بر اینکه شکل‌گیری چنین توافقی با موضع رسمی ایران مبنی بر بازگشت یک‌پارچه و یک‌باره به برجام تفاوت دارد.در واقع؛ وقتی که توافقی بین المللی همچون برجام وجود دارد، آمریکا که خود ناقض آن بوده ، چرا به جای بازگشت به آن و اجرای کاملش، صرفا خواستار اجرای بخش کوچکی از آن در قالب طرح چنین ایده هایی از طریق رسانه هایش شده در حالیکه تهران خواستار لغو و رفع تحریم ها است .ممکن است برخی مدعی شوند که در طول مذاکرات 18 ساله ایران و غرب ، چند بار بین دو طرف تفاهمات وتوافقات موقت برای دادن فرصتی به مذاکرات صورت گرفته است.مانند توافق ژنو 3 در سال 2013 اما همین توافق موقت ژنو پیش از برجام نیز، هنگامی بود که اولا برجام وجود نداشت و ثانیا برای رسیدن به همان توافق نیز سه ماه و اندی زمان صرف شد.همچنین با اجرای ایده تفاوت موقت ، در صورت شکست دموکرات‌ها در انتخابات میان‌دوره‌ای با موقعیتی لرزان در کنگره و جامعه آمریکا، ممکن است شانس احیای برجام برای همیشه از دست برود.افزون بر این،بسیاری ایده‌ی توافق موقت را نیز (مخصوصا در زمانی که ایران دست برتر را در مذاکرات پیش رو دارد) صرفا یک راهکار انحرافی برای فرار از لغو تحریمها و اعطای فرصت مجدد تنفس برای شرطی کردن جامعه دانسته که ممکن است با چند مشوق ناپایدار توقعات اجتماعی بالا رود و سپس به توافق پایدارنیز منجر نشود.غربی ها مشخصا “پلن بی” روشن و قابل اجرایی هم ندارند.

بنابراین تن دادن به توافق موقت اگر چه ممکن است منافع کوتاه مدت و موقتی برای ایران داشته باشد اما در بلند مدت زیان ان بیشتر خواهد بود و فرصت رسیدن به یک توافق جامع و احیای پایداربرجام را از بین خواهد برد چرا که اگر نتوان از طرف غربی درشرایط فعلی که ایران به واسطه پیشروی در غنی سازی و حجم ذخایر خود دست برتر در مذاکرات را دارد امتیاز گرفت معلوم نیست در شرایط آتی مسیر تحولات به چه سمت و سویی برود .لذا انها تنها راه فرار از بن بست کنونی شان را توافق ولو موقت و صوری و در غیر این صورت استفاده رسانه ای و سیاسی از مذاکرات پیش رو می دانند. اکنون همه جهان نظاره گر آن است که در دور هفتم مذاکرات،آمریکا اگرچه در گفت و گوهای مستقیم میان ایران و ۱+۴ حضور ندارد، پس از نقض برجام و بدعهدی هایش با چه پیشنهاداتی برای جبران گذشته و در راستای تکرار ادعای متعهد بودن به مسیر دیپلماسی در وین حضور می یابد؟چرا که تهران نیز خطاب به واشنگتن هشدار داده است که پنجره مذاکره همیشه باز نخواهد بود.