در هفته‌ای اخیر امضای تفاهم نامه شرکت ملی نفت ایران و گازپروم روسیه به ارزش حدود ۴۰ میلیارد دلار را می‌توان به عنوان مهمترین خبر کشور در نظر گرفت. اما چرا امضای تفاهم نامه با گاز پروم روسیه از اهمیت بالایی برخوردار است. در گزارش سعی داریم به اهمیت این شرکت و این تفاهم نامه پرداخت خواهد شد.
چرا گاز پروم؟
شرکت گاز پروم به عنوان مهمترین محور انرژی روسیه محسوب می‌شود. این شرکت تقریبا 90 درصد عملیات گاز روسیه و 100 درصد صادرات گاز این کشور به اتحادیه اروپا را در اختیار دارد. گاز پروم مالک 37 درصد سهام شرکت گاز استونی، 40 درصد سهام شرکت «دوجوتیکانا» که بزرگترین شرکت واردکنند گاز طبیعی لیتوانی به حساب می‌آید می‌باشد. همچنین براساس گزارش سال 2017 شرکت بریتیش پترولیم در سال 2017، میزان ذخایر گاز پروم 16.5 درصد از ذخایر گاز جهان بود. علاوه بر آن گاز پروم 19.4 درصد از تولید کل گاز جهان را اختیار کرده و تنها استفاده کننده از خط لوله‌های روسی است که گاز را به بازار جهانی انتقال می‌دهد.
روسیه شرکتهای گاز پروم مانند ایترا، اورال ترانس گاز و روس اوکراین انرژی را ایجاد کرد تا از طریق فروش گاز ترکمنستان ثروتمند شوند. از زمانی که گاز پروم نتوانست به نیازهای اروپا و ترکیه پاسخگو باشد. روسیه به گاز ترکمنستان نیاز و تمایل پیدا کرد. مسکو به خوبی از این واقعیت آگاه بود که عشق آباد برای فروش منابع گازی خود به مسیرهایی که از خاک روسیه عبور می‌کنند، وابسته است. به همین منظور، گاهی اوقات جریان گاز قطع می‌کرد و یا بدهی‌های خود به ترکمنستان را با ادعای پرداخت وام به کشورهایی مانند اوکراین که گاز ترکمنستان را به آن‌ها میفروخت پرداخت نمی‌کرد.
از طرفی بازار دولت‌های عضو اتحادیه اروپا منبع اصلی درآمد روسیه به شمار می‌روند و از این رو کرملین درصدد تقویت توسعه گاز پروم در بازارهای اروپا است و تحقق این هدف را با ابزارهای مختلف دنبال می‌نماید. روسیه سعی دارد وابستگی اروپا را به نفت و گاز خود افزایش دهد و وابستگی خود را به کشورهای ترانزیت کننده انرژی کاهش دهد. در این راستا شرکت گاز پروم، قراردادهای طولانی مدت عرضه، ساخت خط لوله، طرح های مشترک نیروگاهی بازاریابی و … را با بیشتر کشورهای اروپای غربی از جمله فرانسه، آلمان، ایتالیا و اتریش امضا کرده است.
گاز پروم به دنبال دسترسی به مشتری قطعی است و بنابراین قراردادهای بلند مدت، حاشیه امن این شرکت را افزایش داده و در نتیجه سرمایه گذاری بیشتری در طرح های کلان حفاری انجام می‌دهد. ابزار دوم روسیه، تاسیس شرکتهای مشترک است. روسیه سهیم شدن در طرح‌های راهبردی خود را تنها در صورتی به بزرگترین شرکتهای انرژی اروپایی واگذار می‌کند که آن‌ها وارد همکاری مشترک با گازپروم شوند.
ایران و گاز پروم
سه‌شنبه ۲۸ تیر مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران و قائم‌مقام شرکت گازپروم روسیه تفاهم‌نامه‌ای راهبردی به ارزش تقریبی ۴۰میلیارد دلار امضا کردند که به‌واسطه آن سرمایه‌گذاری و توسعه میادین گازی و نفتی ایران، سوآپ گاز و فرآورده، تکمیل طرح‌های ال‌ان‌جی، احداث خطوط لوله صادرات گاز و سایر همکاری‌های علمی و فناورانه در دستور کار شرکت روسی قرار خواهد گرفت.
محسن خجسته‌مهر تیر مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران در حاشیه مراسم امضای این تفاهمنامه در جمع خبرنگاران اظهار داشت: «این تفاهمنامه بزرگترین سرمایه‌گذاری خارجی تاریخ صنعت نفت ایران خواهد بود، چرا که منجر به سرمایه‌گذاری چند ده میلیارد دلاری روس‌ها در میادین نفتی و گازی ایران می‌شود.»
وی افزود: «توسعه میدان گازی کیش و توسعه میدان گازی پارس شمالی با سرمایه‌گذاری ۱۰میلیارددلاری شرکت گازپروم به امضای طرفین رسیده که با انجام این سرمایه‌گذاری و توسعه این دو میدان گازی بیش از ۱۰۰ میلیون متر مکعب در روز به تولید گاز کشور افزوده می‌شود.»
خجسته‌مهر ادامه داد: «همچنین توسعه ۶ میدان نفتی توسط شرکت گازپروم در تفاهمنامه به امضای طرفین رسیده و پروژه بزرگ دیگری که با سرمایه‌گذاری ۱۵میلیارددلاری شرکت گازپروم روسیه انجام خواهد شد، بحث فشارافزایی در میدان گازی پارس جنوبی است که جهت نگه‌داشت تولید و افزایش تولید این میدان مهم گازی اتفاق خواهد افتاد.»
مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران مباحثی چون سوآپ گاز و فرآورده‌های نفتی و سرمایه‌گذاری برای تکمیل پروژه ایران ال‌ان‌جی را از دیگر موارد مطرح در تفاهمنامه دو طرف اعلام کرد و گفت: «در حال طراحی بسته‌ای هستیم تا بتوانیم در زمینه فناوری و انتقال تکنولوژی با مراکز تحقیقاتی شرکت گازپروم وارد همکاری مشترک شویم.»
وی افزود: «میدان‌های نفتی منصوری، آب‌تیمور، کرنج، آذر و چنگوله از دیگر میادینی هستند که در تفاهمنامه فی‌ما‌بین قرار است توسط روس‌ها سرمایه‌گذاری و توسعه یابند.»
اهمیت تفاهم نامه ایران و گاز پروم
فریدون عباسی عضو کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی، با بیان اینکه امضای تفاهمنامه همکاری راهبردی بین شرکت ملی نفت ایران و شرکت گازپروم روسیه به ارزش ۴۰ میلیارد دلار می‌تواند به توسعه صنعت نفت کشور منجر شود، گفت: «باید بپذیریم که امروز صنعت نفت کشور به سرمایه‌گذاری و ورود فناوری‌های جدید نیاز دارد. زمانی که با کمبود سرمایه‌گذاری مواجه باشیم فناوری نیز در این بخش نخواهیم داشت.»
وی افزود: »«متأسفانه در سال‌های گذشته به‌دلیل کاهش فروش نفت، سرمایه‌گذاری در این بخش با مشکل مواجه و سبب شد ورود فناوری در صنعت نفت با کندی انجام شود، اما امضای تفاهمنامه همکاری راهبردی بین شرکت ملی نفت ایران و شرکت گازپروم روسیه می‌تواند تحولات خوبی در صنعت نفت و گاز کشور به‌ویژه میدان‌های مشترک ایجاد کند.»
همچنین محمد علی خطیبی مدیر پیشین امور بین‌الملل شرکت ملی نفت ایران و نماینده پیشین ایران در هیئت عامل اوپک پیرامون این تفاهم نامه گفت: «به نظر می‌رسد با توجه به شرایط کنونی بین‌المللی تفاهم‌نامه‌ای که در روزهای گذشته به ارزش ده‌ها میلیارد دلار میان دو کشور ایران و روسیه امضا شد با سایر تفاهم‌نامه‌های پیشین متفاوت است و می‌توانیم به اجرایی شدن آن خوش‌بین باشیم، البته به شرط اینکه این تفاهمنامه به مرحله امضای قراردادهای مربوطه برسد و اجرایی شود.»
مدیر پیشین امور بین‌الملل شرکت ملی نفت ایران و نماینده پیشین ایران در هیئت عامل اوپک با اشاره به اینکه متأسفانه به‌دلیل تحریم‌های یک‌جانبه آمریکا بر ضد کشورهایی همچون ایران و ونزوئلا، همچنین شیوع بیماری کرونا در سال‌های اخیر سرمایه‌گذاری زیادی در صنعت نفت جهان صورت نگرفت، از این رو دنیا هم‌اکنون با کمبود عرضه نفت و گاز روبه‌رو است، افزود: «اجرایی شدن سرمایه‌گذاری روسیه در میدان‌های نفت و گاز ایران می‌تواند در بلندمدت به نفع همه دنیا به‌منظور تأمین پایدارتر انرژی باشد.»
خطیبی با تأکید بر اینکه روسیه و ایران می‌توانند با یک رقابت سالم در آینده تأثیر زیادی بر بازارهای جهانی داشته باشند، گفت: «هم‌اکنون روسیه با خالی کردن بازارهای غربی در بسیاری از کشورهای غیرغربی نیز مشغول سرمایه‌گذاری است.»
نتیجه
ایران و روسیه در مجموع حدود 70 تریلیون متر مکعب ذخایر گازی دارند که بیش از 30 درصد ذخایر گازی جهان را شامل می‌شود. بنابراین دو کشور نقش بسیار مهمی در تامین انرژی پایدار جهان دارند. از طرفی دو کشور مورد تحریم نیز قرار گرفته‌اند بنابراین با ایجاد تفاهم نامه‌های این چنینی می‌توانند موجب بی اثر کردن تحریم‌ها شوند. باید دید دو کشور از فرصت پیش آماده استفاده می‌کنند یا خیر.
