دلیل کاهش استقبال از واکسیناسیون چیست؟

روزنامه همشهری نوشت: آمار منتشر شده از میزان واکسیناسیون کرونا نشان می‌دهد که تمایل مردم به تکمیل واکسیناسیون‌شان یعنی تزریق دوز دوم و سوم، کاهش پیدا کرده است. براساس اعلام وزارت بهداشت، از مجموع افراد واجد شرایط دریافت واکسن (۵ سال به بالا) ۷۴ درصد دوز اول، ۶۶ درصد دوز دوم و ۲۷ درصد دوز سوم را تزریق کرده‌اند. درحالی‌که مسئولان عنوان می‌کنند زمان واکسیناسیون برخی افراد فرا نرسیده، اما از جمعیت ۴۷میلیون نفری که ۳ ماه پیش ۲ دوز واکسن تزریق کرده اند و اکنون مشمول تزریق دوز سوم هستند، هنوز ۲۴ میلیون نفر مراجعه نکرده‌اند.

حالا پرسشی که مطرح می‌شود این است: دلیل کاهش استقبال از واکسیناسیون چیست؟ این وضعیت در حالی رقم می‌خورد که به تأکید متخصصان، مدیریت پاندمی کووید ۱۹ تا تکمیل نشدن واکسیناسیون ۸۵ درصدی در جامعه میسر نخواهد بود. کارشناسان حوزه سلامت معتقدند منتشر نشدن نتیجه مطالعه‌های علمی از روند تولید واکسن‌ها و آمار تحلیلی درباره بستری‌شده‌ها و فوتی‌های واکسن‌زده و نزده کرونا با گذشت یک‌سال از واکسیناسیون منجر به تقویت این بی‌رغبتی شده است؛ درحالی‌که براساس پیگیری‌ها، نوع و تعداد واکسن‌های تزریق شده بیماران به‌ویژه در پیک اومیکرون بلافاصله پس از بستری در پرونده آن‌ها درج و به دانشگاه‌های علوم پزشکی ارسال می‌شود، اما اینکه چرا تاکنون این تحلیل‌ها ارائه نشده، سؤالی است که پاسخی به آن داده نمی‌شود تا بهانه‌های واکسن‌ستیز‌ها و واکسن‌گریز‌ها را برای شانه خالی کردن از واکسیناسیون تقویت کند.

هر چند که به‌گفته حمید سوری، استاد اپیدمیولوژی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، یک بررسی اینترنتی سریع از جامعه ۳ هزار نفری نشان داد که جمعیت واکسن‌نزده‌های تحت‌تأثیر تیم‌های سازمان‌یافته ضدواکسن کم است و اغلب پاسخ‌دهندگان به‌دلیل دریافت نکردن پاسخ مناسب برای سؤالات‌شان و نبود شفافیت در اطلاع‌رسانی واکسن‌ها تمایلی به واکسن‌زدن ندارند.

البته محمد هاشمی، سرپرست روابط‌عمومی وزارت بهداشت تأکید می‌کند که «تأخیر در ارائه آمار نباید ملاک واکسن نزدن قرار بگیرد چراکه در پیک اومیکرون بخش زیادی از بستری‌های حاد و فوتی‌های اخیر مربوط به کسانی است که نسبت به تزریق واکسن کوتاهی کرده و توصیه‌های وزارت بهداشت را نادیده گرفته‌اند.» حالا، اما ضرورت انتشار هر چه سریع‌تر مطالعات علمی واکسن‌ها نه‌تن‌ها برای کارشناسان حوزه سلامت که به مطالبه عمومی تبدیل شده است، چراکه آن‌ها حتی نمی‌دانند واکسن‌ها به‌صورت کلی یا مجزا، با توجه به نوع و پلتفرم‌شان تا چه میزان در پیشگیری از ابتلا و کاهش فوت اثربخش بوده‌اند تا حداقل به تزریق واکسن نوبت سوم تمایل بیشتری داشته باشند.

نکته‌ای که علیرضا بیگلری، رئیس انستیتو پاستور هم تایید می‌کند و می‌گوید: «مردم حق دارند بدانند افراد بستری شده کرونایی در رده سنی مختلف چه واکسن‌هایی تزریق کرده‌اند. ۶٠درصد جمعیت کشور با یک واکسن خاص واکسینه شده‌اند و ممکن است درصد بالایی از بستری‌شدگان این واکسن را تزریق کرده باشند. باید گزارش‌های خام پس از تحلیل اطلاعات منتشر شود تا مردم اطلاعات درستی در این‌باره داشته باشند.»

سؤالات مردم بی‌پاسخ مانده

جمعیت هدف واکسیناسیون در کشور با کاهش سن از ۱۲ سال به ۵ سال تغییر کرد، اما حتی جمعیت هدف بالای ۱۲ سال (۶۸ میلیون نفر) هم تاکنون واکسیناسیون خود را تکمیل نکرده‌اند. براساس آخرین آمار اعلام شده از سوی وزارت بهداشت تا ظهر دیروز حدود ۶۳ میلیون نفر دوز اول، بیش از ۵۵میلیون نفر دوز دوم و ۲۳میلیون نفر هم دوز سوم را تزریق کرده‌اند. این یعنی بیش از ۵ میلیون نفر از جمعیت ۱۲ سال به بالا هنوز برای تزریق دوز اول و بیش از ۷ میلیون نفر برای تکمیل ۲ دوز و ۲۴ میلیون نفر هم برای تزریق دوز سوم مراجعه نکرده‌اند. با کاهش آمار روزانه هم در یک هفته گذشته ۲۸۹ هزار و ۶۸۵ واکسن دوز اول (میانگین روزانه ۳۷ هزار دوز)، ۲۹۰ هزار و ۴۴۹ واکسن دوز دوم (میانگین روزانه ۴۱ هزار دوز) و ۶۷۴ هزار و ۲۲۵ واکسن دوز سوم (میانگین روزانه ۱۰۵ هزار دوز) تزریق شده است.

مسعود یونسیان، دبیر کمیته اپیدمیولوژی کرونا دلیل فاصله آماری بین تزریق واکسن‌ها را منتشر نشدن اطلاعات درباره اثربخشی آن‌ها عنوان می‌کند و می‌گوید: «نتیجه این وضعیت فاصله آماری بین واکسیناسیون دوز دوم از اول شده است. چند میلیون نفر با وجود رسیدن زمان تزریق نوبت دوم هنوز اقدامی برای آن و چند میلیون نفر هم که نوبت دوز سوم آن‌ها رسیده، دوز سوم را تزریق نکرده‌اند.»

حمید سوری، استاد اپیدمیولوژی دانشگاه علوم پزشکی شهیدبهشتی هم این مسئله را تأیید می‌کند: «داده‌های پاندمی کرونا شفاف نیست و به‌صورت انحصاری در اختیار افراد محدودی قرار می‌گیرد. شفاف‌سازی‌ای از نتایج مثبت و عوارض واکسن‌ها نداریم و این در حالی است که نباید کاری کنیم که مردم نسبت به توصیه‌های وزارت بهداشت در مقابله با کرونا بی‌اعتماد شوند.»

این اپیدمیولوژیست به بخشی از مسائل مطرح‌شده از سوی افراد پاسخ‌دهنده اشاره می‌کند؛ مثل «اتفاق‌نظری بین مسئولان و متخصصان درباره واکسن‌ها نیست.» یا «کسانی که قبلا واکسن زده‌اند هم کرونا گرفته‌اند» و «قرار بود با واکسیناسیون کرونا تمام شود، اما این اتفاق رخ نداد»، «منتظر می‌مانیم تا ببینیم کسانی که واکسن زده‌اند چه بر سرشان می‌آید»، «واکسن‌های کرونا مردم را می‌کشد و آن‌ها واقعیت را به مردم نمی‌گویند»، «کشور‌های خارجی ما را موش آزمایشگاهی کرده‌اند، برای خودشان واکسن خوب می‌زنند و برای ما واکسن چینی و کوبایی می‌آورند.»

به‌گفته این عضو قرارگاه عملیاتی کرونا در وزارت کشور برایند این پاسخ‌ها نشان‌دهنده دریافت نکردن پاسخ مناسب از سوی مردم برای سؤالات‌شان است و سوءتعبیر از تأثیر و عوارض جانی واکسن چنین بی‌اعتمادی‌ای را رقم زده است: «بهترین اقدام در این‌باره همسویی متخصصان و مسئولان به همراه آموزش هدفمند و مناسب با شفافیت بیشتر در مورد عوارض واکسن از سوی متخصصان مستقل است که می‌تواند درصد پوشش واکسیناسیون علیه کرونا را در کشور افزایش دهد.»

دستاورد ملموس واکسیناسیون را نادیده نگیریم

البته محمد هاشمی، سرپرست روابط‌عمومی وزارت بهداشت درباره کاهش استقبال از واکسیناسیون و بی‌میلی مردم به تزریق دوز سوم واکسن می‌گوید: «هنوز نوبت تزریق دوز سوم برای برخی از کسانی که ۲ نوبت واکسن را دریافت کرده‌اند، نرسیده و امیدواریم آن‌ها در زمان مشخص نسبت به تزریق دوز یادآور اقدام کنند. اما توصیه جدی ما مربوط به کسانی است که نسبت به تزریق واکسن دوز اول یا دوم خود کوتاهی می‌کنند. برخی از این افراد تحت‌تأثیر گروه‌های ضدواکسن قرار دارند و برخی دیگر هم بهانه‌های غیرعلمی برای تأخیر در تزریق واکسن دارند.»

به‌گفته هاشمی، اومیکرون با توجه به قدرت سرایت‌پذیری بیشتر نسبت به‌سویه‌های قبلی کرونا، افراد بیشتری را در خطر بیماری قرار داده است: «همین حالا بیشتر کسانی که در بیمارستان بستری‌اند و جان‌شان را از دست می‌دهند جزو افرادی هستند که واکسن دریافت نکرده‌اند یا واکسیناسیون ناقص داشته‌اند. مثال این وضعیت هم درگیری بیشتر کودکان با این بیماری در پیک اومیکرون بود که به‌عنوان یکی از گروه‌های پرخطر مطرح شدند. واکسینه‌نشدن این گروه سنی باعث افزایش موارد بیماری میان آن‌ها در پیک ششم شد.»

هاشمی فعالیت و تبلیغات ضدواکسن‌ها را بازی خطرناک با سلامت جامعه می‌داند و می‌گوید: «کسانی هم که منتشر نشدن مطالعات را دلیل کاهش رغبت مردم به واکسیناسیون می‌دانند باید اعلام کنند که براساس کدام بررسی، با چه گستره آماری، در چه تاریخی و چه مولفه‌هایی به این نتیجه رسیده‌اند. مطالعات تحلیلی درباره واکسن‌ها به‌زودی در دسترس قرار می‌گیرد، اما دلیل مشخص و مستند این است که بخش قابل توجهی از بستری‌های حاد و فوتی‌ها در پیک اخیر، همان کسانی‌اند که توصیه‌های وزارت بهداشت را نادیده گرفته و نسبت به تکمیل واکسیناسیون اقدام نکرده‌اند. ما بار‌ها تأکید کرده‌ایم که ارائه آمار هیچ مشکلی ندارد و ایران جزو کشور‌هایی است که از ابتدای شیوع کرونا آمار و مستندات به‌روز و دقیق را ارائه کرده است، اما منوط کردن واکسیناسیون به منتشرشدن آمار آن هم با یک ضرب و تقسیم ساده کار درستی نیست و می‌تواند خطر جدی‌ای برای مردم داشته باشد. این آمار‌ها باید از سوی متخصصان تحلیل و اعلام شود و نیازمند کار علمی و تحقیقاتی است.