کشور‌های عربی حوزه خلیج فارس که در چند سال گذشته در اول صف مخالفان دولت بشار اسد در دمشق بودند، این روز‌ها در مسیر عادی‌سازی روابط با سوریه حرکت می‌کنند

 کشور‌های عربی حوزه خلیج فارس که در چند سال گذشته در اول صف مخالفان دولت بشار اسد در دمشق بودند، این روز‌ها در مسیر عادی‌سازی روابط با سوریه حرکت می‌کنند. «محمد بن‌زاید آل‌نهیان»، وزیر خارجه امارات متحده عربی برای نخستین بار از زمان آغاز جنگ سوریه، سه شنبه شب در کاخ ریاست جمهوری سوریه در دمشق، میهمان ویژه بشار اسد بود و این دیدار مهم‌ترین گام امارات برای عادی‌سازی روابط با سوریه است.

علاوه بر امارات برخی دیگر از کشور‌های عربی از جمله بحرین نیز در حال بازگشت به دمشق هستند. در این ارتباط، «مصیب نعیمی»، کارشناس مسائل خاورمیانه در گفتگو با «جوان»، نزدیکی کشور‌های عربی خلیج فارس به دمشق را به نفع جمهوری اسلامی ایران ارزیابی کرد که همیشه به دنبال ائتلاف در میان کشور‌های منطقه‌ای بوده است.

در جریان عادی‌سازی روابط کشور‌های عربی خلیج فارس با سوریه، آیا دمشق نیز گامی برداشته است؟ دولت سوریه چه اقدامی در این ارتباط انجام داده است؟

طی سال‌های گذشته امارات و دیگر کشور‌های عربی خلیج فارس و کل محور امریکایی به دنبال براندازی دولت سوریه بودند و دولت بشار اسد را پایان یافته تلقی می‌کردند. کشور‌های عربی مخالف دمشق حتی تا آنجا پیش رفتند که دولت سوریه را به عنوان یکی از مؤسسان اتحادیه عرب، از این اتحادیه کنار گذاشتند. با این حال دولت بشار اسد با هوشمندی توانست مسیر بحران را طی کند و محور مقاومت با حمایت از اسد به حفظ او کمک بسیاری کرد.

در حال حاضر کشور‌های عربی خلیج فارس با شرمساری به سوریه بازمی‌گردند و بشار اسد به صورت حساب شده از این وضعیت استقبال می‌کند. این رویکرد اسد پیام مشخصی دارد و آن اینکه کشور‌هایی که به‌دنبال براندازی دولت سوریه بودند، به سمت سوریه آمدند، نه اینکه سوریه به سمت آن‌ها رفته است. سوریه عنصر مهم و محوری عربی است و با ایستادگی و مقاومت و ثبات خود توانست کشور‌های عربی مخالف را به سوی خود جلب کند.

شاید لابی‌هایی در این مسیر فعال شده‌اند، اما این لابی‌ها به این معنا نیست که سوریه تحت تأثیر کشور‌های عربی مخالف خود قرار گرفته است. سوریه در جنگ آموخت که چه کسانی دوست و چه کسانی دشمن هستند. دمشق تا پیش از چراغ‌سبز ابوظبی، گامی را در مسیر عادی‌سازی برنداشته است، اما وقتی مخالفان گذشته خواستار عادی‌سازی شدند، دمشق این درخواست را پذیرفت و نشان داد که دولتی با ثبات است.

این کشور‌های عربی مخالف دمشق هستند که وقتی دیدند سیاست‌های‌شان علیه دولت بشار اسد بی‌نتیجه است، به سوی سوریه رفتند. ما نه از نظر استدلالی و نه منابع میدانی و اطلاعاتی هیچ گزارشی درباره پیشگام شدن سوریه در مسیر عادی‌سازی روابط با کشور‌های مخالف نداریم.

عادی‌سازی روابط کشور‌های عربی خلیج فارس با دولت دمشق چه تأثیری بر موقعیت ایران در سوریه خواهد داشت؟

همه می‌دانند که پیروزی دولت سوریه مدیون محور مقاومت است و جمهوری اسلامی ایران سکاندار این محور بوده است؛ لذا غیرممکن است که سوریه از مقاومت و متحدان اصلی خود بازگردد. سیاست ایران نیز همواره حمایت از کشور‌های اسلامی همسایه بوده است و ورود کشور‌های عربی مخالف به روند عادی‌سازی روابط با سوریه تأثیر مثبتی بر روابط منطقه‌ای ایران خواهد داشت، چون جمهوری اسلامی همیشه به‌دنبال ائتلاف کشور‌های اسلامی بوده و حال نزدیک شدن امارات و بحرین به سوریه در راستای اهداف منطقه‌ای ایران است و تهران نیز از این موضوع استقبال می‌کند. دشمن اصلی ایران در منطقه رژیم صهیونیستی است و تهران با دیگر کشور‌ها مخالفتی ندارد.

سخنگوی وزارت خارجه امریکا در واکنش به عادی‌سازی روابط کشور‌های عربی با سوریه، واکنش منفی و مخالفت‌آمیزی داشت. این موضع واشنگتن چگونه ارزیابی می‌شود؟

ما باید موقعیت فعلی امریکا را در منطقه مورد توجه قرار دهیم و بخشی از روند فعلی ناشی از وضعیت امریکا در منطقه و همچنین جایگاه استراتژیک و مهم سوریه است. امریکا دیگر مانند گذشته جایگاه قابل اعتنایی در منطقه ندارد و به نوعی موقعیت خود را از دست داده است؛ لذا واشنگتن در جایگاهی نیست که بتواند روند عادی‌سازی روابط امارات و دیگر کشور‌های عربی را با سوریه تحت تأثیر قرار دهد.

خود بایدن هم اعلام کرده که دیگر امریکا نمی‌خواهد در جنگ‌های منطقه‌ای مشارکت کند و این موضوع را کشور‌های عربی نیز درک می‌کنند؛ لذا مخالفت امریکا چندان جدی نیست، چون دیگر به مانند گذشته در منطقه قدرت ندارد و حتی کشور‌های اروپایی نیز در حال ارتباط با دولت سوریه هستند. حتی مخالفت فعلی امریکا را نیز نمی‌توان یک سناریو دانست، چون واشنگتن فاقد منافع خاصی در این روند است.

آیا ورود امارات به سوریه تأثیری بر تنش دمشق و تل‌آویو هم خواهد داشت؟

ورود امارات به سوریه تأثیری بر تنش دمشق با تل‌آویو نخواهد داشت. سوریه در هیچ شرایطی به سمت عادی‌سازی روابط با رژیم صهیونیستی حرکت نخواهد کرد. این موضوع سال‌ها محل بحث بوده است و سوریه همواره به دلیل اشغالگری رژیم صهیونیستی در بلندی‌های جولان با اسرائیل دارای اختلاف اساسی بوده است.

حتی در دوره ریاست جمهوری کلینتون در امریکا و حافظ اسد در سوریه نیز صهیونیست‌ها پیشنهاد اجاره ۹۹ ساله جولان برای قانونی کردن اشغال این منطقه را مطرح کردند که با مخالفت جدی دمشق روبه‌رو شد و حافظ اسد بر بازگشت کامل این منطقه به خاک سوریه تأکید کرد.

سوریه می‌داند که هرگونه سازش با رژیم صهیونیستی هم موقعیت داخلی‌اش را ناامن خواهد کرد و هم صهیونیست‌ها فقط به عادی‌سازی بسنده نخواهند کرد و مسائل دیگری را نیز مطرح خواهند کرد و لذا این عادی‌سازی هیچ دستاوردی برای دمشق نخواهد داشت، همان‌گونه که برای دیگر کشور‌های سازشگر مانند اردن، مصر، امارات و بحرین نداشته است.

جوان