دونالد ترامپ با انتشار ویدئویی، ایده‌ای برای تبدیل غزه به منطقه‌ای تجاری و توریستی مطرح کرد که همراه با جابه‌جایی ساکنان فلسطینی بود. همزمان، آمریکا تحریم‌های شهرک‌نشینان اسرائیلی را لغو و با چهره‌هایی، چون اسموتریچ که خواستار تخریب غزه و اخراج فلسطینیان است، همکاری کرد. کشور‌های عربی طرحی برای بازسازی غزه پیشنهاد دادند، اما دولت ترامپ و اسرائیل آن را رد کردند. این سیاست‌ها در کنار تشدید حملات اسرائیل به کرانه باختری، منجر به آوارگی ده‌ها هزار فلسطینی شده است.
اواخر ماه گذشته، دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا ویدئویی بحث‌برانگیز را در شبکه‌های اجتماعی منتشر کرد که نگاه‌ها را به خود جلب کرد. این کلیپ کوتاه که با استفاده از فناوری هوش مصنوعی ساخته شده بود، تصویری کاملاً متفاوت از نوار غزه ارائه می‌داد؛ منطقه‌ای که در این روایت خیالی، نه‌تنها از ویرانی‌های جنگ خبری نبود، بلکه به ریویرای خاورمیانه تبدیل شده بود. آسمان‌خراش‌های درخشان، مراکز خرید لوکس، سواحلی مملو از گردشگران و قایق‌های تفریحی مجلل جای محله‌های ویران‌شده را گرفته بودند. در این میان، دونالد ترامپ و بنیامین نتانیاهو بدون لباس رسمی و در حال استراحت زیر آفتاب، بخشی از این تصویرسازی بودند.
فرش قرمز واشنگتن برای اسموتریچ؛ پیام‌های پنهان برای آینده روابط آمریکا و اسرائیل
هرچند این ویدئو ظاهراً به‌عنوان یک اثر طنزآمیز منتشر شد، اما اهداف واقعی دونالد ترامپ را نمایان کرد. او در این روایت تصویری، منطقه جنگ‌زده غزه را که پس از حمله گروه حماس به جنوب اسرائیل در ۷ اکتبر ۲۰۲۳ و در پی آن، حملات گسترده ارتش اسرائیل به‌شدت آسیب دیده بود، کاملاً تخلیه‌شده به تصویر کشید و جمعیت بیش از دو میلیون نفری غزه را در نقطه‌ای خارج از این سرزمین تصور کرد. دونالد ترامپ همسو با برخی سیاستمداران افراطی جناح راست اسرائیل، پیش‌تر پیشنهاد کرده بود که شاید بازگشت فلسطینیان آواره به سرزمین خود نباید در دستور کار قرار گیرد.
این دیدگاه افراطی نه‌تنها بر تصمیمات فوری دولت ترامپ در قبال خاورمیانه سایه انداخته، بلکه نشانه‌های آن را می‌توان در تحرکات دیپلماتیک اخیر نیز مشاهده کرد. اسکات بسنت، وزیر خزانه‌داری ایالات متحده، روز چهارشنبه بزالل اسموتریچ، وزیر دارایی اسرائیل را به واشنگتن دعوت کرد؛ چهره‌ای که به دلیل حمایت آشکار از گسترش شهرک‌سازی‌ها و تلاش برای الحاق اراضی فلسطینی، به‌شدت مورد انتقاد بین‌المللی قرار گرفته است. اسموتریچ که در دوران دولت‌های پیشین آمریکا به حاشیه رانده شده بود، حالا در پایتخت ایالات متحده با مقامات رسمی دیدار می‌کرد. هرچند محور اعلام‌شده گفت‌وگوها، تقویت همکاری‌های اقتصادی بود، اما اهمیت واقعی این دیدار را باید در بار معنایی و نمادین آن جست‌و‌جو کرد: چهره‌ای که علناً خواستار تخریب غزه و اخراج فلسطینیان شده بود، این‌بار با استقبال رسمی در واشنگتن روبه‌رو شد. این تغییر رویکرد در شرایطی رخ داد که دولت بایدن پیش‌تر، تحریم اسموتریچ را به‌دلیل نقش مستقیم او در تشدید خشونت‌ها در کرانه باختری در دستور بررسی قرار داده بود.
بزالل اسموتریچ، وزیر دارایی اسرائیل، از اقدام دونالد ترامپ در لغو تحریم‌هایی که پیش‌تر توسط دولت بایدن علیه گروه‌های شهرک‌نشین راست افراطی اسرائیل اعمال شده بود، استقبال کرد و همزمان از فراخوان ترامپ برای تخلیه فلسطینیان از غزه حمایت علنی به‌عمل آورد. او در گفت‌و‌گو با روزنامه جروزالم پست اعلام کرد: «برنامه رئیس‌جمهور اکنون وارد مراحل اجرایی شده است. آنها به‌دنبال کشور‌های میزبان هستند و این روند در حال پیشرفت است. این کار یک‌شبه انجام نمی‌شود، اما نشان‌دهنده رویکردی نوآورانه و خارج از چارچوب است.»
از نشست قاهره تا کاخ سفید؛ چرا پیشنهاد کشور‌های عربی برای آینده غزه به بن‌بست خورد؟
با این حال، این تفکر به‌اصطلاح «خارج از چارچوب» که از سوی ترامپ و متحدانش تبلیغ می‌شود، برای فلسطینی‌ها و کشور‌های عربی غیرقابل پذیرش است. آنها به‌طور جدی نگرانند که تخلیه گسترده غزه، بار دیگر به تکرار فاجعه آوارگی جمعی منجر شود؛ تراژدی‌ای تاریخی که فلسطینی‌ها هنوز زخم‌های از دست دادن خانه‌ها و روستا‌های اجدادی‌شان در سرزمینی که امروز اسرائیل نامیده می‌شود را با خود حمل می‌کنند.
اوایل این هفته و در جریان نشست قاهره، کشور‌های عربی طرحی جامع برای بازسازی غزه ارائه کردند؛ طرحی که شامل ایجاد پناهگاه‌های امن و موقت برای ساکنان غزه به‌عنوان گام نخست از فرایند چند ساله بازسازی منطقه است. در این برنامه، همچنین تشکیل یک نهاد موقت متشکل از تکنوکرات‌های فلسطینی برای مدیریت امور غزه و اجرای خلع سلاح تدریجی حماس، به‌عنوان بخشی از توافقی سیاسی و فراگیر که در نهایت به تشکیل یک کشور مستقل فلسطینی منتهی شود، پیش‌بینی شده است.
با این حال، این پیشنهاد عربی از سوی دولت ترامپ و اسرائیل قاطعانه رد شد. بنیامین نتانیاهو و هم‌پیمانانش هیچ تمایلی به بررسی گزینه خودمختاری فلسطینی نشان نداده‌اند و در مقطع کنونی، اولویت اصلی خود را نقض آتش‌بس شکننده و از میان بردن کامل گروه‌های مسلح فلسطینی اعلام کرده‌اند. اسرائیل، برخلاف درخواست‌های مکرر جامعه بین‌الملل برای پایبندی به توافقات موجود با حماس، همچنان محدودیت‌های سختگیرانه‌ای بر ارسال کمک‌های بشردوستانه به غزه اعمال کرده است. در شرایطی که زیرساخت‌های غیرنظامی غزه به‌شدت آسیب دیده، خدمات اولیه عملاً فروپاشیده و هزاران غیرنظامی در بمباران‌های اسرائیل کشته شده‌اند، این هفته عمر دوستری، سخنگوی نتانیاهو اعلام کرد: «اسرائیل قطع آب و برق در غزه را غیرمحتمل نمی‌داند.»
عدم شفافیت در بخش مربوط به انحلال حماس در پیشنهاد کشور‌های عربی باعث شد کاخ سفید از پذیرش رسمی این طرح خودداری کند. با این حال، شواهد نشان می‌دهد که مقامات دولت ترامپ به این نتیجه رسیده‌اند که جابه‌جایی جمعیت غزه اجتناب‌ناپذیر است. برایان هیوز، سخنگوی شورای امنیت ملی در نشست خبری با خبرنگاران اعلام کرد: «پیشنهاد کنونی به این واقعیت نمی‌پردازد که غزه اکنون غیرقابل سکونت است و ساکنان آن نمی‌توانند در شرایطی که منطقه مملو از آوار و مواد منفجره عمل‌نکرده است، به شکلی انسانی زندگی کنند» او تاکید کرد: «رئیس‌جمهور ترامپ همچنان به دیدگاه خود برای بازسازی غزه‌ای بدون حماس پایبند است. ما منتظر مذاکرات بیشتری هستیم تا بتوانیم صلح و رفاه را به این منطقه بازگردانیم.»
تهدید تخلیه و تخریب؛ ترامپ و اسموتریچ در یک جبهه علیه مردم غزه
با وجود انتشار گزارش‌هایی مبنی بر اینکه ایالات متحده در دوحه، مذاکراتی غیرمستقیم را با واسطه‌های حماس برای پیشبرد مرحله بعدی آتش‌بس آغاز کرده است، دونالد ترامپ روز پنجشنبه بار دیگر در شبکه‌های اجتماعی به زبان تهدید سخن گفت. او در پیامی خطاب به رهبران حماس نوشت: «این آخرین هشدار شماست! رهبران، همین حالا غزه را ترک کنید، تا زمانی که هنوز فرصت دارید.» ترامپ همچنین با تأکید بر آزادی فوری تمامی گروگان‌ها، خطاب به مردم غزه هشدار داد: «آینده‌ای زیبا در انتظارتان است، اما نه اگر گروگان‌ها را نگه دارید. در آن صورت، خود را نابود کرده‌اید!»
در همان روز، دونالد ترامپ در جریان نشست خبری کاخ سفید احتمال حملات مشترک آمریکا و اسرائیل علیه غزه را رد نکرد؛ موضعی که نگرانی نهاد‌های امدادی و سازمان‌های حقوق بشری را دوچندان کرده است. آنها هشدار می‌دهند که ازسرگیری درگیری‌های گسترده تنها به رنج بیشتر غیرنظامیان فلسطینی منجر خواهد شد. یکی از امدادگران حاضر در غزه نیز در گفت‌و‌گو با همکاران ما گفت: «تعیین اینکه چه کسانی عضو حماس هستند، به مقامات اسرائیلی وابسته می‌باشد. مشکل اینجاست که آنها معمولاً هر فردی را که به وزارت بهداشت غزه وابسته باشد، حتی پزشکان و پرستاران، عضو حماس تلقی می‌کنند.» او تاکید کرد: «اگر از دستور تخلیه پیروی نکنید، شما حماس هستید. تفسیر این موضوع بسته به تصمیم‌گیرندگان می‌تواند به این معنا باشد که عملاً همه افراد داخل غزه به‌عنوان عضو حماس شناخته شوند.»
سیاستمدارانی همچون بزالل اسموتریچ با مواضع افراطی خود، کل جمعیت غزه را تهدیدی جدی علیه اسرائیل می‌دانند. در حالی که تلاش‌های دیپلماتیک برای تثبیت اوضاع در غزه همچنان بی‌نتیجه مانده، نیرو‌های اسرائیلی تحت فشار جناح راست افراطی، عملیاتی گسترده را در کرانه باختری آغاز کرده‌اند؛ عملیاتی که در واکنش به افزایش فعالیت‌های مسلحانه فلسطینی در برخی مناطق به اجرا گذاشته شده است.
بر اساس گزارش‌های دریافتی، بسیاری از فلسطینیان و حتی شماری از تحلیل‌گران اسرائیلی معتقدند که گستردگی و شدت عملیات‌های نظامی اخیر اسرائیل در کرانه باختری که به گفته نهاد‌های بشردوستانه، طی دو ماه گذشته نزدیک به ۴۰ هزار فلسطینی را آواره کرده فراتر از سطح تهدید واقعی است. به باور ناظران، این کارزار نظامی صرفاً به دلایل امنیتی انجام نمی‌شود، بلکه به شکل قابل توجهی تحت تأثیر انگیزه‌های سیاسی و ایدئولوژیک بنیامین نتانیاهو و جناح راست افراطی اسرائیل قرار دارد.
ماه گذشته، بزالل اسموتریچ با لحنی تهدیدآمیز خطاب به فلسطینیان کرانه باختری هشدار داد که اگر فعالیت‌های مسلحانه ادامه پیدا کند، سرنوشت شهر‌ها و روستا‌های آنها ممکن است مشابه محله‌های ویران‌شده غزه شود. او تأکید کرد: «آنها نیز به ویرانه‌هایی غیرقابل سکونت تبدیل خواهند شد و ساکنانشان ناچار خواهند بود به کشور‌های دیگر مهاجرت کنند و زندگی جدیدی برای خود بیابند.»
