بررسی توسعه هوش مصنوعی در کشورهای ایالات متحده و چین و اتحادیه اروپا و ارائه توصیه های راهبردی جهت همکاری ایران با کشورهای پیشرو در این حوزه
تاکنون محققان و شرکت های فناوری آمریکایی سهم بیشتری از اختراعات هوش مصنوعی را در اختیار داشته اند و مسئولیت پیشرفت های اساسی و توسعه این حوزه را بر عهده گرفته اند؛ اما وضعیت در حال تغییر است و چین در حال تبدیل شدن به یک ابر قدرت در این حوزه است. یادگیری ماشین و هوش مصنوعی برای عملکرد به داده های حجیم متکی هستند و این همان برگ برنده ای است که در اختیار چین است. بنابراین چین روز به روز در حال کم کردن فاصله با ایالات متحده آمریکا است و مطالعه وضعیت این کشورها می تواند به پیشرفت این حوزه در کشور کمک کند.
ضرورت و اهداف پژوهش
در حال حاضر کشورهایی که در توسعه و استفاده از هوش مصنوعی (AI) پیشگام هستند، آینده فناوری های جهان را رقم خواهند زد. با گذشت زمان، رقابت اقتصادی در جهان به طور قابل توجهی تحت تاثیر هوش مصنوعی تشدید خواهد شد و کشورهایی که در این حوزه عقب می مانند جایگاه اقتصادی و صنعتی خود را از دست خواهند داد. از این رو، کشورهای مختلف با درک جایگاه هوش مصنوعی و انتشار اسناد متعدد، استراتژی های ملی خود را جهت پیشتازی در این عرصه و عقب نیفتادن از مسابقه تدوین کرده اند. اگرچه تا به امروز ایالات متحده پیشروترین کشور در حوزه هوش مصنوعی بوده است اما چین نیز تلاش های زیادی برای رسیدن به سطح یک فناوری در این حوزه انجام داده است. از این رو در این پژوهش به بررسی توسعه هوش مصنوعی در کشورهای ایالات متحده و چین و اتحادیه اروپا و ارائه توصیه های راهبردی جهت همکاری ایران با کشورهای بین المللی در این حوزه پرداخته شده است.
توسعه هوش مصنوعی در جهان
در سال ۲۰۱۹، مرکز نوآوری داده ها با استفاده از ۳۰ معیار در ۶ بخش مختلف (استعداد، تحقیق، توسعه، سخت افزار، به کارگیری و داده) توانمندی های هوش مصنوعی چین، اتحادیه اروپا و ایالات متحده را تجزیه و تحلیل کرد. بنا بر گزارش اندیشکده بنیاد نوآوری و فناوری اطلاعات، ایالات متحده در چهار دسته استعداد، تحقیقات، توسعه و سخت افزار و چین در دو گروه به کارگیری و داده ها پیشتاز بودند. از ۱۰۰ امتیاز موجود، ایالات متحده با ۲/۴۴ امتیاز پیشتاز بود و پس از آن چین با ۳/۳۲ و اتحادیه اروپا با ۵/۲۳ امتیاز قرار داشتند. با این وجود چین از ۲۰۱۹ در برخی از حوزه ها فاصله بین خود و ایالات متحده را کاهش داده است. مهم تر از همه، چین پیشرفت فزاینده ای در حوزه های مختلف داشته است.
این کشور در بیش از نیمی از معیارهای به روز شده نسبت به ایالات متحده پیشرفت بیشتری داشته است. در مقابل اتحادیه اروپا فقط در بخش اندکی از معیارهای به روز شده، نسبت به ایالات متحده پیشرفت داشته است. به همین ترتیب ایالات متحده در تقریبا ۷۵ درصد از معیارهای به روز شده، پیشروی خود را نسبت به اتحادیه اروپا حفظ کرده یا گسترش داده است. علی رغم پیشرفت فزاینده چین در بسیاری از شاخص ها، ایالات متحده اندکی امتیاز کلی خود را افزایش داده است زیرا در شاخص های سنگین وزن مانند سرمایه گذاری خطرپذیر و سرمایه گذاری خصوصی بسیار خوب عمل کرده است. سرانجام، با وجود تلاش های روزافزون چین و کاهش اعتماد این کشور به قطعات نیمه هادی شرکت ایالات متحده، ایالات متحده همچنان در طراحی تراشه برای سیستم های AI رهبر جهانی را در دست دارد. با این حال قابلیت های هوش مصنوعی چین نسبت به اتحادیه اروپا و ایالات متحده از چندین جهت بهبود یافته است.
توصیه های راهبردی جهت همکاری های بین المللی ایران در این حوزه
در بررسی روندهای جهانی توسعه هوش مصنوعی و با توجه به نقش مهم این فناوری در آینده اقتصادی و اجتماعی کشورها، ایران باید رویکردهای راهبردی برای همکاری های بین المللی و بهره برداری از ظرفیت های موجود در این حوزه را تدوین کند. آینده پژوهی در حوزه هوش مصنوعی نشان می دهد که کشورهایی که هم اکنون در این زمینه سرمایه گذاری می کنند،آینده صنعت و فناوری را در دست خواهند گرفت. در این میان، چین با دسترسی به داده های عظیم و توانمندی ها فناورانه پیشرفته، به سرعت در حال تبدیل شدن به یکی از قدرت های اصلی هوش مصنوعی در جهان است.
ایران می تواند همکاری با چین را به عنوان یک راهبرد اساسی برای توسعه هوش مصنوعی انتخاب کند. با توجه به قراردادهای همکاری بلندمدت ایران و چین در حوزه های مختلف، از جمله تجارت و فناوری، ایران می تواند از ظرفیت های چین در حوزه هوش مصنوعی بهره ببرد. چین نه تنها دسترسی به داده های عظیم و زیرساخت های فناورانه دارد، بلکه توانسته است مدل های بومی و پیشرفته ای را در زمینه یادگیری ماشین و الگوریتم های هوش مصنوعی توسعه دهد. ایران می تواند از طریق تبادلات علمی و فناوری با چین، به جدیدترین فناوری ها و تجربیات جهانی دسترسی پیدا کرده و زیرساخت های خود را تقویت کند.
چین نه تنها دسترسی به داده های عظیم و زیرساخت های فناورانه دارد، بلکه توانسته است مدل های بومی و پیشرفته ای را در زمینه یادگیری ماشین و الگوریتم های هوش مصنوعی توسعه دهد. ایران می تواند از طریق تبادلات علمی و فناوری با چین، به جدیدترین فناوری ها و تجربیات جهانی دسترسی پیدا کرده و زیرساخت های خود را تقویت کند.
یکی از گام های مهم برای توسعه هوش مصنوعی در ایران، سرمایه گذاری در زیرساخت های داده ای است. داده های حجیم به عنوان سوخت اصلی برای الگوریتم های هوش مصنوعی محسوب می شوند و کشورهای پیشرفته مانند چین توانسته اند با استفاده از حجم عظیم داده های جمع آوری شده از جمعیت خود، به موفقیت های چشمگیری در این زمینه دست یابند. ایران نیز می تواند با ایجاد شبکه های داده ای ملی، توسعه سیستم های بومی برای جمع آوری، پردازش و تحلیل داده ها و گسترش خدمات دیجیتال، بستر مناسبی برای تحقیقات و نوآوری در هوش مصنوعی فراهم کند.
سرمایه گذاری در تحقیق و توسعه یکی دیگر از ارکان اساسی برای پیشرفت در حوزه هوش مصنوعی است. ایران باید با ارائه مشوق های مالیاتی برای شرکت های نوپا و استارتاپ های فعال در این حوزه، سرمایه گذاری ها را افزایش دهد. تجربه کشورهای پیشرو مانند ایالات متحده و چین نشان داده است که بخش خصوصی نقش کلیدی در پیشبرد نوآوری های فناوری دارد. برای ایران نیز، تقویت همکاری های بین بخشی بین دولت، بخش خصوصی و نهادهای علمی می تواند منجر به شکل گیری زیست بومی پویا در حوزه هوش مصنوعی شود.
در کنار این سرمایه گذاری ها، توسعه نیروی انسانی متخصص باید یکی از اولویت های اصلی ایران باشد. بسیاری از کشورهای موفق در حوزه هوش مصنوعی، آموزش نیروی انسانی متخصص را به عنوان یک سرمایه گذاری بلند مدت در نظر گرفته اند. ایران نیز باید با توسعه برنامه های آموزشی تخصصی در سطح دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی، نیروهای کار ماهر در زمینه هوش مصنوعی تربیت کند.
در نهایت، ایران باید از ظرفیت های دیپلماسی فناورانه برای گسترش همکاری های بین المللی استفاده کند. برقراری روابط استراتژیک با کشورهای پیشرو در حوزه هوش مصنوعی و پیوستن به شبکه های بین المللی علمی و فناورانه، می تواند ایران را در جریان روابط استراتژیک با کشورهای پیشرو در حوزه هوش مصنوعی و پیوستن به شبکه های بین المللی علمی و فناورانه، می تواند ایران را در جریان آخرین تحولات و نوآوری ها قرار دهد. پیمان های منطقه ای و بین المللی، به ویژه با کشورهایی مانند چین و هند که در حال حاضر در حال پیشرفت سریع در حوزه هوش مصنوعی هستند، می تواند به توسعه این فناوری در ایران کمک کند. از سوی دیگر، شرکت در پروژه های تحقیقاتی و علمی مشترک در سطح بین المللی و استفاده از تجربیات کشورهای دیگر در زمینه قوانین و مقررات هوش مصنوعی نیز از اهمیت بالایی برخوردار است. به طور کلی، برای اینکه ایران بتواند در این مسیر رقابتی باقی بماند، باید به سرعت زیرساخت ها و سیاست های خود را تقویت کند و از فرصت های بین المللی و داخلی برای توسعه هوش مصنوعی بهره بگیرد.
چین نه تنها دسترسی به داده های عظیم و زیرساخت های فناورانه دارد، بلکه توانسته است مدل های بومی و پیشرفته ای را در زمینه یادگیری ماشین و الگوریتم های هوش مصنوعی توسعه دهد. ایران می تواند از طریق تبادلات علمی و فناوری با چین، به جدیدترین فناوری ها و تجربیات جهانی دسترسی پیدا کرده و زیرساخت های خود را تقویت کند.
یکی از گام های مهم برای توسعه هوش مصنوعی در ایران، سرمایه گذاری در زیرساخت های داده ای است. داده های حجیم به عنوان سوخت اصلی برای الگوریتم های هوش مصنوعی محسوب می شوند و کشورهای پیشرفته مانند چین توانسته اند با استفاده از حجم عظیم داده های جمع آوری شده از جمعیت خود، به موفقیت های چشمگیری در این زمینه دست یابند. ایران نیز می تواند با ایجاد شبکه های داده ای ملی، توسعه سیستم های بومی برای جمع آوری، پردازش و تحلیل داده ها و گسترش خدمات دیجیتال، بستر مناسبی برای تحقیقات و نوآوری در هوش مصنوعی فراهم کند.
سرمایه گذاری در تحقیق و توسعه یکی دیگر از ارکان اساسی برای پیشرفت در حوزه هوش مصنوعی است. ایران باید با ارائه مشوق های مالیاتی برای شرکت های نوپا و استارتاپ های فعال در این حوزه، سرمایه گذاری ها را افزایش دهد. تجربه کشورهای پیشرو مانند ایالات متحده و چین نشان داده است که بخش خصوصی نقش کلیدی در پیشبرد نوآوری های فناوری دارد. برای ایران نیز، تقویت همکاری های بین بخشی بین دولت، بخش خصوصی و نهادهای علمی می تواند منجر به شکل گیری زیست بومی پویا در حوزه هوش مصنوعی شود.
در کنار این سرمایه گذاری ها، توسعه نیروی انسانی متخصص باید یکی از اولویت های اصلی ایران باشد. بسیاری از کشورهای موفق در حوزه هوش مصنوعی، آموزش نیروی انسانی متخصص را به عنوان یک سرمایه گذاری بلند مدت در نظر گرفته اند. ایران نیز باید با توسعه برنامه های آموزشی تخصصی در سطح دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی، نیروهای کار ماهر در زمینه هوش مصنوعی تربیت کند.
در نهایت، ایران باید از ظرفیت های دیپلماسی فناورانه برای گسترش همکاری های بین المللی استفاده کند. برقراری روابط استراتژیک با کشورهای پیشرو در حوزه هوش مصنوعی و پیوستن به شبکه های بین المللی علمی و فناورانه، می تواند ایران را در جریان روابط استراتژیک با کشورهای پیشرو در حوزه هوش مصنوعی و پیوستن به شبکه های بین المللی علمی و فناورانه، می تواند ایران را در جریان آخرین تحولات و نوآوری ها قرار دهد. پیمان های منطقه ای و بین المللی، به ویژه با کشورهایی مانند چین و هند که در حال حاضر در حال پیشرفت سریع در حوزه هوش مصنوعی هستند، می تواند به توسعه این فناوری در ایران کمک کند. از سوی دیگر، شرکت در پروژه های تحقیقاتی و علمی مشترک در سطح بین المللی و استفاده از تجربیات کشورهای دیگر در زمینه قوانین و مقررات هوش مصنوعی نیز از اهمیت بالایی برخوردار است. به طور کلی، برای اینکه ایران بتواند در این مسیر رقابتی باقی بماند، باید به سرعت زیرساخت ها و سیاست های خود را تقویت کند و از فرصت های بین المللی و داخلی برای توسعه هوش مصنوعی بهره بگیرد.
جمع بندی
کشورهایی که در حال حاضر در توسعه و استفاده از هوش مصنوعی (AI) پیشگام هستند، آینده فناوری های جهان را رقم خواهند زد. با گذشت زمان، رقابت اقتصادی در جهان به طور قابل توجهی تحت تاثیر هوش مصنوعی تشدید خواهد شد و کشورهایی که در این حوزه عقب می مانند جایگاه اقتصادی و صنعتی خود را از دست خواهند داد. چین با دسترسی به داده های عظیم و توانمندی ها فناورانه پیشرفته، به سرعت در حال تبدیل شدن به یکی از قدرت های اصلی هوش مصنوعی در جهان است. ایران می تواند همکاری با چین را به عنوان یک راهبرد اساسی برای توسعه هوش مصنوعی انتخاب کند. یکی از گام های مهم برای توسعه هوش مصنوعی در ایران، سرمایه گذاری در زیرساخت های داده ای است. سرمایه گذاری در تحقیق و توسعه یکی دیگر از ارکان اساسی برای پیشرفت در حوزه هوش مصنوعی است. در کنار این سرمایه گذاری ها، توسعه نیروی انسانی متخصص باید یکی از اولویت های اصلی ایران باشد. در نهایت، ایران باید از ظرفیت های دیپلماسی فناورانه برای گسترش همکاری های بین المللی استفاده کند.
