بن گورین درباره رود لیتانی در جنوب لبنان یک جمله مشهور دارد. او می‌گوید: «آرزوی من در آینده این است که مرز شمالی رود لیتانی به اسرائیل ملحق کنم».
منطقه مرزی جنوب لبنان با موقعیت راهبردی‌اش که مثلثی بین لبنان، سوریه و فلسطین تشکیل می‌دهد، بار دیگر به کانون درگیری میان حزب‌الله و رژیم اشغالگر تبدیل شده و رژیم صهیونیستی تلاش می‌کند، حزب‌الله را وادار به عقب‌نشینی به آن سوی رود «لیتانی» کند تا به خواسته‌اش جهت بازگرداندن ساکنان شهرک‌های شمال به خانه‌های‌اشان برسد.جرقه تشدید تنش بین حزب‌الله و رژیم صهیونیستی به 8 اکتبر 2023 بازنمی‌گردد، بلکه پیش از این تاریخ نیز این منطقه شاهد تنش‌هایی بین حزب‌ها و رژیم صهیونیستی بوده، اما هر بار تلاش شده، این تنش‌ها با تحرکات دیپلماتیک بین‌المللی کاهش یابد و از تشدید آنها جلوگیری شود.استان‌های جنوبی لبنانجنوب لبنان، دو استان جنوب و نبطیه را در برمی‌گیرد که از غرب به سواحل دریای مدیترانه منتهی می‌شود. این سواحل از شهر صیدا در شمال تا شهر «ناقوره» تا جنوب آن کشیده شده است.اما از مرزهای شرقی منطقه جنوب لبنان به دامنه‌های کوه راهبردی «جبل الشیخ» در مثلب مرزی لبنان، سوریه و فلسطین اشغالی و مرزهای جنوبی به رود لیتانی می‌رسد که جنوب لبنان را به دو بخش تقسیم می‌کند و دو ساحل آن توسط چندین پل از جمله پل‌های القاسمیه، طیرفلسیه، القاعقعیه و الخردلی به یکدیگر متصل می‌شود.جنوب لبنان به سه بخش اصلی تقسیم می‌شود که در طول «خط آبی» به طول 120 کیلومتر کشیده شده و عبارت است از:بخش غربی: شامل مناطق قرار گرفته بر سواحل دریای مدیترانه است و از شهر ناقوره تا رود لیتانی در شمال به فاصله 3 کیلومتر از هم کشیده شده است.
نیروهای «یونیفل» و ارتش لبنان در این منطقه مستقر هستند و مناطق درگیری بین حزب‌الله و ارتش رژیم صهیونیستی را از جمله در مناطق ناقوره، علما الشعب، ضهیره، یارین، البستان، مروحین و رامیه تشکیل می‌دهد. از مهم‌ترین شهرهای این بخش می‌توان به صور، قلیله و ناقوره اشاره کرد. بخش میانی: این بخش بین دو بخش جنوبی و شمالی قرار گرفته و از رود لیتانی تا داخل مناطق اقلیم التفاح، زهرانی و نبطیه ادامه می‌یابد.مهم‌ترین مناطق درگیری بین حزب‌الله و رژیم صهیونیستی در این بخش قرار دارد، چراکه یکی از مناطقی است که پایگاه حزب‌الله به شمار می‌آید، از جمله نقاط درگیری در این بخش می‌توان به عيتا الشعب، دبل، رميش، عين إبل، يارون، بنت جبيل، مارون الراس وعيترون اشاره کرد.بخش شرقی: بخش شرقی بخش بزرگ‌تر و نزدیک‌تر به مرزهاست و در طول مرزهای شرقی لبنان با فلسطین اشغالی با سوریه (البته بلندی‌های اشغالی جولان) کشیده شده است.مهم‌ترین مناطق درگیری در این بخش ميس الجبل، حولا، مركبا، عديسة، خيام، كفر كلا، مرجعيون، كفر شوبا و شبعاست.بخش شرقی، بخش شمالی شهرک اشغالی «الغجر» در منطقه ماری را تشکیل می‌دهد و پیش از 7 اکتبر 2023 همواره محل درگیری بین حزب‌الله و رژیم صهیونیستی بوده است.
شهرها و روستاهای جنوب لبنان
همانطور که گفته شد، جنوب لبنان به دو استان جنوب و نبطیه تقسیم می‌شود که در برگیرنده ده‌ها شهر و روستاست.استان جنوب 178 شهر و 133 روستا را در برمی‌گیرد که دارای شوراهای شهر هستند و اغلب آنها در بخش غربی متمرکز شده‌اند و مرکز آن شهر «صیدا» است.استان جنوب شامل سه شهرستان است:شهرستان جزین: بیش از 73 شهرک و روستا را در برمی‌گیرد که اغلب دارای یافت جغرافیایی کوهستانی و با شهرستان‌های حاصبيا و نبطية و همچنین مرجعيون از استان نبطيه هم مرز هستند.شهرستان صور جنوبی غربی‌ترین نقطه لبنان قرار گرفته و شهرک صور و ده‌ها شهرک دیگر از جمله برج الشمالی و ناقوره را در برمی‌گیرد.اما استان نبطیه در دو بخش میانی و شرقی جنوب لبنان واقع شده و 129 شهر و روستای آن در چهار شهرستان پراکنده شده‌اند: شهرستان مرجعیون: روستاهای آن در بخش شرقی و جنوب شرقی رود لیتانی پراکنده شده‌اند.شهرستان حاصبیا: در بخش شمال شرقی استان نبطیه قرار دارد.شهرستان نبطیه: در شمال و غرب رود لیتانی واقع شده است. شهرستان بنت جبیل:در بخش جنوبی استان واقه شده و از غرب با شهرستان صور و از شمال غربی با استان مرجعیون هم مرز است.
پراکندگی دینی و مذهبی در بخش‌های جنوبی لبنان
در لبنان 19 طایفه دینی و فرقه مذهبی از جمله مسلمانان شیعه، اهل سنت، دروزی‌ها و مسیحیان از جمله مارونی‌ها، رم ارتدوکس، کاتولیک‌ها و غیره وجود دارد.اغلب شیعیان لبنان در مناطق شمالی و غربی دشت بقاع، جنوب لبنان و منطقه ضاحیه جنوبی بیروت زندگی می‌کنند. با اینکه اغلب شیعیان لبنان در جنوب این کشور متمرکز هستند، اما روستاهای بسیاری در جنوب لبنان وجود دارد که بخش قابل توجهی جمعیت آنها را مسیحیان و اهل سنت تشکیل می‌دهند.🔺بخش میانی جنوب لبنان مهم‌ترین پایگاه حزب‌الله و مرکز ثقل نظامی آن را تشکیل می‌دهد و این بخش دارای تراکم جمعیتی بالا و بالطبع اعظم ساکنان آن را حامیان حزب تشکیل می‌دهند.این بخش شهر بنت جبیل و نواری از روستاهای کاملا شیعی مانند عيناتا، عيترون،عيتا، يارون و مارون الراس تشکیل می‌دهد.بخش میانی نواری مرزی از روستاهای مسیحی مارونی را هم در برمی‌گیرد که غالبا طرفدار حزب «القوات» لبنان هستند و روستاهایی مانند رميش، دبل، عين إبل و القوزح را شامل می‌شود.رژیم صهیونیستی در زمان اشغال لبنان در سال 1982 این منطقه و روستاهای آن را در چارچوب سیاست جذب روستاهای مسیحی واقع در جنوب لیتانی «دیوار دوستی» نامیده بود تا با نفوذ در آنها حضور خود را به سمت روستاهای شیعی و سنی لبنان گسترش دهد.🔺اما روستاهای خط مقدم که بخش شرقی را تشکیل می‌دهند با بلیدا شروع و پس از گذر از ميس الجبل، حولا، مركبا و عديسه، به كفر كلا منتهی می‌شود. این روستاها صد در صد شیعی به شمار می‌آیند.🔺برخلاف بخش‌های دیگر، بخش غربی دارای تنوع دینی و مذهبی بسیاری است و در آن مناطق شیعی، سنی و مسیحی وجود دارد، اما بافت دینی و مذهبی اغلب شهرک‌ها و روستاهای مرزی آن مانند ظهيرة، بستان، مروحين و يارين سنی‌نشین است.
روستای “علما الشعب” تنها روستای مسیحی قرار گرفته در بخش غربی استان جنوب لبنان است.بخش غربی همچنین، اردوگاه‌های فلسطینی را نیز در خود جای داده است که بزرگ‌ترین و پر جمعیت‌ترین آنها اردوگاه «الرشیدیه» در نزدیکی است که نزدیک‌ترین اردوگاه فلسطینی به مرزهای فلسطین اشغالی است. پس از آن می‌توان به دو اردوگاه البص و برج شمالی و دیگر تجمعات کوچک فلسطینی‌نشین اشاره کرد که در حاشیه باغ‌های موز و مرکبات پراکنده شده‌اند.اهمیت رود لیتانی برای اسرائیلرود لیتانی بزرگ‌ترین و طولانی‌ترین رود لبنان است. طول این رود به 170 کیلومتر و آبدهی آن به حدود 750 میلیون متر مکعب در سال می‌رسد. سر منشأ رود لیتانی روستای «علیق» در ده کیلومتری غرب شهر «بعلبک» است. این رود به سمت جنوب جریان می‌یابد و پس از پر کردن دریاچه مصنوعی «قرعون» به سمت غرب ادامه مسیر می‌دهد تا در نزدیکی شهرک «قاسمیه» در جنوب لبنان به دریای مدیترانه بریزد.عمق رود لیتانی در خط آبی به 28 متر می‌رسد و کم‌ترین عمق آن در بخش شرقی به 6 متر بالغ می‌شود.خط آبی، خطی است که سازمان ملل در سال 2000 بعد از عقب‌نشینی ارتش رژیم صهیونیستی از جنوب لبنان ترسیم کرد و لبنان را از فلسطین اشغالی و بلندی‌های اشغالی جولان جدا می‌کند.مساحت کلی جنوب لیتانی به حدود 850 کیلومتر مربع می‌رسد و حدود 200 هزار نفر را در خود جای می‌دهد که 75 درصد آنها را شیعیان تشکیل می‌دهد و 25 مابقی شامل اهل سنت، دروزی‌ها و مسیحیان هستند.رود لیتانی به جهت نزدیکی آن به مرزهای فلسطین اشغالی از لحاظ جغرافیایی حائز اهمیت بسیار است، به همین دلیل در طول این سال‌ها همواره مورد توجه رژیم صهیونیستی بوده و تلاش کرده، رزمندگان حزب‌الله با را به آن سوی آن سوق دهد.
رژیم صهیونیستی در سال 1978 با هدف دور کردن نیروهای سازمان آزادیبخش فلسطین به شمال رود لیتانی «عملیات لیتانی» را آغاز کرد که از آن تحت عنوان جنگ اول لبنان یاد می‌شود.طی این تجاوز بخش‌هایی از جنوب لبنان اشغال و بیروت حدود سه ماه محاصره شد. این در شرایطی بود که این حملات مورد حمایت مستقیم آمریکا، انگلیس و فرانسه بود.5 روز پس از اشغال جنوب لبنان سازمان ملل متحد با صدور قطعنامه 425 خواستار عقب‌نشینی اسرائیل از خاک لبنان و تشکیل نیروی میانجی‌گر سازمان ملل برای حل این قضیه شد.به درخواست لبنان، “نیروی موقت سازمان ملل در لبنان” (یونیفیل UNIFIL) تأسیس شد که وظیفه آن تأیید عقب‌نشینی رژیم صهیونیستی، بازگرداندن صلح و امنیت به جنوب لبنان و کمک به دولت وقت لبنان برای تثبیت مجدد حاکمیت خود بر جنوب بود.اما وقتی رژیم صهیونیستی وقتی از لبنان عقب‌نشینی کرد، مواضع خود در مناطق مرزی را نه به یونیفیل، بلکه به مسیحی‌ها و سایر شبه‌نظامیان مورد حمایتش تحویل داد تا جنوب لبنان به دلیل تبادل آتش بین شبه‌نظامیان مسیحی و رژیم صهیونیستی از یک‌سو و رزمندگان ساف و جنبش‌های ملی لبنان بی‌ثبات باقی ماند.تقویت حضور حزب‌الله در مناطق جنوب لبنان، تجاوز سال 2006 به جنوب لبنان را به همراه داشت که به جنگ 33 روزه یا «جنگ تموز» معروف شد. این جنگ با صدور قطعنامه 1701 شورای امنیت پایان یافت و به موجب آن رژیم صهیونیستی همه نیروهای خود را از جنوب لبنان عقب کشید.این قطعنامه همچنین خواستار ایجاد منطقه‌ای حائل بین خط آبی و رود لیتانی شد که فقط نیروهای یونیفل و ارتش شد لبنان در آن حضور داشته باشند. اما در تمام این سال‌ها شاهد تجاوزهای مکرر رژیم صهیونیستی بوده است.
دلایل تمرکز رژیم صهیونیستی بر رود لیتانی
حالا پس از قریب 18 سال از صدور قطعنامه 1701 شورای امنیت سازمان ملل، رژیم صهیونیستی خواستار تعدیل این قطعنامه شده تا به واسطه آن موجب عقب‌نشینی نیروهای حزب‌الله به آن سوی رود لیتانی شود، خواسته‌ای که با مخالفت قاطع حزب‌الله مواجه شده است.صرف نظر از بسیاری دلایل، رژیم صهیونیستی در حال حاضر به دو دلیل اصلی روی رود لیتانی تمرکز کرده است: فاصله مرزهای این رود تا فلسطین اشغالی بین 25 تا 30 کیلومتر است، این درحالی است که در بخش جنوب شرقی این رود تنها 5 کیلومتر با شهرک صهیونیست نشین «المطله» در منطقه «اصبع الجلیل» فاصله داردواین فاصله اندک تهدیدی برای رژیم صهیونیستی تلقی می‌شود و این رژیم تلاش دارد، با عقب نشاندن حزب‌الله به پشت رود لیتانی فاصله آن را با شهرک‌های شمالی بیشتر کند. موشک‌های حزب‌الله که به راحتی می‌توانند، شهرک‌های شمالی فلسطین اشغالی را هدف بگیرند و از 8 اکتبر 2023 تاکنون موجب تخلیه این شهرک‌ها شده‌اند.اما طمع‌های اسرائیل در رود لیتانی به این دو عامل محدود نمی‌شود، بلکه این رژیم اهداف بسیار مهم‌تر و گسترده‌تری را در این منطقه دنبال می‌کند، از جمله اینکه در کنفرانس صلحی که در سال 1919 در پاریس منعقد شد و به جنگ جهانی اول پایان داد، «حاییم وایزمن» و «دیوید بن گورین»، رهبران وقت جنبش صهیونیستم نقشه‌ای پیشنهادی از دولت یهودی مورد ادعای خود به شرکت‌کنندگان در کنفرانس ارائه دادند.نقشه ارائه شده در بردارنده یک نکته مهم بود، دولت مورد ادعای صهیونیست‌ها رود لیتانی را نیز شامل می‌شد. اما معاهده «سایکس پیکو» در سال 1915 بین فرانسه و انگلیس این رود را حد فاصل مرزهای لبنان و فلسطین قرار می‌داد و پافشاری‌های فرانسه در آن زمان باعث شد، لیتانی به طرف لبنانی داده شود.
بسیاری از ناظران تأکید می‌کنند، جنگ اول لبنان در سال 1978 اگرچه با هدف به ظاهر عقب‌نشاندن نیروهای سازمان آرادیبخش فلسطین به آن سوی رود لیتانی انجام شد، اما هدف واقعی آن تصرف این رود توسط رژیم صهیونیستی بود که سرمایه آبی گران‌بهایی برای این رژیم تشکیل می‌دهد.به همین ترتیب، تجاوز نظامی سال 1982 رژیم صهیونیستی با هدف دستیابی به منابع آبی رود لیتانی و تسلط بر این رودخانه بود. در این جنگ اسرائیل رود الوزانی را تصرف کرد، سپس دست روی 12 روستای لبنانی گذاشت و آب‌های آنها را به سمت شهرک‌هایش سوق داد تا اینکه سرانجام در سال 2000 مجبور به عقب‌نشینی از جنوب لبنان شد.رژیم صهیونیستی حتی پس از عقب‌نشینی از جنوب لبنان باز هم از هدف خود عقب ننشت و در طول این سال‌ها تمام تنش‌هایی که جنوب لبنان شاهد آن بود و دلیل آن حضور رزمندگان حزب‌الله در جنوب عنوان شده بود، صرفا دستاویزی بودند تا با توسل به آن رژیم صهیونیستی رودخانه لیتانی را تصرف کند.اظهارات مقامات رژیم صهیونیستی در طول همه این سال‌ها به خوبی نشان می‌دهد که این رژیم در صدد تصرف جنوب لبنان از جمله رود لیتانی برای تأمین آبی مورد نیاز این رژیم است. بن گورین در این‌باره یک جمله مشهور دارد که می‌گوید: «آرزوی من در آینده این است که مرز شمالی رود لیتانی به اسرائیل ملحق کنم».همچنین، «لیوی اشکول»، نخست‌وزیر پیشین رژیم صهیونیستی نیز درباره رود لیتانی گفته بود: «اسرائیل تشنه و بی‌آب نمی‌تواند، ببیند آب لیتانی به دریا می ریزد.»
