از زمان بازگشت طالبان افغانستان به قدرت در آگوست 2021، پاکستان شاهد افزایش حملات خشونت آمیز، به ویژه در خیبر پختونخوا و بلوچستان، که هر دو با افغانستان هم مرز هستند، بوده است. تنها در سال 2023، بیش از 650 حمله بر اساس گزارش موسسه مطالعات درگیری و امنیتی پاکستان (PICSS) رخ داده که 23 درصد آن در بلوچستان بوده و منجر به کشته شدن 286 نفر شده است.

استان ( ایالت) بلوچستان پاکستان همچنان ناآرامی را در روندی که به نظر می  رسد دوباره در حال اوج گرفتن است، تجربه می کند. منابع خبری روز دوشنبه گزارش دادند، افراد مسلح ناشناس در یک حمله هدفمند حداقل ۲۳ نفر را از پنجاب پاکستان پس از تخلیه از چند اتوبوس و بررسی هویت آنها به ضرب گلوله کشتند. این تیراندازی مرگبار تروریستی در منطقه موسی‌خیل بلوچستان پاکستان رخ داد. روزنامه داون به نقل از «نجیب کاکار» دستیار کمیسر پلیس موسی‌خیل گزارش داد، مردان مسلح شاهراه بین ایالتی را در منطقه راراشام موسی‌خیل مسدود کردند و مسافران را از اتوبوس‌ها پیاده کردند. این کشته‌شدگان به‌عنوان افرادی از ایالت پنجاب شناسایی شده‌اند.افراد مسلح همچنین ۱۰ خودرو را به آتش کشیدند و پلیس در محل حاضر شده و اجساد را به بیمارستان منتقل کرده است.

الجزیره در گزارشی اختصاصی می نویسد که در جریان حداقل شش حمله مرگبار یکشنبه شب و صبح دوشنبه به استان بلوچستان در جنوب غربی پاکستان حداقل 74 نفر کشته شدند که تشدید خشونت را در بلوچستان نشان می دهد، منطقه ای که فعالیت دهه ها جنبش جدایی طلب مسلحانه فعال در آن به درگیری های مکرر بین جنگجویان و نیروهای امنیتی منجر شده است. گروه جدایی طلب ارتش آزادیبخش بلوچ (BLA) که مسئولیت حملات اخیر را بر عهده گرفت، در بیانیه ای اعلام کرد که نیروهای امنیتی را هدف قرار داده و کنترل بزرگراه های سراسر استان را به دست گرفته است. مرگبارترین این حملات در منطقه رارشام در ناحیه مساخیل واقع در نزدیکی مرز بلوچستان و پنجاب رخ داد. به گفته پلیس، حداقل 23 نفر از خودروهای خود بیرون کشیده شدند و پس از مشخص شدن هویت آنها به عنوان کارگران مهاجر پنجابی، اعدام شدند.

در منطقه کلات، در 140 کیلومتری (87 مایلی) جنوب مرکز استان کویته، جنگجویان مسلح تعدادی از پرسنل دولتی را هدف قرار دادند و حداقل 10 نفر را کشتند. در منطقه بولان، جنوب شرقی کویته، شش نفر از جمله چهار نفر از پنجاب در طول شب کشته شدند. ارتش پاکستان در بیانیه خود گفت که پنج پرسنل امنیتی دیگر – در مجموع 14 نفر – در طی این حملات کشته شدند.  ارتش پاکستان می گوید که نیروهای امنیتی به این حملات پاسخ دادند و 21 تروریست را کشتند.

این حملات در منطقه بلوچستان پاکستان مسبوق به سابقه  است و  غیرنظامیان، پرسنل دولتی و نظامی و زیرساخت های دولتی  بارها هدف حملات گروه هایی که  اسلام آباد آنها را تروریست می داند، قرار گرفته اند.  با این حال به گفته تحلیلگران، آخرین حملات نشان دهنده تغییر در مقیاس، جسارت و ماهیت این مخالفان دولت  مرکزی در پاکستان است.

محمد امیر رعنا، یک تحلیلگر امنیتی و مدیر مؤسسه مطالعات صلح پاکستان (PIPS) به الجزیره گفت:در ماه مه سال گذشته یک حمله بزرگ به نیروهای امنیتی صورت گرفت، اما رویدادهای امروز مهم هستند. بزرگراه ها مسدود شدند، خطوط راه آهن آسیب دیدند، همه در نزدیکی پنجاب. گسترش عملیات آنها منحصر به فرد است، زیرا آنها توانایی خود را برای گسترش درگیری به پنجاب یا نزدیک به آن نشان می دهند.

کارشناسان  می گویند حملات هدفمند به کارگران پنجاب به  عنوان بزرگترین، مرفه ترین و مسلط ترین استان پاکستان  نیز در حال  افزایش است. آنها می گویند  مانند حملات متعدد قبلی به اتباع چینی و پروژه ها در این استان، جنبش جدایی طلب می خواهد این پیام را ارسال کند که خارجی ها در بلوچستان در  امان  نیستند.

علاوه بر چینی‌ها، ناسیونالیست‌های بلوچ نیز گروه‌های خاصی مانند نیروهای امنیتی، کارگران پنجابی و کارگرانی را که در پروژه‌های توسعه‌ای دخیل هستند، هدف قرار می‌دهند. مالک سراج اکبر، کارشناس بلوچستان مستقر در واشنگتن می  گوید که هدف آنها این است که این گروه ها را از آمدن به بلوچستان برای کار بر روی این طرح ها دلسرد کنند.

صداهایی که مخالف دولت مرکزی هستند

به گزارش جماران، این حملات همزمان با هجدهمین سالگرد مرگ نواب اکبر بوگتی، رهبر سابق ملی گرایان بود. نواب اکبر خان بوگتی (1927–2006) یکی از رهبران برجسته قوم بلوچ در پاکستان و از مهمترین شخصیت‌های ملی‌گرای این کشور بود. او در دوران زندگی خود به عنوان سیاستمدار، رئیس قبیله بوگتی، و رهبر جنبش‌های بلوچ‌ها برای خودمختاری و حقوق اقوام بومی در استان بلوچستان پاکستان شناخته شد. بوگتی در دهه‌های مختلف به عنوان یکی از مهمترین چهره‌های سیاسی بلوچستان فعالیت داشت. او در دولت‌های مختلف پاکستان مناصبی از جمله والی بلوچستان و وزیر در دولت مرکزی پاکستان را نیز برعهده داشت. اما با گذشت زمان، به یکی از منتقدان سرسخت سیاست‌های دولت مرکزی پاکستان تبدیل شد، به ویژه در رابطه با وضعیت بلوچستان و بهره‌برداری از منابع طبیعی این استان.  از دهه 1970، بوگتی به همراه دیگر رهبران بلوچ برای خودمختاری و حقوق بیشتر اقوام بلوچ مبارزه کرد. او باور داشت که بلوچستان از نظر منابع طبیعی (به ویژه گاز) مورد استثمار دولت مرکزی پاکستان قرار می‌گیرد، در حالی که مردم این استان از این منابع به اندازه کافی بهره‌مند نمی‌شوند. در دهه 2000، بوگتی به طور علنی علیه دولت پاکستان مبارزه کرد و به نمادی از جنبش‌های ملی‌گرای بلوچ تبدیل شد. او خواستار حقوق بیشتر برای بلوچستان و توقف مداخلات نظامی در این منطقه بود. در نتیجه این مبارزات، او به همراه نیروهایش تحت تعقیب دولت پاکستان قرار گرفت.

در سال 2006، اکبر بوگتی در یک عملیات نظامی توسط ارتش پاکستان کشته شد. مرگ او واکنش‌های گسترده‌ای را در بلوچستان و سایر نقاط پاکستان به همراه داشت و به تنش‌های بیشتری بین دولت مرکزی و ملی‌گرایان بلوچ دامن زد. مرگ بوگتی نه تنها او را به شهیدی برای جنبش‌های بلوچ تبدیل کرد، بلکه باعث افزایش فعالیت‌های ملی‌گرایانه در بلوچستان شد. هنوز هم بسیاری از مردم او را به عنوان یک قهرمان ملی‌گرا و مبارز برای حقوق بلوچ‌ها می‌شناسند.

سالگرد بوگتی پیوسته با خشونت طرفداران او همراه است  اما حملات اخیر در سراسر بلوچستان پیام روشنی را ارسال می‌کند: «نفوذ گروه‌های مسلح در کل استان است و اقتدار دولت را به چالش می‌کشد.»

بلوچستان، بزرگترین استان پاکستان، طبق سرشماری سال 2023 حدود 15 میلیون نفر از 240 میلیون شهروند این کشور را در خود جای داده است.  این استان با وجود منابع طبیعی غنی از جمله ذخایر عظیم نفت، زغال سنگ، طلا، مس و گاز- همچنان فقیرترین منطقه کشور است. منابع آن درآمد قابل توجهی را در اختیار دولت فدرال قرار می دهد در حالی که خود استان در شرایط سخت اقتصادی به سر می برد. بلوچستان همچنین میزبان گوادر، بندری در اعماق دریا، محور پروژه کریدور اقتصادی چین و پاکستان (CPEC) 60 میلیارد دلاری است که هدف آن ایجاد یک ارتباط تجاری مهم بین جنوب غربی چین و دریای عرب است. با این حال، بسیاری در این استان، دولت پاکستان را به بی توجهی سیستماتیک به نیازهای آنها و بهره برداری از منابع آنها، دامن زدن به احساس خیانت و عمیق تر شدن حمایت از جدایی طلبی متهم می کنند.

به گفته کارشناسان، ناسیونالیست ها به شدت با اکتشاف طلا، مواد معدنی و زغال سنگ مخالف هستند و این فعالیت ها را بهره برداری از منابع بلوچستان می دانند. آنها اغلب تصاویری از کامیون‌های زغال سنگ که استان را ترک می‌کنند به عنوان شواهدی مبنی بر استخراج منابع بدون سود برای مردم محلی برجسته می‌کنند. این روایت به تقویت حمایت عمومی از آرمان آنها کمک می کند.

نزدیک به دو دهه است که گروه های مسلح بلوچ مبارزه طولانی با نیروهای امنیتی پاکستان را پیگیری میکنند. در پاسخ، دولت سرکوبی را آغاز کرده است که منجر به کشته شدن و ناپدید شدن هزاران بلوچ قومی شده است.

یکی از گروه هایی که ادعا می کند دولت در ناپدید شدن های اجباری دخالت دارد، کمیته بلوچ یک جهتی (BYC) است که توسط مهرنگ بلوچ 31 ساله رهبری می شود. این کمیته (BYC) برای حمایت از حقوق بلوچ‌ها، به‌ویژه در زمینه‌های سیاسی، اجتماعی و فرهنگی، فعالیت می‌کند. این سازمان بیشتر در زمینه جلب توجه به مسائل بلوچستان و مبارزه با نقض حقوق بشر، از جمله ناپدید شدن‌های اجباری و تبعیضات دولتی، فعالیت دارد. این کمیته از طریق برگزاری تظاهرات، همایش‌ها و مشارکت در مجامع بین‌المللی تلاش می‌کند تا صدای مردم بلوچ را به گوش جهانیان برساند و به آن‌ها در دستیابی به حقوقشان کمک کند. همچنین، این کمیته به دنبال آگاهی‌بخشی درباره مشکلات مردم بلوچستان و دفاع از خودمختاری و حق تعیین سرنوشت آنان است.

این کمیته در ژانویه امسال تظاهرات چند روزه ای را در اسلام آباد برگزار کرد و اوایل این ماه در شهر گوادر، نزدیک به 1000 کیلومتری (621 مایلی) جنوب کویته، تحصن کرد که بیش از 10 روز ادامه داشت. با این حال، دولت و تشکیلات نظامی رسمی پاکستان، این کمیته را متهم می‌کنند که توسط «دشمنان پاکستان» تأمین مالی می‌شود و آن را نماینده گروه‌های جدایی‌طلب می‌دانند.

برخی  از کارشناسان معتقدند که رویکرد دولت اشتباه بوده و  تعامل با BYC می تواند فرصتی ارزشمند برای مشارکت بلوچ ها در مذاکرات و به حاشیه راندن گروه های شبه نظامی باشد. با این حال، دولت با امتناع از گفت‌وگو با معترضان مسالمت‌آمیز، عزم گروه‌های مسلح بلوچ را تقویت می‌کند و برهمین اساس آنها توجیه بیشتری برای ادامه فعالیت‌ها پیدا می‌کنند.

برخی از تحلیل گران امنیتی  معتقدند که  در محیط ناآرامی مانند بلوچستان، چنین حملاتی مانند زنجیره حملات اخیر فقط وضعیت را تشدید و شورش را وارد مرحله حساسی می کند.

زمینی غرق در خون

از زمان بازگشت طالبان افغانستان به قدرت در آگوست 2021، پاکستان شاهد افزایش حملات خشونت آمیز، به ویژه در خیبر پختونخوا و بلوچستان، که هر دو با افغانستان هم مرز هستند، بوده است. تنها در سال 2023، بیش از 650 حمله بر اساس گزارش موسسه مطالعات درگیری و امنیتی پاکستان (PICSS) رخ داده  که 23 درصد آن در بلوچستان بوده و  منجر به کشته شدن 286 نفر شده است.

به گفته محمد عارف، تحلیلگر مستقر در کویته، این خشونت مداوم با جغرافیای منحصر به فرد این استان ترکیب شده است. عارف به الجزیره گفت: بلوچستان منطقه ای بزرگ با جمعیت پراکنده است که هم برای دولت و هم برای گروه های ملی گرا نعمت است و هم ضرر. دولت نمی‌تواند امنیت را به راحتی تامین کند، در حالی که گروه‌های ملی‌گرا نمی‌توانند به طور موثر مدعی کنترل بر مناطق وسیع باشند.  به نظر می رسد شکست دولت در حفظ منافع و امنیت عمومی خود می تواند منجر به خشم بیشتر جوامع محلی شود. با تشدید این حملات و تلاش دولت برای مهار آنها، ترس بیشتر جمعیت محلی را به حمایت از گروه‌های مسلح سوق می‌دهد و تلاش‌های دولت برای کنترل اوضاع را پیچیده‌تر می‌کند.

البته عارف که یکی از دانشگاهیان سابق دانشگاه بلوچستان است می گوید که دولت باید از پاسخ سنگین اجتناب کند: «به نظر من بلوچستان به آتش کشیده شده است. دولت  باید قبل از اینکه خیلی دیر شود، سیاست‌های عاقلانه و عمل‌گرایانه اتخاذ کند. این خونریزی مردم اینجا را خواهد بلعید. آنها باید بدانند که در نهایت، جنگ به هیچ کس خدمت نمی کند.»