ماراتن مذاکرات وین و آزمون سخت سنجش اراده غرب

کارشناسان ایران، گروه ۱+۴ و اتحادیه اروپا دیشب (چهارشنبه) برای نخستین بار در دور هشتم مذاکرات رفع تحریم‌ها، در چارچوب کارگروه سوم موسوم به تدابیر اجرایی ملاقات کردند. این جلسه با هدف ارزیابی و بررسی پیشرفت‌های حاصل‌شده و تصمیم گیری درباره نحوه اجرای تعهدات طرفین تشکیل شد. جلسه قبل در دور هفتم مورخ ۲۱ آذر ماه برگزار شده بود.

البته جلسات کارگروه‌ها در دو حوزه رفع تحریم‌ها و مسائل هسته‌ای از ابتدای مذاکرات جریان داشته و کارشناسان به طور روزانه در این دو زمینه بحث و تبادل نظر می‌کنند.

اما برگزاری جلسه کارگروه تدابیر اجرایی زمانی اهمیت پیدا می‌کند که یک منبع اروپایی پیشتر گفته بود این نشست‌ها هنگامی برگزار می‌شود که «تصویر روشنی درباره دو موضوع تحریم‌ها و مسائل هسته‌ای حاصل شده باشد». بنابراین این تحول در کنار اظهار نظر اخیر علی باقری کنی مذاکره کننده ارشد ایران درباره کاهش مسائل مورد اختلاف در گفت‌وگوها به این معناست که مذاکرات در مسیر درست و رو به جلو جریان دارد.

به گفته سعید خطیب‌زاده سخنگوی وزارت امور خارجه گفت‌وگوها در چهار حوزه رفع تحریم ها و اجرای تعهدات، تضمین ها، راستی آزمایی و همچنین رفع تحریم ها و موضوع هسته ای پیشرفت هایی داشته است.

او با بیان اینکه در برخی از حوزه ها پیشرفت ها کم و در برخی حوزه‌ها پیشرفت ها زیاد بوده است گفت: «امروز توپ در زمین غربی هاست که نشان دهند که به وین آمده اند تا در کمترین زمان به یک توافق خوب رسیم. ما برای رسیدن به یک توافق خوب و تحقق خواسته ها و منافع ملت ایران به وین رفته ایم»

دور هشتم مذاکرات رفع تحریم‌ها از دوشنبه ششم آذر ۱۴۰۰ آغاز شده است.  تیم ایرانی با هدف تسریع در روند گفت‌وگوها، ابتکارها و پیشنهادهای سازنده‌ای را در مذاکرات ارائه می‌کند، اما شنیده‌ها حاکیست که طرف‌های غربی با وجود بهبود نسبی و اندک، همچنان منفعلانه عمل می‌کنند. آن ها مدام از کوتاه بودن زمان و پیشرفت اندک در مذاکرات سخن گفته، اما در عین حال بر روند رو به جلوی گفت‌وگوها تاکید دارند.

گفته می‌شود که غربی‌ها در میز مذاکره دائما رویکرد متغیری را در پیش گرفته و تجدید نظر در پیشرفت‌های حاصل‌شده را طلب می‌کنند. به گفته افراد آشنا با فضای مذاکرات، این عادت ناپسند طرف‌های غربی است که معمولا در میانه مذاکرات سعی می کنند طرف مقابل خود را برای گرفتن امتیاز هر چه بیشتر تحت فشار قرار دهند.

نمونه آن اظهارات وزیر امور خارجه فرانسه بود که گفت با وجود برخی پیشرفت هایی که در پایان دسامبر ۲۰۲۱ حاصل شد، هنوز از دست یابی به توافق نهایی فاصله داریم.  ژان ایو لودریان در جلسه روز سه‌شبنه استماع پارلمان فرانسه گفت: مذاکرات ادامه دارد. اما  خیلی کند است و این مساله باعث ایجاد شکافی می شود که فرصت یافتن راهکار مورد نظر در راستای تامین منافع تمامی طرف‌ها را به خطر می اندازد.  به گفته او، «در پایان ماه دسامبر کمی پیش رفت حاصل شد اما هنوز از پایان مذاکرات فاصله داریم».

این درحالیست که اصل وضع موجود، ناشی از یک بحران ساختگی و غیرضروری است که ۳۰ سال پیش با ابزارسازی بی دلیل آمریکا تحت تاثیر رژیم صهیونیستی از قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل متحد و همدستی تروئیکا درباره برنامه اتمی ایران ایجاد شد. ایران برای کاهش تنش‌ها موافقت کرد که نگرانی‌ها در مورد برنامه هسته‌ای خود را با شرکت در مذاکرات سازنده (که منجر به توافق برجام سال ۱۳۹۴ شد)، کاهش دهد.

جمهوری اسلامی ایران پس از امضای توافقی با گروه ۱+۵ در سال ۱۳۹۴ با هدف لغو تحریم های ظالمانه، به عنوان کشوری مسئولیت پذیر، تعهدات خود را بدون عیب و نقص اجرا کرد و این مساله در ۱۶ گزارش آژانس بین المللی انرژی اتمی مورد تائید قرار گرفت.

اما پس از ورود دونالد ترامپ به کاخ سفید در ژانویه ۲۰۱۷ (دی ماه ۱۳۹۵) و پس از چند اقدام مقدماتی، نهایتاً با اتخاذ مواضع مغایر با مفاد برجام، با خروج یکجانبه و غیرقانونی آمریکا از آن در ۱۸ اردیبهشت ۱۳۹۷ (۸ می ۲۰۱۸)، در دو مرحله تحریم‌های ثانویه آن علیه ایران بازگردانده شد.

ایران تا یک سال پس از خروج آمریکا از برجام به تمامی تعهداتش ذیل این توافق عمل کرد تا به کشورهای اروپایی که وعده می‌دادند آثار خروج واشنگتن از توافق را جبران می‌کنند، فرصت دهد تا برای تحقق این وعده تلاش کنند. اما بعد از بی عملی طرف‌های اروپایی تعهداتش را ذیل برجام در چند گام کاهش داد و اعلام کرد که در صورت اجرای کامل تعهدات طرف‌های مقابل و رفع تحریم‌ها به اجرای تعهداتش باز می‌گردد.

جمهوری اسلامی ایران با موافقت برای مشارکت در مذاکرات وین حداکثر شجاعت و بصیرت خود را به منصه ظهور گذاشته و انتظار دارد که طرف‌های مقابل رویکرد مسئولانه و اقدامات معتبری را برای جبران اشتباهات گذشته بردارند.

درحالی که مذاکرات به گردنه تصمیم‌گیری‌های سخت سیاسی برای طرف‌های غربی رسیده، ضروری است که طرف مقابل با برداشتن گام‌های معنادار و اقدام محور تمایل معتبر خود را برای دستیابی به توافق نشان دهند.  آنها باید طبق تجربه بدانند که مقصر نمایی جمهوری اسلامی ایران در مذاکرات کارساز نیست و ادامه مسیر برای دست یابی به توافق نهایی در انتظار اقدامات عملی آن هاست.

میخائیل اولیانوف مذاکره کننده ارشد روسیه دیشب با کنایه به اظهار نظر اخیر وزیر امور خارجه فرانسه درباره کندی روند مذاکرات وین در توئیتی نوشت: اگر گفت وگوها خیلی کند پیش می رود، تا حدی تقصیر شماست. رویکرد خود را به طور انتقادی بازنگری کنید و احتمالاً روند سریعتر پیش خواهد رفت.

این اظهارات شاهدی بر این مدعاست که طرف‌های غربی به عنوان مقصر کندی گفت‌وگوها باید تصورات نادرست، سوگیری ها و تعصبات غلط را که در تضاد با مذاکرات حرفه‌ای است کنار گذاشته و اقدامات اعتمادساز و معتبری را صورت دهد.

جمهوری اسلامی ایران تاکید دارد که اگر طرف‌های غربی در مذاکرات اراده و جدیت نشان دهند «می توان در کمترین زمان ممکن به توافق خوب، قابل اتکا و پایدار رسید»