جنگ اوکراین و درگیری 5 ماهه اسرائیل و حماس تمام معادلات منطقه و جهان را تغییر داده است. کشورهای عرب خاورمیانه در تلاش هستند تا با ایفای نقش میانجی میان غرب و شرق قدرت خود را در منطقه تثبیت کنند. در این میان عربستان سعودی و امارات متحده عربی، دو قدرت رو به رشد خاورمیانه رقابتی پنهان را آغاز کرده‌اند.
جنگ اوکراین و درگیری 5 ماهه اسرائیل و حماس تمام معادلات منطقه و جهان را تغییر داده است. کشورهای عرب خاورمیانه در تلاش هستند تا با ایفای نقش میانجی میان غرب و شرق قدرت خود را در منطقه تثبیت کنند. در این میان عربستان سعودی و امارات متحده عربی، دو قدرت رو به رشد خاورمیانه رقابتی پنهان را آغاز کرده‌اند.
این دو کشور ابتدا برای مقابله با قدرت نرم در حال گسترش قطر در جهان عرب متحد شدند. آنها از سال 2014 در عملیات نظامی خود علیه حوثی‌های یمن که از حمایت ایران برخودار بودند، نیز کنار هم بوده‌اند. و متقابلا به پکن و مسکو نزدیک شده‌اند و سیاست مستقل‌تری را اتخاذ کرده‌اند که متفاوت از اتحاد سنتی آنها با ایالات متحده است.
اما آنچه در زیر سطح این اتحاد ظاهری برادرانه نهفته است، یک مبارزه آرام است، زیرا هر دو کشور برای رهبری در جهان عرب رقابت می‌کنند. در واقع عربستان سعودی و امارات در پشت صحنه رقابت ژئواکونومیک فعالی را در ابعاد مختلف به راه انداخته‌اند.
اول، رقابت گسترده‌ای برای سرمایه گذاری خارجی وجود دارد. این رقابت به سال 2009 بازمی‌گردد، زمانی که ابوظبی به محل پیشنهادی مرکز بانک مرکزی شورای همکاری خلیج فارس (GCC) در ریاض اعتراض کرد که در نهایت نقشی در خنثی کردن تأسیس خود بانک داشت. بین سال‌های 2012 تا 2022، ورود سرمایه‌گذاری خارجی به تولید ناخالص داخلی در امارات تقریباً 3.5 برابر بیشتر از عربستان سعودی بوده است و دبی به مکان مطلوب حدود 70 درصد از دفاتر مرکزی شرکت‌های چند ملیتی بزرگ در خاورمیانه تبدیل شده است.
در همین حال، افزایش قیمت نفت در سال 2022، به لطف حمله روسیه به اوکراین، اقتصاد عربستان سعودی را به رشد 8.7 درصدی رساند که بالاترین میزان رشد در میان کشورهای گروه 20 است. عربستان سعودی به طور فعال شرکت‌های خارجی در منطقه خلیج فارس را تشویق کرده است که مقر خود را به این کشور منتقل کنند و هشدار داده است که شرکت‌هایی که در انتقال مقر خود شکست می‌خورند در خطر قطع روابط تجاری با ریاض هستند.
سیاست انرژی بین عربستان سعودی (بزرگترین صادرکننده نفت جهان) و امارات (پنجمین کشور بزرگ) این رقابت را تشدید کرده است. در تابستان 2021، اختلاف آشکاری بین ریاض و ابوظبی در مورد برنامه تحت رهبری عربستان سعودی در اوپک پلاس برای طولانی کردن کاهش تولید به وجود آمد که امارات این پیشنهاد را رد کرد. اگرچه به سرعت یک راه‌حل برای این تنش به دست آمد، شایعات بعدی در مورد اعتراض ابوظبی به تسلط ریاض در اوپک پلاس و بررسی احتمالی خروج از اوپک منتشر شد.
رقابت برای کسب اعتبار جهانی نیز بین عربستان سعودی و امارات فاصله انداخته است. هر دو کشور به طور استراتژیک در تلاش برای تقویت قدرت نرم خود با میزبانی گردهمایی‌های برجسته بین المللی سرمایه گذاری می‌کنند.
به طور مثال پس از میزبانی موفقیت آمیز قطر در جام جهانی فوتبال 2022، ریاض اقداماتی را برای ارتقای سطح لیگ ملی فوتبال خود با جذب ستارگان فوتبال انجام داده است. از اوایل سال 2021، عربستان سعودی حداقل 6.3 میلیارد دلار در قراردادهای ورزشی هزینه کرده است که از مجموع هزینه‌های شش سال گذشته بیش از چهار برابر بیشتر است. این می‌تواند اولین تجلی ژئوپلیتیک فوتبال در دوره جدید باشد.
جالب اینجاست که نزدیک شدن به ایران ممکن است این رقابت را تشدید کند. تنش‌زدایی به رهبری پکن بین تهران و ریاض عملاً تهدید مشترک اولیه در منطقه را برای عربستان سعودی و امارات از بین برده است و در نتیجه ممکن است درگیری‌های ژئوپلیتیکی طولانی مدت بین بخش‌های شمالی و جنوبی خلیج فارس را کاهش دهد.
هرچند جنگ غزه معادلات را در منطقه تغییر داده و توازن قدرت در خاورمیانه پس از این درگیری در هاله‌ای از ابهام قرار دارد.
سیاست در قبال اسرائیل یکی دیگر از زمینه‌های بالقوه برای اختلاف بین امارات و عربستان سعودی است. در حالی که امارات در سال 2020 رسما اسرائیل را به رسمیت شناخت، عربستان سعودی تاکنون از پیوستن به توافقنامه ابراهیم خودداری کرده است. اسرائیل و امارات با امضای توافقنامه مشارکت اقتصادی جامع روابط دوجانبه را تقویت کردند. این پیشرفت اقتصادی ریاض را در موقعیتی نسبتاً آسیب پذیر قرار داد. جنگ اسرائیل و حماس اکنون روند عادی سازی عربستان و اسرائیل را کند کرده است. با این حال، گفت‌وگوها احتمالاً احیا خواهند شد، زیرا قرار است ریاض سنگ بنای توافق باشد. اگر محمد بن سلمان برای عادی سازی روابط با اسرائیل به دنبال امتیازات اضافی به ویژه در برنامه‌های هسته‌ای و تضمین‌های امنیتی باشد، تعجب آور نخواهد بود. چنین اقدامی می‌تواند بر سیاست محمد بن زاید در اسرائیل فشار وارد کند.
پیروز رقابت بین محمد بن سلمان و محمد بن زاید می‌تواند قدرت بزرگ خاورمیانه در اوج رقابت چین و ایالات متحده و در دوران پس از جنگ باشد.
